Η συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας στον κλάδο των κατασκευών αποτυπώνεται στην πτώση του αριθμού των οικοδομικών αδειών, στη συρρίκνωση του μεριδίου των κατασκευών επί του συνόλου των επενδύσεων, στη μείωση της απασχόλησης και στην πτώση των τιμών των διαμερισμάτων.
Σύμφωνα με σχετικό ρεπορτάζ της “Καθημερινής” την αρνητική πρωτιά του κλάδου που δέχθηκε το μεγαλύτερο πλήγμα από την οικονομική κρίση των τελευταίων ετών φαίνεται πως κατακτά η κτηματαγορά, καθώς η συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας στον κλάδο των οικοδομών και των κατασκευών ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για τη συνολική κάμψη των πραγματικών επενδύσεων στην οικονομία της χώρας. Ειδικότερα, σύμφωνα με σχετική ανάλυση της Eurobank, σε ετησιοποιημένη βάση από το πρώτο τρίμηνο του 2008 έως το τρίτο τρίμηνο του 2014, η μείωση των πραγματικών επενδύσεων στην οικονομία άγγιξε τα 42,55 δισ. ευρώ. Εξ αυτών, ποσοστό 61% ή 26 δισ. ευρώ «χάθηκαν» από την πτώση της οικοδομής. Τα μεγέθη αυτά μεταφράζονται σε απώλειες 250.000 θέσεων εργασίας και πτώση των τιμών των κατοικιών 36% κατά μέσο όρο.
Πρωτοφανής συρρίκνωση
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ που επικαλείται η Eurobank, η συνολική πτώση της οικοδομικής δραστηριότητας (αριθμός αδειών) στο σύνολο της χώρας υποχώρησε κατά 63,47% από το 2011 έως το 2014. Ειδικότερα, κατά το 12μηνο από τον Νοέμβριο του 2010 έως το Οκτώβριο του 2011 εκδόθηκαν 38.192 άδειες. Το ίδιο μέγεθος για την περίοδο Νοεμβρίου 2013 - Οκτωβρίου 2014 ήταν της τάξης των 13.951 οικοδομικών αδειών. Σε επίπεδο περιφερειών, η μεγαλύτερη ποσοστιαία πτώση σημειώθηκε στην Αττική, από 10.375 οικοδομικές άδειες στις 2.791 (-73,10%), στα Ιόνια Νησιά (-69,08%) και στη Θεσσαλία (-66,37%). Η περιφέρεια με τη μικρότερη πτώση οικοδομικών αδειών ήταν αυτή του Νοτίου Αιγαίου. Εκεί σημειώθηκε μείωση των οικοδομικών αδειών από τις 2.163 στις 1.163, δηλαδή πτώση ισοδύναμη με -46,23%.
Τις μεγαλύτερες απώλειες σημειώνει η αγορά κατοικίας. Μέχρι και την αρχή της κρίσης, οι επενδύσεις σε κατοικίες αποτελούσαν το 75% των συνολικών επενδύσεων σε κατασκευές. Το αντίστοιχο μέγεθος κατά το τρίτο τρίμηνο του 2014 είχε περιοριστεί σε μόλις 31%, καθώς μειώθηκε κατά 23,29 δισ. ευρώ.
Όπως τονίζεται στην ανάλυση της Eurobank, «είναι φανερό ότι από το 2002 και έπειτα ο ποσοστιαίος ρυθμός μεταβολής των επενδύσεων σε κατοικίες και σε άλλες κατασκευές δεν ήταν παρόμοιος. Μέχρι και το τέλος του 2007, η δαπάνη για κατοικίες αυξανόταν με υψηλότερους ρυθμούς σε σχέση με τη δαπάνη για άλλες κατασκευές. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση του μεριδίου των κατοικιών επί του συνόλου των επενδύσεων στις κατασκευές (από 58% στο 75%)». Η συγκεκριμένη πορεία αντιστράφηκε στις αρχές του 2008 και στο 3ο τρίμηνο του 2014 για κάθε ευρώ δαπάνης επενδύσεων για κατασκευές το 31% προοριζόταν για κατοικίες και το υπόλοιπο 69% για άλλες κατασκευές (π.χ. κτίρια επιχειρήσεων).
