Της Αναστασίας Πάπαρη, Δρ Αρχιτέκτων– Πολεοδόμος / Urban Designer
«Η γλώσσα είναι φορέας πολιτισμού, κιβωτός αξιών, εννοιών και ταυτότητας»
Η ανακήρυξη της 9ης Φεβρουαρίου ως Παγκόσμιας Ημέρας Ελληνικής Γλώσσας έχει δρομολογηθεί από την UNESCO μετά από πρόταση της Εκτελεστικής Επιτροπής της (14/5/2025) και εισήγηση της Μόνιμης Επιτροπής της Ελλάδος στον Οργανισμό, όπως προκύπτει από δημοσίευση του Αθηναϊκού – Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων (ΑΠΕ-ΜΠΕ) και από την ανακοίνωση του Υπουργείου Εξωτερικών. Την ομόφωνη υιοθέτηση της απόφασης της UNESCO για την «Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας», συν-κηδεμόνευσαν 87 κράτη – μέλη του Οργανισμού.
«Πρόκειται για διεθνή αναγνώριση της διαχρονικότητας, της οικουμενικότητας και της προσφοράς της γλώσσας μας στην πολιτιστική κληρονομιά της ανθρωπότητας. Είναι ημέρα χαράς και υπερηφάνειας», ανέφερε στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδας στην UNESCO, Γιώργος Κουμουτσάκος.
Παραθέτω συνοπτικά στους λόγους, που καθιστούν την ελληνική γλώσσα τόσο σημαντική για την ανθρωπότητα, με βάση όσα αναφέρονται από το ΑΠΕ-ΜΠΕ, ενώ δράττομαι της ευκαιρίας να αναφερθώ και στη σχέση, που υφίσταται μεταξύ της ελληνικής γλώσσας και της πόλης, όπως αυτή εξελίχθηκε διαχρονικά στον δυτικό κόσμο.
Σύμφωνα, λοιπόν, με την δημοσίευση του ΑΠΕ-ΜΠΕ, η ελληνική γλώσσα διαθέτει:
α. Αδιάσπαστη συνέχεια 40 αιώνων προφορικής παράδοσης και 35 αιώνων γραπτής παράδοσης, εάν λάβουμε υπόψη τη γραμμική γραφή Β’ ή τουλάχιστον 28 αιώνες γραπτής παράδοσης, εάν περιοριστούμε στην αλφαβητική γραφή, γεγονός που καθιστά τα Ελληνικά την πιο μακροχρόνια, αδιάκοπα ομιλούμενη και γραφόμενη γλώσσα στην Ευρώπη.
β. Μοναδική καλλιέργεια ως γλώσσα (λεξιλόγιο, γραμματική και σύνταξη), λόγω της χρήσης της από απαράμιλλες ιστορικές προσωπικότητες της λογοτεχνίας, της ποίησης, του θεάτρου, της φιλοσοφίας, της πολιτικής και της επιστήμης, όπως ο Όμηρος, ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης, ο Αισχύλος, ο Θουκυδίδης, ο Ιπποκράτης, ο Αρχιμήδης και οι Πατέρες της Εκκλησίας.
γ. Ευρεία παρουσία σε πολλές γλώσσες, καθώς, διαχρονικά, η ελληνική έχει αποτελέσει μία από τις σημαντικότερες γλώσσες ως προς την επίδρασή της σε όλες τις άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες και, δι’ αυτών, ευρύτερα στον κόσμο των γλωσσών. Είναι η ευρύτερα διδασκόμενη σε πανεπιστήμια της αλλοδαπής και μάλιστα στις μορφές, που αυτή προσέλαβε στη διαχρονία της.
δ. Ήταν και παραμένει μέχρι και σήμερα ανεξάντλητη πηγή της διεθνούς επιστημονικής ορολογίας ιδιαίτερα στην ιατρική, καθώς και στα μαθηματικά, στη φυσική, στη χημεία, στη μηχανική, στην αστρονομία, στην κβαντομηχανική, στις κοινωνικές και στις ανθρωπιστικές επιστήμες.
Το Εκτελεστικό Συμβούλιο της UNESCO στο κείμενό του κάνει λόγο για την ξεχωριστή συμβολή της Ελληνικής μέσω της εδραίωσης του αλφαβήτου, της λειτουργίας της ως lingua franca για έξι αιώνες -Ελληνιστική εποχή, Ρωμαϊκή περίοδος, εποχή των Ευαγγελίων - Βυζάντιο, Αναγέννηση, Διαφωτισμός -, για τον ηλεκτρονικό Θησαυρό της Ελληνικής Γλώσσας (Thesaurus Linguae Graecae) με 105.000.000 ελληνικά λήμματα, για το αρχαιότερο βιβλίο της Ευρώπης (‘πάπυρος Δερβενίου’), καθώς και για πολλά τεκμήρια υλικής και άϋλης πολιτιστικής κληρονομιάς.
