Στο πλαίσιο των Κ΄ Παυλείων διοργανώθηκε στον ιερό ναό αγίων Αναργύρων Βέροιας Ημερίδα Ιεροψαλτών με τον τίτλο «Κοσμάς ο Μαδυτινός: προσφορά στον μουσικό πολιτισμό». Στο πρώτο μέρος της εκδήλωσης έγινε η βιβλιοπαρουσίαση του βιβλίου του Εμμανουήλ Ξυνάδα υπό τον τίτλο: “Ο Μητροπολίτης Κοσμάς Ευμορφόπουλος (1860-1901)” από τον αν. καθηγητή ΑΠΘ κ. κ. Βασίλειο Κουκουσά, ο οποίος παρουσίασε το θέμα: «Ιστορικό πλαίσιο δράσης του Μητροπολίτη Κοσμά Ευμορφόπουλου. Η συμβολή του στη διατήρηση του ελληνισμού στην Ήπειρο και τη Μακεδονία», και από τον επίκουρο καθηγητή της Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Βελλά κ. Ιωάννη Λιάκο, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα «Κλήρος και ψαλτική τέχνη. Το παράδειγμα του Μητροπολίτη Κοσμά Ευμορφόπουλου».
Στο δεύτερο μέρος πραγματοποιήθηκε συναυλία βυζαντινής Μουσικής από την Χορωδία Ιεροψαλτών της Ιεράς Μητροπόλεως Νικοπόλεως Chorus Nikopolitanus - Ψαλτικός Χορός Πρέβεζας, που απέδωσε αριστοτεχνικώς μέλη του Κοσμά Μαδυτινού μεταξύ των οποίων: Κύριε ελέησον σε διαφόρους ήχους, Καταβασίες Πεντικοστής σε ήχο βαρύ πεντάφωνο, Χερουβικο ύμνο σε τρίτο ήχο, Τις Θεός μέγας σε βαρύ επτάφωνο, μεσα από τα οποία φάνηκε το συνθετικό τάλαντο του κυρΚοσμά και οι μελοποιητικές τάσεις της εποχής του δευτέρου μισού του 19ου αι.΄
Στο πέρας της εκδήλωσης ο Μητροπολίτης Βεροίας απένειμε τα αναμνηστικά των Κ΄ Παυλείων στους συμμετέχοντες ομιλητές και στο Χοράρχη του Choros Nikopolitanus Νεκτάριο Θάνο και στον συγγραφέα του βιβλίου κ. Εμ. Ξυνάδα. Ακολούθησε δεξίωση για τους φιλοξενουμένους στο Πνευματικό Κέντρο του Ιερού Ναού των Αγίων Αναργύρων.
Την εκδήλωση παρουσίασε με επιτυχία ο προϊστάμενος του ιερού ναού αγίων Αναργύρων Βεροίας αρχιμ. Παύλος Σταματάς. ο οποίος εταξύ άλλων τόνισε: « Ο μητροπολίτης Κοσμάς υπήρξε σημαντική προσωπικότητα. Έζησε μέσα στη δίνη των ιστορικών αλλαγών στα τέλη του 19ου αιώνα, στα δύσκολα χρόνια μετά την ελληνική επανάσταση του 1821 έως και την ανατολή του 20ου αιώνα, όπου ακόμα το έθνος μας παλεύει για την ανεξαρτησία και την ελευθερία του. Δεν υπήρξε μόνο μία ισχυρή εκκλησιαστική μορφή ως μητροπολίτης. Αναδείχθηκε, ακόμη, και ως σημαντική ιστορική προσωπικότητα με την εν γένει εθνική δράση του και ιδιαίτερα με την προσφορά του στην Εκπαιδευτική Διαδικασία και την Ψαλτική Τέχνη.
