Η χώρα μας προσέφυγε στον ΟΟΣΑ για να της παρασχεθούν οδηγίες – συμβουλές, τις οποίες εφαρμόζοντας θα ανακούφιζε οικονομικά τους Έλληνες πολίτες. Ανάμεσα στις πολλές συμβουλές, ο Οργανισμός υπέδειξε να προστίθενται στο ελαιόλαδο σπορέλαια για να μειωθεί η τιμή του ανάμικτου αυτού προϊόντος, για να σωθούν οικονομικά οι Έλληνες πολίτες και να ανακουφισθεί ίσως η Εθνική οικονομία.
Ο γράφων δηλώνει ότι δεν είναι ειδικός σε θέματα ελαίων, τις λίγες γνώσεις που έχει θα τις εκθέσει με την ελπίδα ότι θα γίνουν γνωστοί μερικοί από τους κινδύνους που θα προκύψουν από την ενέργεια αυτή.
Θα αρχίσω από το ελαιόλαδο. Ένα Μεσογειακό προϊόν που από τους Ομηρικούς ακόμη χρόνους μέχρι σήμερα θρέφει τους λαούς αυτής της περιοχής και κυρίως τους Έλληνες.
Το 1960 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, πραγματοποίησε μία έρευνα σε 7 Μεσογειακές χώρες, με κύριο αντικείμενο τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Από την έρευνα αυτή προέκυψε ότι οι κάτοικοι της Νήσου Κρήτης, παρουσίαζαν το μικρότερο ποσοστό καρδιοαγγειακών παθήσεων. Το γεγονός αυτό αποδόθηκε στη μεγάλη χρήση του ελαιολάδου. Το ελαιόλαδο, χυμός ενός νωπού καρπού (φρούτου), εξαγόμενο με μηχανική συμπίεση, είναι τελείως απαλλαγμένο από χημικές προσμίξεις, σε αντίθεση με τα σπορέλαια για την εξαγωγή των οποίων χρησιμοποιούνται χημικοί διαλύτες. Περιέχει πλήθος αντιοξειδωτικών (πολυφαινόλες, τοκοφερόλες, σκουαλένιο και άλλα πολλά), τα οποία απενεργοποιώντας και εκκαθαρίζοντας την περίσσεια των ελευθέρων ριζών, απαλλάσουν τους αερόβιους οργανισμούς από την οξειδωτική καταπόνηση και την επακόλουθη οξειδωτική ζημία. Έτσι καθιερώθηκε ο όρος «Μεσογειακή διατροφή», η οποία πρόσφατα ανακηρύχθηκε από την Ουνέσκο, «άυλος πολιτιστική κληρονομιά της ανθρωπότητας».
Το ελαιόλαδο περιέχει σε πολύ μεγάλο ποσοστό το “ελαϊκό οξύ”, το οποίο είναι μονοακόρεστο λιπαρό οξύ, πολύ ανθεκτικό στις οξειδώσεις και το οποίο αποτρέπει το τάγγισμα του ελαιολάδου.
Τα σπορέλαια και κυρίως αυτά που κυκλοφορούν στην αγορά (ηλιέλαιο και αραβοσιτέλαιο), χαρακτηρίζονται από πολύ υψηλή περιεκτικότητα «πολυακόρεστων» λιπαρών οξέων και πολύ μικρή περιεκτικότητα μονοακόρεστων.
Τα πολυακόρεστα, όπως τα ω-3 και ω-6 είναι λιπαρά πολλαπλώς ωφέλημα στον ανθρώπινο οργανισμό.
Τα ω-3 βέβαια δεν υπάρχουν στα δύο προαναφερθέντα σπορέλαια. Υπάρχουν στο λινέλαιο και στο καρυδέλαιο.
Το τελευταίο δεν παράγεται σήμερα.
Το αδύνατο σημείο των πολυακόρεστων λιπαρών είναι η τάση τους να οξειδώνονται σχετικά γρήγορα και να ταγγίζουν. Τα οξειδωμένα λιπαρά είναι βλαβερά στην υγεία των ανθρώπων, αλλά και με τη μυρωδιά του ταγγίσματος καθίστανται αποτρεπτικά στην κατανάλωση.
Για να γίνει αντιληπτή η επικινδυνότητα της οξείδωσης και του ταγγίσματος που ακολουθεί, τα πολυακόρεστα λιπαρά, θα αναφέρουμε ένα παράδειγμα που ο καθένας μπορεί να το πραγματοποιήσει. Τα καρύδια έχουν ένα ποσοστό πολυακόρεστων γύρω στο 70% των συνολικών λιπαρών. Όπως όλοι ξέρουν τα καρύδια ταγγίζουν γρήγορα. Αντίθετα τα αμύγδαλα που περιέχουν μονοακόρεστα στο ίδιο ποσοστό (70%), διατηρούνται για αρκετά χρόνια χωρίς να ταγγίσουν. Αν στην ίδια αεροστεγή συσκευασία αναμιχθεί ψίχα από αμύγδαλα και καρύδια, μετά από παρέλευση κάποιου χρόνου, τα καρύδια θα ταγγίσουν και θα μεταδόσουν τη μυρωδιά του ταγγίσματος και στα αμύγδαλα. Το ίδιο θα συμβεί και στην ανάμιξη του ελαιολάδου με τα σπορέλαια.
