Ενδοσχολική βία είναι η βίαιη συμπεριφορά με σκοπό τον στιγματισμό της διαφορετικότητας, ασκείται στον χώρο του σχολείου και ονομάζεται αλλιώς θυματοποίηση. Η βία αυτή είναι εσκεμμένη συστηματική και επαναλαμβανόμενη και στοχεύει στην πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου από μαθητή(θύτη) σε μαθητή(θύμα). Κατά κύριο λόγο το άτομο που ασκεί βία προσπαθεί να επιβληθεί και έχει κάποιο όφελος από την πράξη αυτή όπως κύρος, ευχαρίστηση ενώ το άτομο που του ασκείται είναι απροστάτευτο. Το γεγονός ότι μπροστά σε περιστατικά βίας βρίσκονται και άλλοι μαθητές όπως και το ότι γνωρίζουν την ύπαρξη του αλλά δεν επεμβαίνουν καθιστά την ενδοσχολική βία, ομαδικό φαινόμενο. Δυστυχώς το εκπαιδευτικό σύστημα δεν βοηθά στην αντιμετώπιση του φαινομένου.
Είναι σημαντικό να διασαφηνιστεί πως το φαινόμενο του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο δεν αποτελεί φυσιολογική φάση της αναπτυξιακής πορείας την οποία οι μαθητές είναι υποχρεωμένοι να διαβούν για να ωριμάσουν και να ανταποκριθούν με επάρκεια στις απαιτήσεις της ενήλικης ζωής.
Τέλος αξίζει να σημειωθεί πως, σχολικός εκφοβισμός είναι ένα φαινόμενο που επικρατεί χρόνια τώρα. Σίγουρα στην εποχή μας παρατηρούνται πολλά περιστατικά του φαινομένου αυτού από μαθητές σε μαθητές.
Τα είδη της ενδοσχολικης βίας
Υπάρχουν πολλές διαφορετικές μορφές εκφοβισμού και βίας στο σχολείο και όλες επιφέρουν σωματικό ή/και ψυχικό πόνο. Πιο συγκεκριμένα παρατηρείται οι:
Ψυχολογική: Οι τρόποι με τους οποίους εκδηλώνεται αυτό το είδος βίας είναι οι διάφορες χειρονομίες, οι εκφράσεις του προσώπου και εν μέρη το ύφος της ομιλίας. Ψυχολογική βία ασκεί ένας μαθητής σε έναν άλλον όταν τον αναγκάζει να κάνει πράγματα χωρίς την θέλησή του, τον εκβιάζει και τον απειλεί.
Σωματική: Είναι η μορφή που μπορεί να προκαλέσει προβλήματα υγείας. Τέτοια προβλήματα είναι οι μώλωπες, οι γρατζουνιές, οι ουλές και τα σπασίματα.
Λεκτική: Είναι η μορφή που μπορεί να επηρεάσει την ψυχολογία του μαθητή. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα από βρισιές και προσβλητικούς χαρακτηρισμούς. Συνήθως θύματα λεκτικής βίας είναι οι καλοί μαθητές οι οποίοι βρίσκονται στο περιθώριο και αποκαλούνται ως “φυτά”.
Σεξουαλική: Εκδηλώνεται μέσα από ανήθικες πράξεις, σχόλια σκίτσα και γκράφιτι με σεξουαλικό περιεχόμενο που αφορούν την εξωτερική εμφάνιση του μαθητή/μαθήτριας.
Ρατσιστική: Ο ρατσιστικός εκφοβισμός περιλαμβάνει τη διάδοση αρνητικών σχολίων εξαιτίας της καταγωγής, της κοινωνικής τάξης ή και της οικονομικής κατάστασης κάποιου μαθητή. Παιδιά που έχουν χρόνια νοσήματα ή κάποια σωματική αναπηρία, όπως επίσης και παιδιά παχύσαρκα έχουν αυξημένο κίνδυνο θυματοποίησης.
