Του Ηλία Μπατσαρά*
Η συζήτηση επί των Προγραμματικών Δηλώσεων της νέας Κυβέρνησης επέφερε, με τον πιο επίσημο τρόπο, μια πρώτη ρωγμή στο μέχρι στιγμής συμπαγές καλλικρατικό οικοδόμημα.
Ο αρμόδιος Υπουργός κ. Νικ. Βούτσης, παρουσιάζοντας τις κυβερνητικές προτεραιότητες στον τομέα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αναφέρθηκε ευθέως στην «χωροταξική αποκλιμάκωση» του Καλλικράτη.
Και δυο μέρες μετά, ο νέος Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Εσωτερικών ανέλυσε, στο Διοικητικό Συμβούλιο της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας, την έννοια της «χωροταξικής αποκλιμάκωσης», τονίζοντας τα σχεδιαστικά λάθη και τις βεβιασμένες ενέργειες του Καλλικράτη, που οδήγησαν, το 2010, στη δημιουργία τεράστιων και δυσκίνητων Δήμων, οι οποίοι, ιδιαίτερα σε νησιωτικές και ορεινές περιοχές, δυσκολεύονται ή αδυνατούν να εξυπηρετήσουν τους τοπικούς πληθυσμούς.
Βεβαίως, είχε προηγηθεί ο Πρωθυπουργός κ. Αλ. Τσίπρας, που μίλησε για ριζική αναθεώρηση του Καλλικράτη, τόσο κατά την ανάγνωση των Προγραμματικών του Δηλώσεων, όσο και κατά την, προ διετίας, παρουσίαση των θέσεων του Κόμματός του για τη Δημόσια Διοίκηση, όταν είχε πει πως «στην Ελλάδα ο μέσος Δήμος έχει 34.780 κατοίκους και έκταση 406 τετρ.χλμ., τη στιγμή που οι αντίστοιχοι μέσοι όροι στην Ευρώπη είναι 5.630 κάτοικοι και 50 τετρ.χλμ. περίπου. Επομένως, στόχος μας θα είναι η χωροταξική αποκλιμάκωση των ΟΤΑ, έτσι ώστε να καλυφθεί το τεράστιο σημερινό έλλειμμα πρωτογενούς δημοκρατίας που υπάρχει στη Χώρα μας».
Με αυτές τις διακηρυγμένες θέσεις και προτεραιότητες αναλαμβάνει τα καθήκοντά της η νέα Ηγεσία του Υπουργείου Εσωτερικών, και «με το καλημέρα» ανοίγει τη συζήτηση για τη «χωροταξική αποκλιμάκωση», δηλαδή για τη δημιουργία νέων Δήμων, που τα ποσοτικά χαρακτηριστικά τους (έκταση, πληθυσμός) θα είναι πιο κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ενώ τα ποιοτικά χαρακτηριστικά τους θα καλύπτουν το «σημερινό έλλειμμα πρωτογενούς δημοκρατίας».
Είναι προφανές πως αυτή η συζήτηση δεν μπορεί να τραβήξει σε μάκρος, να φτάσει δηλαδή μέχρι το 2019 οπότε και λήγει η παρούσα δημοτική πενταετία.
Η κρισιμότητα των καιρών επιβάλλει η συζήτηση αυτή να μην εκφυλιστεί, αλλά να οργανωθεί χωρίς καθυστερήσεις και να ολοκληρωθεί χωρίς αναβολές.
Τα υπαρκτά και διαπιστωμένα και κραυγαλέα λάθη του Καλλικράτη πρέπει να διορθωθούν το ταχύτερο. Κι αυτά τα λάθη δεν εντοπίζονται μόνον στα νησιά, όπου πρυτάνευσε η αρχή «κάθε νησί ένας Δήμος» (π.χ. ολόκληρη η Λέσβος αποτελεί ένα Δήμο!, όπως, άλλωστε, και η Κέρκυρα, η Κεφαλλονιά, η Ρόδος, η Χίος, η Λήμνος, η Νάξος, κτλ).
Τέτοια λάθη σημειώθηκαν και στην ηπειρωτική Ελλάδα. Στην Ημαθία, ο Καλλικράτης δημιούργησε 3 υπερτροφικούς και αχανείς Δήμους, με μέσο όρο πληθυσμού περίπου 50.000 κατοίκους (σχεδόν 1,5 φορά πάνω από τον πανελλαδικό μέσο όρο, και 8 φορές πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο!).
Δεν είναι ίσως περιττό να υπενθυμίσουμε πως οι 3 καλλικρατικοί Δήμοι της Ημαθίας σχεδιάστηκαν, αποφασίστηκαν και ιδρύθηκαν, χωρίς να ληφθεί υπόψη η έκφραση της γνώμης των τοπικών κοινωνιών.
Όπως δεν είναι περιττό να συνεκτιμήσουμε το γεγονός ότι μόλις ανακοινώθηκαν οι κυβερνητικές προτεραιότητες, έκαναν, σχεδόν αστραπιαία, την εμφάνισή τους προτάσεις για την εφαρμογή της «αποκλιμάκωσης» σε συγκεκριμένες, ανά την Ελλάδα, περιπτώσεις (Έβρος, Λέσβος, Νότιο Πήλιο, Μεσσηνία, Γουμένισσα, κ.α.π.).