Πολλοί αδίστακτοι, όπως αναφέρεται και σε δημοσίευμα της Ιατρικής Σχολής του Harvard, για να αποφύγουν την οξείδωση και το τάγγισμα, προβαίνουν σε μερική υδρογόνωση των πολυακόρεστων λιπαρών. Η υδρογόνωση αυτή αποτρέπει την οξείδωση και το τάγγισμα, δημιουργεί όμως τα επικίνδυνα «Trans λιπαρά».
Η υδρογόνωση χρησιμοποιήθηκε για την στερεοποίηση φυτικών ελαίων και την παρασκευή των γνωστών μαργαρινών οι οποίες περιείχαν μεγάλες ποσότητες trans λιπαρών. Αναφέρεται, ότι και σήμερα ακόμη στις Η.Π.Α. για να προστατεύσουν ορισμένα σπορέλαια που χρησιμοποιούνται για τηγάνισμα, τα υδρογονώνουν μερικώς για να διατηρούνται φρέσκα.
Τα trans λιπαρά οξέα είναι ακόμη χειρότερα για την υγεία των ανθρώπων, σε σύγκριση με τα κορεσμένα λίπη. Δεν αυξάνουν απλώς τα επίπεδα της κακής χοληστερόλης, (LDL), αλλά ταυτόχρονα μειώνουν τις ευεργετικές λιποπρωτεΐνες υψηλής πυκνότητας (HDLs).
Η ομάδα ειδικών του Ινστιτούτου Ιατρικής των Η.Π.Α., αναφέρει πως τα trans λιπαρά οξέα δεν προσφέρουν κανένα γνωστό όφελος στην υγεία και δεν υπάρχει ασφαλές όριο κατανάλωσής τους.
Σήμερα οι λέξεις «υδρογονωμένα» ή «μερικώς υδρογονωμένα», στη λίστα συστατικών είναι σήμα κινδύνου.
Οι ερευνητές της Σχολής Δημόσιας υγείας του Harvard, εκτιμούν ότι τα υδρογονωμένα λίπη είναι υπεύθυνα για τουλάχιστον 30.000 πρόωρους θανάτους από καρδιακή νόσο ετησίως στις Η.Π.Α. (έτος 2005).
Αλλά ας επανέλθουμε στο θέμα της ανάμιξης.
Σε κάθε προϊόν υπάρχει γραμμένη η ημερομηνία λήξεως. Στα ανάμικτα λάδια ποια ημερομηνία λήξεως θα αναγραφεί; Του ελαιόλαδου ή των σπορελαίων;
Η συντηρησιμότητα του ελαιολάδου, όπως προαναφέραμε, είναι πολύ μεγάλη. Αντίθετα η συντηρησιμότητα των σπορελαίων είναι μικρή. Πολύ μικρότερη αυτής του ελαιολάδου. Υπάρχει ο κίνδυνος ταγγιζόμενα τα σπορέλαια να αχρηστεύσουν και το ελαιόλαδο. Υπάρχει όμως και το άλλο που είναι χειρότερο. Το επεσήμαναν στις Η.Π.Α.. Είναι η μερική υδρογόνωση των σπορελαίων με την οποία αποφεύγεται το τάγγισμα. Και στην περίπτωση αυτή ανοίγουν οι ασκοί των trans λιπαρών.
Με την απαγόρευση της παρασκευής των στερεών λιπών με υδρογόνωση, πιστέψαμε ότι απαλλαχθήκαμε από αυτόν το κίνδυνο. Μήπως όμως ο κίνδυνος αυτός εισέλθει από άλλη πόρτα; Μήπως η ανάμιξη του ελαιολάδου με σπορέλαια ανοίξει αυτή την πόρτα; Δεν φθάνουν τα τόσα και τόσα που επιβαρύνουν την υγεία των ανθρώπων; Χρειάζεται να προσθέσουμε μόνοι μας ακόμη ένα και μάλιστα πολύ σοβαρό;
Χρειάστηκαν λοιπόν οι συμβουλές – συστάσεις του ΟΟΣΑ για να υποβαθμίσουμε σοβαρά, ένα από τα καλύτερα διατροφικά προϊόντα που παράγει η χώρα μας και το οποίο από την Ομηρική εποχή μέχρι σήμερα καταναλωνόταν καθαρό, γνήσιο, ανόθευτο και αποτελούσε έναν από τους σπουδαιότερους φρουρούς της υγείας των Ελλήνων;
Ήταν ανάγκη να προσφύγουμε στον ΟΟΣΑ για να μας συμβουλέψει να ανοίξουμε την κερκόπορτα στην πιο επικίνδυνη νοθεία του αγνού ελαιολάδου;
Στυλιανίδης Δ.Κ.
Επ. Δ/ντης Ινστιτούτου Φυλλοβόλων Δένδρων
