Του Δ.Κ. Στυλιανίδη, επ. Δ/ντή Ινστιτούτου Φυλλοβόλων Δένδρων
Οι πρώτες παρατηρήσεις για τις διαιτητικές ίνες και την υγεία των εντέρων, πραγματοποιήθηκαν απλά σε κλινικές της αποικιακής Αφρικής. Δουλεύοντας σε ιατρικές αποστολές στην Καμπάλα της Ουγκάντα, πριν πολλά χρόνια οι Dr Denis Buskitt και Dr H.G. Trowell, παρατήρησαν ότι διάφορες ασθένειες του «δυτικού» κόσμου ήταν σπάνιες σε Αφρικανούς ασθενείς. Η λίστα περιελάμβανε διαταραχές του μεταβολισμού (παχυσαρκία και διαβήτη), καρδιαγγειακές νόσους (καρδιακή προσβολή και υψηλή αρτηριακή πίεση) και προβλήματα των εντέρων, μεταξύ των οποίων και καρκίνο στο κόλον. Αν και ήταν απολύτως ενήμεροι σχετικά με τις πολλές γενετικές, περιβαλλοντικές διαφορές, καθώς και τις διαφορές του τρόπου ζωής μεταξύ των Αφρικανών και των Άγγλων ασθενών, οι γιατροί απομόνωσαν τα πίτουρα στην Αφρικανική διατροφή ως το σημαντικότερο προστατευτικό παράγοντα για τον καρκίνο στο κόλον.
Οι απόψεις των παραπάνω ιατρών αμφισβητήθηκαν έντονα και πρώτα από την ιατρική σχολή του Harvard. Το 1999 αναφέρθηκε ότι δεν υπήρχε συσχετισμός ανάμεσα στις διαιτητικές ίνες και τον καρκίνο στο κόλον. Ωστόσο διαπιστώθηκε ότι υπήρχε προστασία από τα αδενώματα, τους κακοήθεις πολύποδες που αποτελούν πρόδρομη κατάσταση για σχεδόν όλες τις περιπτώσεις καρκίνου στο κόλον. Στις μελέτες του Harvard προστέθηκαν και άλλες αρνητικές μελέτες από τις Η.Π.Α., Φιλανδία, Σουηδία.
Ωστόσο αναγνωρίστηκε η προστασία των διαιτητικών ινών στον περιορισμό των αδενωμάτων σε ποσοστό 27% σ’ αυτούς που κατανάλωναν περισσότερες ίνες.
Σήμερα οι νέες μελέτες υποστηρίζουν τον προστατευτικό ρόλο των ινών, ενώ οι παλιές όχι.
Στα πειράματα του Harvard η δίαιτα περιείχε μόνο 16 γρ. ινών την ημέρα, ενώ οι Αφρικανοί του Dr Burkitt κατανάλωναν κατά μέσο όρο πάνω από 50 γρ.
Το Ινστιτούτο Ιατρικής των Η.Π.Α. έχει θεσπίσει για τους άνδρες κάτω των 50 ετών τα 38 γρ. την ημέρα. Για τους άνδρες άνω των 50 ετών τα 30 γρ. την ημέρα.
Και αν ακόμη γινόταν αποδεκτά τα αποτελέσματα της έρευνας του Harvard και των άλλων χωρών, ότι οι διαιτητικές ίνες δεν έχουν αποτέλεσμα στον περιορισμό του καρκίνου στο κόλον, δεν αμφισβητούνται τα ευεργετικά τους αποτελέσματα στις παθήσεις που παραπάνω αναφέρθηκαν.
Οι έρευνες αυτές συνέδεσαν επίσης τη διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε ίνες, με 42% μείωση του κινδύνου εκκολπωμάτωσης. Πρόκειται για μεγάλο όφελος, δεδομένου ότι οι μισοί Αμερικανοί άνω των 60 ετών πάσχουν από αυτήν την πάθηση, η οποία μπορεί να προκαλέσει εντερικό άλγος, αιμορραγία ή λοίμωξη. Μειώνοντας τη δυσκοιλιότητα και τη διάταση, οι διαιτητικές ίνες αποτρέπουν τη δημιουργία αιμορροΐδων και κήλης.
Η μετατόπιση της διατροφής, η οποία ξεκίνησε από τις Η.Π.Α. και επεκτάθηκε σχεδόν σ’ όλο τον κόσμο, δημιούργησε το διαβήτη, την παχυσαρκία και την υπέρταση, που πήραν σχεδόν επιδημική μορφή. Η μετατόπιση πολλών ανθρώπων από τα δημητριακά, τα φρούτα και τα λαχανικά προς τα ραφιναρισμένα και επεξεργασμένα προϊόντα σίγουρα έπαιξε ρόλο.
Όταν το σιτάρι ή άλλοι σπόροι υφίστανται επεξεργασία, χάνονται σημαντικά θρεπτικά συστατικά.
Στον πίνακα που παρατίθεται φαίνονται οι απώλειες που υφίστανται σε πολύτιμα στοιχεία τα δημητριακά με την επεξεργασία, Οι διαιτητικές ίνες από 12,6%, περιορίζονται στο 2,9%.