Και ακριβώς γι’ αυτούς τους λόγους είναι σκόπιμο να επαναφερθεί τώρα μια πρόταση, την οποία ο Καλλικράτης την είχε απορρίψει χωρίς καν να την εξετάσει.
Είναι η πρόταση για τη δημιουργία, στην Ημαθία, ενός Δήμου νοτίως του Αλιάκμονα, δηλαδή ενός Δήμου αποτελούμενου από τις σημερινές Δημοτικές Ενότητες Βεργίνας και Μακεδονίδος (του καλλικρατικού Δήμου Βέροιας) και Μελίκης (του καλλικρατικού Δήμου Αλεξάνδρειας).
Η πρόταση αυτή, πέρα από τα απολύτως ευδιάκριτα γεωγραφικά όριά της (Αλιάκμων ποταμός, Εγνατία οδός), ανταποκρίνεται πλήρως στις ποσοτικές και ποιοτικές προϋποθέσεις της «χωροταξικής αποκλιμάκωσης», όπως αυτές εκφράστηκαν από τα αρμοδιότερα κυβερνητικά χείλη.
Η νοτίως του Αλιάκμονα Ημαθία είχε στην απογραφή του 2011 περίπου 11.500 κατοίκους (πληθυσμός διπλάσιος από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο), ενώ οι γραμμένοι ψηφοφόροι της, στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές, ήταν 15.000.
Οι μητρικοί, καλλικρατικοί Δήμοι Βέροιας και Αλεξάνδρειας εξακολουθούν να διατηρούν την ακεραιότητα, την ευρωστία και την ισχύ τους (τόσο σε έκταση όσο και πληθυσμό) αν τυχόν αποκοπούν απ’ αυτούς οι Δημοτικές Ενότητες Βεργίνας, Μακεδονίδος και Μελίκης (ίσως μάλιστα οι μητρικοί, καλλικρατικοί Δήμοι να γίνουν και περισσότερο συνεκτικοί, ευέλικτοι και αποτελεσματικοί, αν δεν απαιτείται να επεκτείνονται και στις νοτίως του Αλιάκμονα περιοχές).
Το σημαντικότερο όμως πλεονέκτημα της δημιουργίας ενός τέτοιου Δήμου είναι η θεαματική θεραπεία του ελλείμματος της πρωτογενούς δημοκρατίας.
Σήμερα, η Δημοτική Ενότητα Βεργίνας εκπροσωπείται με 2 μόνον Δημοτικούς Συμβούλους στο 41μελές Δημοτικό Συμβούλιο της Βέροιας.
Η Δημοτική Ενότητα Μακεδονίδος εκπροσωπείται μόνον με 1 Δημοτικό Σύμβουλο στο ίδιο 41μελές Δημοτικό Συμβούλιο της Βέροιας.
Και η Δημοτική Ενότητα Μελίκης εκπροσωπείται με 6 Δημοτικούς Συμβούλους στο 33μελές Δημοτικό Συμβούλιο της Αλεξάνδρειας.
Αν υπήρχε ένας Δήμος νοτίως του Αλιάκμονα, θα συγκροτούνταν ένα Δημοτικό Συμβούλιο με 27 μέλη, από τα οποία τα 17 θα προέρχονταν από τη Δ.Ε. Μελίκης, τα 6 από τη Δ.Ε. Βεργίνας και τα 4 από τη Δ.Ε. Μακεδονίδος.
Δηλαδή με ένα Δήμο νοτίως του Αλιάκμονα η εκπροσώπηση της Δ.Ε. Μελίκης και της Δ.Ε. Βεργίνας θα τριπλασιάζονταν, ενώ η εκπροσώπηση της Δ.Ε. Μακεδονίδος θα τετραπλασιάζονταν! Αυτό πρακτικά σημαίνει πως οι 18 οικισμοί που βρίσκονται νοτίως του Αλιάκμονα θα είχαν όλοι ανεξαιρέτως παρουσία, φωνή, λόγο και ψήφο μέσα στο Δημοτικό Συμβούλιο.
Κι όλα αυτά χωρίς να αναφερθούν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα αυτής της περιοχής, που δυστυχώς έμειναν στο περιθώριο σε όλη τη μέχρι τώρα καλλικρατική περίοδο, και που είναι πολύ δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να αναδειχθούν στο πλαίσιο των σημερινών τεράστιων Δήμων.
Γι’ αυτό και, ενόψει της επικείμενης «χωροταξικής αποκλιμάκωσης», η πρόταση αυτή θα πρέπει να προβληθεί και πάλι. Μάλιστα αυτή τη φορά, που υπάρχει και η όχι και τόσο ευχάριστη καλλικρατική εμπειρία, η πρόταση αυτή ίσως να έχει περισσότερες πιθανότητες να γίνει αποδεκτή, και η νοτίως του Αλιάκμονα Ημαθία να αποκτήσει επιτέλους το δικό της Δήμο.
- Ο Ηλίας Μπατσαράς είναι εκπρόσωπος Τοπικής Κοινότητας Πολυδενδρίου