Ο Κοσμάς ο Ευμορφόπουλος, ο εκ Μαδύτου, προσέλκυσε το ιστορικό ενδιαφέρον του κ. Εμμανουήλ Ξυνάδα, ώστε να εκπονήσει την διδακτορική του διατριβή έχοντας τον ως θέμα της επιστημονικής του μελέτης και έρευνας. Το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα είναι ο καρπός της εργασίας του που βαθμολογήθηκε με άριστα αποδίδοντας του τον τίτλο του διδάκτορα της Θεολογίας.
Εκκλησιαστική Ιστορία, που είναι συνυφασμένη και με την εθνική μας ιστορία και πολιτισμός, τον οποίο διακονεί η εκκλησία μας με πολλές μορφές. Μια από αυτές είναι το ιερό αναλόγιο και η ψαλτική τέχνη. Γι αυτό ακριβώς και στη σημερινή μας εκδήλωση συνεργάζονται και την προβάλουν δύο τοπικοί μας θεσμοί: Η Εταιρεία μελετών Ιστορίας και Πολιτισμού Ημαθίας, γνωστή ως Ε.Μ.Ι.Π.Η. και η Σχολή Βυζαντινής Μουσικής της Ιεράς Μητροπόλεώς μας, που φέρει άλλωστε και το όνομα «Κοσμάς Μαδυτινός». Γι αυτό και πραγματοποιείται όχι μόνο ως βιβλιοπαρουσίαση αλλά και ως ημερίδα ιεροψαλτών».
Ο χαιρετισμός του σεβασμιωτάτου
Ἄν εἶναι δύσκολο νά βρεθεῖ κάποιος ὁ ὁποῖος νά μπορεῖ νά ἰσχυρισθεῖ πώς ἡ μουσική δέν εἶναι πολιτισμός, εἶναι ἀκόμη δυσκολότερο νά βρεθεῖ κάποιος πού νά ὑποστηρίξει πώς ἡ βυζαντινή μας μουσική δέν ἀποτελεῖ ἕνα ἐξαιρετικά σημαντικό τμῆμα τοῦ οὕτως ἤ ἄλλως σπουδαίου ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ.
Εἶναι γνωστό σέ ὅλους καί πολύ περισσότερο σέ σᾶς, τούς ἱεροψάλτες, ὅτι ἡ βυζαντινή καί ἐκκλησιαστική μουσική εἶναι μιά ἔκφανση τοῦ πολιτισμοῦ μας πού διαθέτει μακραίωνη παράδοση καί ἀδιάσπαστη συνέχεια.
Ἔχοντας τίς ρίζες της στήν ἀρχαία ἑλληνική μουσική καί ἀναδιαρθρώνοντας τούς μουσικούς της τόνους σέ ἤχους, ἡ ἐκκλησιαστική μουσική ὄχι μόνο ἐξελίχθηκε καί συστηματοποιήθηκε στό Βυζάντιο, ὄχι μόνο ἀπέκτησε ἕνα θεσπέσιο ἔνδυμα, αὐτό τῆς βυζαντινῆς ὑμνογραφίας, ἀλλά καί διασφάλισε μέσω τῆς διαρκοῦς χρήσεώς της στή λειτουργική ζωή τῆς Ἐκκλησίας τήν ἀδιάκοπη συνέχεια καί ἀνανέωσή της.
Ἔτσι ἡ ἐκκλησιαστική μας μουσική εἶναι ἡ πιό ζωντανή μορφή τέχνης καί πολιτισμοῦ πού διαθέτει τόσο μακραίωνα παράδοση καί ἱστορία μέχρι τίς ἡμέρες μας, καί ἀναδεικνύει ἐξέχουσες μορφές μελωδῶν καί διδασκάλων σέ κάθε ἐποχή.
Ἡ περιοχή μας καί ἡ Ἱερά Μητρόπολή μας δέν ὑστέρησε σέ προσφορά στόν τομέα τῆς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς καί τῆς ψαλτικῆς τέχνης. Ἀνάμεσά τους ξεχωρίζουν ἀπό τά μέσα τοῦ 17ου αἰῶνος καί ἑξῆς ὁ ἐκ Βεροίας καταγόμενος ἱερομόναχος Μελέτιος ὁ Σιναΐτης, οἱ ἱερομόναχοι Μακάριος ὁ Βερροιαῖος καί Κύριλλος ὁ Ναουσαῖος, ὁ ἱερέας καί νομοφύλαξ Βεροίας Δημήτριος καί ἄλλοι.