Το επεξεργασμένο αλεύρι από σιτάρι έχει μόνο το 5% της βιταμίνης Ε που έχει το αλεύρι ολικής αλέσεως.
Είδη και πηγές διαιτητικών ινών
Υπάρχουν δύο είδη διαιτητικών ινών: οι διαλυτές και οι αδιάλυτες. Και τα δύο είδη είναι σημαντικά για την υγεία. Οι μη διαλυτές, βοηθούν στην προώθηση της εντερικής υγείας, περιορίζοντας την εκκολπωμάτωση, τις αιμορροΐδες και τον καρκίνο στο κόλον κατά την άποψη πολλών ερευνητών.
Οι διαλυτές ίνες έχουν μικρότερη δράση στα έντερα αλλά μεγαλύτερη στον μεταβολισμό. Καθυστερούν την απορρόφηση των υδατανθράκων, μειώνοντας το επίπεδο της ινσουλίνης και βοηθώντας την ενίσχυση της LDL (καλής) χοληστερόλης. Δεσμεύουν τα χολικά οξέα μειώνοντας τα επίπεδα της LDL (κακής) χοληστερόλης, στο αίμα. Το σιτάρι και η σίκαλη περιέχουν περισσότερες αδιάλυτες ίνες, ενώ η βρώμη και το κριθάρι περιέχουν περισσότερες διαλυτές ίνες.
Οι ζωικές τροφές δεν περιέχουν ίνες
Υπάρχουν όμως σε αφθονία στα φυτικά προϊόντα, όπως στο φλοιό των δημητριακών, στα φύλλα και τους μίσχους των φυτών, στους ξηρούς καρπούς, τους σπόρους, τα φρούτα και τα λαχανικά. Διερευνώντας τις πηγές των διαιτητικών ινών, σταματήσαμε στα αποξηραμένα δαμάσκηνα. Στα δαμάσκηνα αυτά υπάρχουν 8 γρ. ίνες. Είναι η υψηλότερη ποσότητα που συναντήσαμε. Αναφέρεται ότι και τα αποξηραμένα σύκα έχουν υψηλή περιεκτικότητα ινών αλλά δεν δίνονται αριθμητικά στοιχεία.
Αντίστοιχη ποσότητα αποξηραμένων βερίκοκων περιέχει 4 γρ. όπως και ένα μήλο μέτριου μεγέθους και ένα αχλάδι.
Τα αποξηραμένα δαμάσκηνα, αλλά και τα αποξηραμένα σύκα έχουν υπακτικές ιδιότητες.
Η Barbara Sclneeman, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, ασχολούμενη με τη δράση των φυτικών ινών, αποδίδει σε αυτές την υπακτική δράση των αποξηραμένων δαμάσκηνων. Άλλοι επιστήμονες αποδίδουν την υπατική δράση των δαμάσκηνων στον πολυσακχαρίτη σορβίτη ή σορβιτόλη. Το 1951 τρεις ερευνητές από το εργαστήριο Harrower στο St. Louis, ανέφεραν ότι απομόνωσαν μια χημική ουσία που ονομάζεται διφαινυλιζατίνη (υπακτική). Άλλοι όμως επιστήμονες δεν κατόρθωσαν να εντοπίσουν στα δαμάσκηνα ούτε τη συγκεκριμένη, ούτε άλλη χημική ουσία με υπακτική δράση. Πειράματα που έγιναν το 1961 από το Υπουργείο Γεωργίας των Η.Π.Α. σε ποντίκια, απέδωσαν τις υπακτικές ιδιότητες των δαμάσκηνων στο μαγνήσιο που περιέχουν. Πριν από μερικές δεκαετίες, στα νοσοκομεία χορηγείτο στους ασθενείς σε καθημερινή βάση κομπόστα δαμάσκηνων. Ο σορβίτης που περιέχεται στα δαμάσκηνα ανέρχεται σε ποσοστό 15% ενώ στα άλλα φρούτα μόνο στο 1%. Όταν δοκιμάστηκε μόνος του εκτός του καρπού ο σορβίτης δεν είχε υπακτικά αποτελέσματα. Φαίνεται ότι οι γνωστές χημικές ενώσεις των αποξηραμένων δαμάσκηνων εμφανίζουν τη συγκεκριμένη δράση μόνον όταν βρίσκονται μέσα σ’ αυτά. Το μαγνήσιο είναι υπακτικό και παλαιότερα εχορηγείτο ως υπακτικό η θεϊκή μαγνησία.
Υπακτικές ιδιότητες παρουσιάζει και το ακτινίδιο το οποίο περιέχει μαγνήσιο σαν συστατικό της χλωροφύλλης. Σε όλα αυτά ο γράφων προσθέτει την προσωπική του εμπειρία, λέγοντας ότι σε περιπτώσεις έντονου προβλήματος δυσκοιλιότητας που παρουσιάζεται σε άτομα μεγάλης ηλικίας, ή σε άτομα που βρίσκονται συνεχώς στο κρεβάτι, ο πλέον αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης της δυσκοιλιότητας είναι ο συνδυασμός αποξηραμένων δαμάσκηνων (3-5) και ενός ακτινιδίου. Το ακτινίδιο, λαμβανόμενο σε καθημερινή βάση παρέχει στον οργανισμό τη βιταμίνη C η οποία προστατεύει από τα κρυολογήματα και τη γρίπη. Το ακτινίδιο περιέχει περισσότερη βιταμίνη C από το πορτοκάλι.