Ηλεκτρονικός εκφοβισμός:Δεν είναι ένα είδος εκφοβισμού ο οποίος συνδέεται άμεσα με τον ενδοσχολικό χώρο αλλά παρατηρείται να συμβαίνει από μαθητή σε μαθητή για αυτό και λέμε πως υπάγεται έμμεσα στην κατηγορία της ενδοσχολικής βίας. Είναι η πιο σύγχρονη μορφή εκφοβισμού, η οποία παίρνει εύκολα και γρήγορα διαστάσεις και εκτός σχολικού πλαισίου. O ηλεκτρονικός εκφοβισμός περιλαμβάνει την αποστολή απειλητικού ή υβριστικού υλικού μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, των υπηρεσιών που παρέχουν τα κινητά τηλέφωνα, όπως για παράδειγμα τα μηνύματα τύπου MMS και SMS, και των διαδικτυακών τόπων κοινωνικής δικτύωσης. Επίσης, ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός μπορεί να στοχεύει στον κοινωνικό αποκλεισμό και την περιθωριοποίηση, ένα φαινόμενο που το τελευταίο χρονικό διάστημα αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο εξαιτίας της ιδιαίτερης δημοφιλίας που έχει μεταξύ των μαθητών η συμμετοχή σε διαδικτυακούς τόπους κοινωνικής δικτύωσης, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα το γνωστό σε όλους μας Facebook.
Πoια Είναι τα Βασικά Γνωρίσματα Των Πράξεων Εκφοβισμού Και Βίας Στο Σχολείο
i) Η ανισορροπία της δύναμης: Οι μαθητές που εκφοβίζουν χρησιμοποιούν τη δύναμή τους για να ελέγξουν ή να προκαλέσουν πόνο, ενώ οι μαθητές που εκφοβίζονται έχουν μεγάλη δυσκολία να υπερασπιστούν αποτελεσματικά τους εαυτούς τους.
ii) Η πρόθεση πρόκλησης πόνου: ενέργειες που συμβαίνουν χωρίς να έχουν στόχο να προκαλέσουν σωματικό ή ψυχικό πόνο δεν αποτελούν εκφάνσεις του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο.
iii) Επανάληψη: Τα περιστατικά εκφοβισμού και βίας στο σχολείο έχουν σταθερούς αποδέκτες, οι οποίοι εκφοβίζονται κατ’ εξακολούθηση από συγκεκριμένους συμμαθητές τους ή συγκεκριμένες ομάδες συμμαθητών τους
Σημάδια τα οποία αποτελούν ενδείξεις ότι ένας μαθητής έχει εμπλοκή σε περιστατικά εκφοβισμού είναι τα εξής:
Υπάρχει μια σειρά από σημάδια, τα οποία θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένδειξη, ότι ένας μαθητής έχει εμπλοκή σε περιστατικά εκφοβισμού και βίας στο σχολείο, είτε ως εκφοβιζόμενος είτε ως εκφοβιστής. Παράλληλα όμως, χρειάζεται προσοχή ώστε να μην οδηγηθεί κανείς σε λανθασμένα συμπεράσματα, καθώς τα συγκεκριμένα σημάδια αποτελούν ενδείξεις και όχι αποδείξεις, μιας και δεν συνδέονται αποκλειστικά και μόνο με το φαινόμενο του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο.