Πάντως, κατά το 2014 η αγορά ακινήτων συνέχισε την πορεία υποχώρησής της, όπως αυτή αποτυπώνεται στα στοιχεία 10μήνου για την πορεία του όγκου των νέων οικοδομών, των επενδύσεων σε κατοικίες και των τιμών των κατοικιών. Σύμφωνα με την Alpha Bank, η δυσμενής εικόνα σχετίζεται με παράγοντες που επηρέασαν αρνητικά τόσο τη ζήτηση, όπως η σημαντική μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος, η υψηλή ανεργία και η βαριά φορολόγηση της ακίνητης περιουσίας, όσο και την προσφορά, όπως η μείωση των επενδύσεων για την κατασκευή κατοικιών. Πλέον, το αγοραστικό ενδιαφέρον περιορίζεται σχεδόν αποκλειστικά στις μεταχειρισμένες κατοικίες μικρότερης επιφάνειας, τάση η οποία αναμένεται να συνεχιστεί.
Όπως αναφέρει η ανάλυση της Alpha Bank, τον Οκτώβριο η πτώση του όγκου των νέων οικοδομών διαμορφώθηκε σε 2,8% σε ετήσια βάση. Επιπλέον, κατά το 10μηνο (Ιανουάριος - Οκτώβριος 2014), ο όγκος υποχώρησε κατά 3,3%, έναντι πτώσης 29,4% κατά το αντίστοιχο διάστημα του 2013. «Η επιβράδυνση του ρυθμού μείωσης αντανακλά μια τάση σταθεροποίησης που ενδεχομένως να σηματοδοτήσει ήπια αύξηση του όγκου οικοδομών από το δεύτερο μισό του 2015. Οι άδειες ιδιωτικών οικοδομών αποτελούν πρόδρομο δείκτη για τις εξελίξεις στην αγορά κατοικίας και ειδικότερα στις επενδύσεις σε ιδιωτικά ακίνητα μερικούς μήνες αργότερα», ανέφερε η Alpha Bank.
Πτώση τιμών
Σε κάθε περίπτωση, οι τιμές των κατοικιών αναμένεται να συνεχίσουν να υποχωρούν και τα επόμενα τρίμηνα, παρότι ο ρυθμός της υποχώρησης επιβραδύνεται συνεχώς από το τρίτο τρίμηνο του 2013, για να φτάσει στο 7% κατά τη διάρκεια του τρίτου τριμήνου του 2014. Η αργή ανάκαμψη της αγοράς κατοικίας οφείλεται στο γεγονός ότι εξαρτάται άμεσα από την αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος, την αύξηση απασχόλησης και τη διαμόρφωση της φορολογικής επιβάρυνσης.
Αναφορικά με τις προσδοκίες που διαμορφώνονται, σύμφωνα με την έρευνα της Τράπεζας της Ελλάδος, παρατηρείται ενίσχυση της άποψης ότι η αγορά κατοικίας σταθεροποιείται σε χαμηλό επίπεδο και η αποκλιμάκωση των αρνητικών προσδοκιών, που ξεκίνησε από το πρώτο τρίμηνο του 2012 και επιταχύνθηκε στη διάρκεια του 2013 και στο πρώτο μισό του 2014, φαίνεται να ανακόπτεται κατά το 2014. Ωστόσο το τρίτο τρίμηνο 2014 οι προσδοκίες επιδεινώθηκαν ελαφρά σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο, γεγονός που σχετίζεται με την αύξηση της αβεβαιότητας λόγω των πολιτικών εξελίξεων.