-Ο Ιπποκράτης έλεγε: Για τον ανθρώπινο οργανισμό έχει μεγάλη διαφορά εάν το σιτάρι από το οποίο φτιάχνεται το ψωμί είναι χονδροκομμένο ή ψιλοκομμένο, αν δηλαδή είναι αποφλοιωμένο ή με το φλοιό.
-Η Alison Stephen, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Saskatchewan λέγει: Εάν η μέση πρόσληψη φυτικών ινών ανερχόταν στα 40 γραμμάρια αντί για λιγότερο από 20 γραμμάρια ημερησίως, το μεγαλύτερο ποσοστό του προβλήματος της δυσκοιλιότητας θα είχε επαλειφθεί.
-Ο Denis Burkitt ιατρός, λέγει: Μία γεμάτη κουταλιά ακατέργαστου πίτουρου σιταριού την ημέρα συνήθως αρκεί για την καταπολέμηση της δυσκοιλιότητας.
-Ο Jean Carper: Για εγγυημένη καθαρτική δράση, μπορείτε να δοκιμάσετε και το αναποφλοίωτο ρύζι, τροφή που ξεκίνησε να καταναλώνεται ευρέως στην Ασία και από εκεί διαδόθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο Dr Read διαπίστωσε πως η υπακτική δράση του ρυζιού ήταν εντυπωσιακή, ίσως ακόμη μεγαλύτερη και από αυτήν του πίτουρου σιταριού.
-Ο λιναρόσπορος σαν υπακτικό έχει και θεραπευτική επίδραση, διότι ρυθμίζει και τακτοποιεί τις κενώσεις. Λήψη κάθε πρωί μιας κουταλιάς κοπανισμένων σπόρων σε ένα ποτήρι χλιαρό νερό. Σαν υπακτικό επίσης χρησιμοποιείται λινέλαιο με χυμό λεμονιού και μέλι. Πρέπει το λινέλαιο να μην είναι ταγγισμένο.
-Ο Πλάτων, αναφερόμενος στη διατροφή των ανθρώπων πρότεινε: Θρέψονται δι’ αλφίτων αλεύρων… Η λέξη «αλφίτων» ερμηνεύεται είτε ως αλεύρι ολικής αλέσεως είτε ως πλιγούρι, δηλαδή χονδροκομμένο σιτάρι.
-Ο Jean Carper συνιστά για την αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας στα παιδιά: είναι προτιμότερο να μην προστίθενται απευθείας πίτουρα σιταριού ή αναποφλοίωτο ρύζι, λόγω της μεγάλης τους δραστικότητας. Είναι καλύτερα να δίνονται ψωμί ολικής αλέσεως, δημητριακά, φρούτα και λαχανικά, τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες, καθώς και άφθονα υγρά. Εάν τα συμπτώματα δεν υποχωρήσουν, ας ζητηθεί η συμβουλή παιδιάτρου.
-Τέλος ο Leonard Mervyn συνιστά σε επίμονες περιπτώσεις τη λήψη βιταμίνης Β1 (10 χλγρ. Ημερησίως). Το πλήρες σύμπλεγμα βιταμινών Β χρησιμοποιείται κάποιες φορές για διέγερση της ανάπτυξης των εντερικών βακτηριδίων για ανακούφιση από τη δυσκοιλιότητα, ιδιαίτερα μετά από αντιβιοτική θεραπεία.
Τελειώνουμε με την κλασσική συνταγή του Ιπποκράτη: Η τροφή σου το φάρμακό σου.
Βιβλιογραφία:
1. Carper J. 2005 Η τροφή σου το φάρμακό σου, εκδόσεις Γιαννίκος Τόμος Α΄, σελίδες 304
2. Harvard Medical School 2006 Διαιτητικές ίνες και καρκίνος στο κόλον, τεύχος 8 Αύγουστος 2006, Ιατρικές εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης
3. Harvard Medical School 2008 Μη αποφλοιωμένα δημητριακά, τεύχος 23, Φεβρουάριος 2008, Ιατρικές εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης
4. Mervyn Leonard 1996 Ο πλήρης οδηγός για βιταμίνες και μεταλλικές ουσίες εκδόσεις Γιάννης Βασδέκης, σελίδες 472
5. Στυλιανίδης Δ.Κ. 2008 Διατροφή και υγεία. Κρεοφαγία, αεροφαγία – Μεσογειακή διατροφή-Πλατωνική διατροφή, εφημερίδα «ΛΑΟΣ» 31-12-2008
6. Στυλιανίδης Δ.Κ. και άλλοι 2010, Το καλλιεργούμενο λινάρι, Περιοδικό Γεωργία-Κτηνοτροφία 7/2010