Ενδείξεις ότι ένας μαθητής εκφοβίζεται στο χώρο του σχολείου:
• Επιστρέφει στο σπίτι με σκισμένα ρούχα ή χωρίς να έχει μαζί όλα τα ρούχα του ή έχοντας χάσει κάποια από τα πράγματά του
• Αναφέρει πως χάνει αντικείμενα όπως βιβλία, ηλεκτρονικές συσκευές, ρούχα και κοσμήματα
• Έχει ανεξήγητους τραυματισμούς
• Παραπονείται συχνά ότι έχει πονοκέφαλο ή στομαχόπονο ή ότι νιώθει άρρωστος
• Έχει δυσκολία με τον ύπνο και βλέπει συχνά άσχημα όνειρα
• Παρουσιάζει αλλαγές στις διατροφικές του συνήθειες
• Προκαλεί αυτοτραυματισμούς
• Δεν έχει διάθεση να επικοινωνήσει με συμμαθητές του
• Δεν συμμετέχει σε κοινές δραστηριότητες με συμμαθητές του
• Χάνει το ενδιαφέρον του για τα μαθήματα και εμφανίζει απότομη ή σταδιακή πτώση της επίδοσής του στο σχολείο
• Είναι λυπημένος, μελαγχολικός, θυμωμένος, αγχωμένος όταν βρίσκεται στο χώρο της κατοικίας του
• Εκφράζει απαξιωτικές σκέψεις για τον εαυτό του
• Έχει λιγότερους φίλους από ότι συνήθιζε να έχει στο παρελθόν
• Αποφεύγει να πάει σε συγκεκριμένα μέρη
• Αντιδρά με διαφορετικό τρόπο από ότι συνήθιζε στο παρελθόν
Ενδείξεις ότι ένας μαθητής εκφοβίζει στο χώρο του σχολείου:
• Εκδηλώνει συχνά βίες συμπεριφορές
• Εμπλέκεται σε σωματικούς ή λεκτικούς καυγάδες με άλλους
• Έχει στην κατοχή του χρήματα ή νέα αντικείμενα, ο τρόπος απόκτησης των οποίων δεν είναι εύκολα εξηγήσιμος
• Με ευκολία κατηγορεί άλλους
• Δεν αποδέχεται τις ευθύνες που απορρέουν από τις πράξεις του
• Έχει στενούς φίλους που εκδηλώνουν επιθετικές και βίαιες συμπεριφορές στο χώρο του σχολείου
Αντιμετώπιση Σχολικού Εκφοβισμού
Εκπαιδευτικός: Μόλις εκδηλωθεί αυτό το φαινόμενο ο καθηγητής έχει την δυνατότητα είτε να κάνει μια επίπληξη στον θύτη είτε να τον τιμωρήσει με ωριαία αποβολή. Αν το θέμα πάρει μεγαλύτερες διαστάσεις τότε μπορεί να τον στείλει στον διευθυντή του σχολείου ο οποίος αποφασίζει την ανάλογη τιμωρία για την πράξη του μαθητή.
Διευθυντής: Είναι το πρόσωπο το οποίο θα ασχοληθεί με το θέμα, αν αυτό πάρει σημαντικές διαστάσεις. Η αρμοδιότητά του είναι να καθορίσει την ανάλογη ποινή στον μαθητή. Έτσι ο διευθυντής μπορεί να δράσει είτε άμεσα δίνοντας αποβολή από τον σχολικό χώρο στον μαθητή είτε μιλώντας ενώπιον όλης της τάξης για το θέμα αυτό. Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις μπορεί να καλέσει τους γονείς του θύματος και του θύτη για περαιτέρω συζητήσεις. Όταν ενημερωθεί ο γονέας του θύματος για το συμβάν αυτό, ανάλογα με την ψυχραιμία του, μπορεί να δράσει με διάφορους τρόπους.
Πενταμελές τμήματος : Το πενταμελές αφού αποτελείται από άτομα ίδιας ηλικίας με τον “θύτη” και το “θύμα” μπορεί να κατανοήσει καλύτερα το θέμα και να ενημερώσει τους αρμόδιους (διευθυντής, εκπαιδευτικοί) για το συγκεκριμένο συμβάν
Κλείνοντας το θέμα
Εξετάσαμε παραπάνω λοιπόν, κάθε πτυχή του θέματος. Η ενημέρωση μας καθιστά ικανούς και υπεύθυνους να προχωρήσουμε σε κινήσεις με σκοπό την εξάλειψη του φαινομένου. Ας μην κλείνουμε τα μάτια σε θύματα που υπάρχουν παντού γύρω μας. Είναι καιρός να κάνουμε κάτι έτσι ώστε η μαθητική κοινότητα να λειτουργεί σωστά και με αλληλεγγύη. Αν γίνει αυτό ίσως ολόκληρη η κοινωνία αρχίσει να αλλάζει ως προς το καλύτερο. Είμαστε νέοι και μιλάμε για το μέλλον της δικιάς μας κοινωνίας, ας μην το αφήσουμε στην τύχη!
Μαρία Ζαφειριάδου
Μαθήτρια
