Εξαιρετικά ενδιαφέρον το βιβλίο του Παύλου Πυρινού “Βεροιώτικα και Ναουσαίικα σημειώματα”. Ο συγγραφέας, γνωστός εκπαιδευτικός, τ. Δ/ντής της βιβλιοθήκης της Βέροιας, άοκνος ερευνητής της Ημαθιώτικης ιστορίας, άρχων του οικουμενικού θρόνου, πλησιάζει με πολλή προσοχή και σεβασμό τα θέματα που διαπραγματεύεται, τα Βεροιώτικα και τα Ναουσαίικα.
Από τα Ναουσαίικα ξεχωρίζω τα θέματα: 1. Η ίδρυση της Αλληλοδιδακτικής Σχολής της Νάουσας, 2. Πληροφορίες για τα σχολεία της Νάουσας στα τέλη της Τουρκοκρατίας από ανέκδοτο Κώδικα, 3. Η ίδρυση του ισναφιού των Μπαταντζίδων στη Νάουσα κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας, 4. Άγνωστο πρακτικό των Οσλιανιτών κατοίκων της Νάουσας για την ίδρυση νηπιαγωγείου, 5. Άγνωστοι και ανέκδοτοι ισολογισμοί-απολογισμοί των σχολείων της Νάουσας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, 6. Η προσφορά των προσκόπων Βέροιας στα γεγονότα της Νάουσας 1949, κ. ά.
Το βιβλίο, που είναι έκδοση της ΕΜΙΠΗ, προλογίζουν οι Δρ Εμμανουήλ Γ. Ξυνάδας, πρόεδρος της Ε.Μ.Ι.Π. Ημαθίας, και ο Αντώνης Μιχ. Κολτσίδας, Δρ Ιστορίας του Α.Π.Θ., ο οποίος και εισάγει τον αναγνώστη στο πόνημα του Παύλου, γράφοντας: “Οι εργασίες-άρθρα του συγγραφέα αποτελούν πλήρεις και ολοκληρωμένες αναφορές σε ιστορικά, θεολογικά και κοινωνικά θέματα με πρωτότυπη, συνήθως βιβλιογραφική και αρχειακή τεκμηρίωση...”.
Αφού ευχαριστήσω, τον αγαπητό φίλο Παύλο Πυρινό για το δώρο, θα σταθώ σε δύο εργασίες του, από αυτές που αφορούν τη Νάουσα. Στην αναφερόμενη πιο πάνω με αριθμό 6, και σε μιαν άλλη που δεν φαίνεται, αλλά είναι Ναουσαίικου ενδιαφέροντος και επιγράφεται: Εγχάρακτη επιγραφή της θήκης του χρυσού σταυρού. Ένα σπάνιο κειμήλιο που βρίσκεται στην εκκλησία του Αγίου Αντωνίου Βέροιας.
Στο πρώτο θέμα, σελ. 131, ο Παύλος αναφέρεται στη μεγάλη εκείνη επιχείρηση των προσκόπων της Βέροιας να περισυλλέξουν τραυματίες της Νάουσας και να τους μεταφέρουν στο νοσοκομείο Βέροιας, στη διάρκεια των γεγονότων του 1949. Επικίνδυνη προσκοπική αποστολή - δράση με επικεφαλής έναν φωτισμένο εκπαιδευτικό, ένα διαμάντι της Βέροιας, τον αείμνηστο γυμνασιάρχη, θεολόγο Δημήτριο Παπαδόπουλο, τοπικό έφορο των προσκόπων της Βέροιας.
Από το ευχαριστήριο έγγραφο του δημάρχου Νάουσας, Αθανάσιου Κουλτζή, για την ευεργετική για την πόλη δράση των προσκόπων Βέροιας, θα πάρω ένα απόσπασμα: “ο σκληρώς δοκιμασθείς λαός της πόλεως Ναούσης ησθάνθη την έγκαιρον άφιξιν σας εις την καταστραφεισαν... πόλιν μας, χύνουσα βάλσαμο παρηγορίας εις τους ποικίλους πόνους... και εκφράζει δι εμού τας απείρους προς ημάς ευχαριστίας και την ευγνωμοσύνην του...”.
Παραθέτοντας ένα ακόμη απόσπασμα του στρατιωτικού γιατρού Καλλίμαχου Γράτσου: “οι μισοί τραυματίες θα πέθαιναν αν δε βοηθούσαν οι πρόσκοποι Βέροιας”, προσθέτω τη δική μου ευγνωμοσύνη και την ευγνωμοσύνη της πατρικής μου οικογένειας, γιατί μέσα σε αυτούς που μεταφέρθηκαν στο Νοσοκομείο της Βέροιας από τους προσκόπους της βρίσκονταν και ένας βαρύτατα τραυματισμένος αδελφός μου. Μεταφέρθηκε με διαμπερές τραύμα στον μηρό, με ακατάσχετη αρτηριακή αιμορραγία, τρώση του ισχιακού και εισήχθη αμέσως στο χειρουργείο. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στη Θεσσαλονίκη και μπήκε σε δεύτερο χειρουργείο με γιατρό τον αείμνηστο καθηγητή Μυσιρλόγου. Επέζησε, και μακροημερεύει. Είναι ο γνωστός δικηγόρος του Πρωτοδικείου Βέροιας Τάσος Βαλσαμίδης.
Πολλά επίσης οφείλει η Νάουσα σε έναν ακάματο Ναουσαίο Νοσοκομειακό γιατρό την περίοδο εκείνη, τον Κωσταντίνο Τσίτση. Με ποιες συνθήκες!
Στο δεύτερο θέμα, σελ. 37. Ο πολύτιμος χρυσός σταυρός, το σπάνιο αυτό κειμήλιο που βρίσκεται στην εκκλησία του Αγίου Αντωνίου Βέροιας, στο οποίο αναφέρεται ο Παύλος, έχει προέλευση το μοναστήρι της Υπαπαντής της Νάουσας. Δουλεύω διεξοδικά το θέμα και ελπίζω σύντομα να είμαι σε θέση να κάνω ανακοινώσεις. Εκεί που δεν ξέραμε τίποτε για την Έξω Υπαπαντή, γνωρίζαμε μόνο από την παράδοση ότι ήταν μοναστήρι ονομαστό, τώρα, βγαίνουν μια-μια πληροφορίες γραπτές που διευρύνουν τα όρια των γνώσεών μας, προς άφατη ικανοποίηση των φιλιστόρων και ευχαρίστηση των εραστών του μοναστηριού.
Η πρώτη αποκάλυψη, ο επιτάφιος του μοναστηριού της Υπαπαντής, που πουλήθηκε στο Βελβεντό, και η δεύτερη, αυτή που μας κάνει ο Παύλος Πυρινός με το εν λόγω σημείωμα, και μια τρίτη από τον π. Αθ. Βουδούρη, δείχνουν ότι το μοναστήρι της Υπαπαντής πριν τις δυο απανωτές καταστροφές του, μια το 1806 από τους Αλβανούς του Αλή πασά και δεύτερη στο ολοκαύτωμα της πόλης το 1822, ήταν ένα λαμπρό μοναστήρι, φάρος της Ορθοδοξίας.
Θα ήθελα να καταθέσω, στο σημείο αυτό, την προσπάθεια της θειάς Νούλας στην αναβίωση του εξωκκλησίου της Υπαπαντής.
Εύχομαι στον εκλεκτό συνάδελφο Παύλο Πυρινό να συνεχίσει με την ίδια θέρμη την έρευνα για τη γνώση και την προαγωγή της ιστορίας του τόπου μας.