Ξεχωριστή θέση ἀνάμεσα σέ ἐκείνους πού τίμησαν μέ τή συμβολή τους καί τό τάλαντό τους τήν ἐκκλησιαστική μουσική καί τήν ψαλτική τέχνη ὁ ἀοίδιμος προκάτοχός μου, Μητροπολίτης Βεροίας καί Ναούσης Κοσμᾶς Εὐμορφόπουλος, γνωστός περισσότερο μεταξύ τῶν ὁμοτέχνων του στήν ψαλτική ὡς Κοσμᾶς Μαδυτινός, λόγω τῆς καταγωγῆς του ἀπό τή θρακική Μάδυτο, ὁ ὁποῖος ἐποίμανε τήν Ἱερά Μητρόπολή μας μεταξύ τῶν ἐτῶν 1892 καί 1895.
Στή μορφή του καί τήν προσφορά του στό μουσικό πολιτισμό εἶναι ἀφιερωμένη ἡ σημερινή Ἡμερίδα. Τό ἔργο τοῦ Μητροπολίτου Κοσμᾶ, τόν ὁποῖο οἱ σύγχρονοί του ἀναγνώριζαν ὡς σημαίνουσα μουσική προσωπικότητα, ἀλλά καί οἱ μεταγενέστεροι μελετητές τόν χαρακτηρίζουν ὡς «καλλιφωνότατο» καί «μουσικό μανιώδη» μελετᾶ καί φωτίζει τό βιβλίο τοῦ κ. Ἐμμανουήλ Ξυνάδα, γνωστοῦ καί ἀπό ἄλλες μελέτες του γιά τήν ψαλτική τέχνη καί τή βυζαντινή μουσική, μέ τίτλο «Μητροπολίτης Κοσμᾶς Εὐμορφόπουλος 1860-1901», πού θά παρουσιάσουμε ἀπόψε.
Γιά τόν σκοπό αὐτό εἶναι μαζί μας δύο εἰδικοί ἐπιστήμονες: ὁ ἀναπληρωτής καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Βασίλειος Κουκουσᾶς, ὁ ὁποῖος θά μᾶς παρουσιάσει τό θέμα: «Ἱστορικό πλαίσιο δράσης τοῦ Μητροπολίτη Κοσμᾶ Εὐμορφόπουλου. Ἡ συμβολή του στή διατήρηση τοῦ ἑλληνισμοῦ στήν Ἤπειρο καί τή Μακεδονία», καί ὁ ἐπίκουρος καθηγητής τῆς Ἀνωτάτης Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας Βελλᾶ κ. Ἰωάννης Λιάκος, ὁ ὁποῖος θά μᾶς ἀναπτύξει τό θέμα «Κλῆρος καί ψαλτική τέχνη. Τό παράδειγμα τοῦ Μητροπολίτη Κοσμᾶ Εὐμορφόπουλου».
Τούς εὐχαριστῶ καί τούς δύο θερμά γιά τήν παρουσία τους καί γιά ὅσα ἐνδιαφέροντα καί χρήσιμα θά μᾶς ἀναπτύξουν, ὅπως καί τόν π. Παῦλο Σταματᾶ, ὁ ὁποῖος ἀνέλαβε τόν συντονισμό καί τήν παρουσίαση τῆς ἐκδηλώσεως, καί συγχαίρω τόν συγγραφέα τῆς μελέτης κ. Ἐμμανουήλ Ξυνάδα γιά τή συμβολή του στήν ἱστορία τῆς ψαλτικῆς καί τῆς τοπικῆς μας Ἐκκλησίας.