Για τον ετήσιο εορτασμό της 9ης Φεβρουαρίου, που συμπίπτει με την ημερομηνία θανάτου του εθνικού μας ποιητή Διονυσίου Σολωμού, ο κ. Κουμουτσάκος δήλωσε:
«Η καθιέρωση ενός παγκόσμιου εορτασμού έχει εξαιρετική σημασία. Όχι μόνον για την έμφαση που θα δίδεται στην ελληνική γλώσσα ως παγκόσμιας πολιτιστικής αξίας. Μέσω καλά οργανωμένων εκδηλώσεων, οι Έλληνες όπου γης αλλά και πολλοί ξένοι με ελληνική παιδεία ή και άλλοι θα μπορέσουν να εκκινήσουν ή να ανανεώσουν την επαφή και τη σχέση τους με την ελληνική στη διαχρονικότητά της. Να επανεκτιμήσουν τη σχέση της με την καλλιέργεια του πνεύματος, της σκέψης και του πολιτισμού».
Το άρθρο του ΑΠΕ-ΜΠΕ αναφέρεται και στην Αϊτή, η οποία, όπως στον Αγώνα της Παλιγγενεσίας του 1821 αναγνώρισε πρώτη τη δημιουργία Ελληνικού κράτους, έτσι και τώρα είναι η πρώτη χώρα, που στήριξε την πρόταση στην UNESCO για την Παγκόσμια Ημέρα της Ελληνικής γλώσσας.
Το ίδιο δημοσίευμα δεν θα μπορούσε να μην αναφέρεται στη συμβολή διακεκριμένων γλωσσολόγων, που συνέβαλαν, σε συνεργασία με την Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Ελλάδος στην UNESCO, στην στοιχειοθέτηση των επιχειρημάτων, που οδήγησαν στο επιτυχές αποτέλεσμα: ο κ. Γ. Μπαμπινιώτης, ομ. καθηγητής του ΕΚΠΑ και ο κ. Χρ. Κλαίρης, ομ. καθηγητής του Πανεπιστημίου της Σορβόννης σήκωσαν το βάρος της επιστημονικής επάρκειας του φακέλου υποψηφιότητας.
Είναι κοινώς παραδεκτό, πως η ελληνική γλώσσα έχει αφήσει και αφήνει καθημερινά το αποτύπωμά της στα κοινωνικά και επιστημονικά επιτεύγματα της ανθρωπότητας. Η σχέση της όμως με την πόλη, όπως αυτή μας παραδόθηκε ιστορικά, έχει αποδειχθεί πως είναι πολύ στενή και εξελισσόμενη με το χρόνο. Απόδειξη οι θεσμοί, που υιοθέτησαν κατά καιρούς και διαφοροποιήθηκαν με τα χρόνια και οι οποίοι, αφενός εμπλούτισαν την ίδια την γλώσσα, αφετέρου, δημιούργησαν τους κανόνες οργάνωσης του αστικού χώρου. Κάθε εποχή δημιούργησε το δικό της αστικό λεξιλόγιο, για να φθάσουμε στη σημερινή πολυπλοκότητα, η οποία οδήγησε στην πολεοδομία, μια από τις επιστήμες του εικοστού αιώνα.
Αν η πόλη είναι το πλέον σύνθετο ανθρώπινο δημιούργημα μετά τη γλώσσα, τότε όσοι κατέχουμε την Ελληνική, έχουμε μια πρόσθετη υποχρέωση απέναντι στην πόλη - την ιστορική και τη σύγχρονη: να την κατανοήσουμε και να συμβάλουμε στην εξέλιξή της, ενημερώνοντας τον αντίστοιχο σύγχρονο διάλογο με τις αξίες της ιστορικής ελληνικής πόλης: της κλασικής, της ελληνιστικής, της βυζαντινής, της αναγεννησιακής, με όλες τις ιδιαιτερότητές τους, που φθάνουν μέχρι στις μέρες μας. Μέσω της Ελληνικής γλώσσας μπορούμε να κατανοήσουμε τις λεπταίσθητες έννοιες γύρω από το αστικό φαινόμενο, την αντανάκλαση και τη σχέση του με το φυσικό περιβάλλον.
Στα πανεπιστήμια της αλλοδαπής οι σπουδές στην Πολεoδομία και τον Αστικό Σχεδιασμό ξεκινούν με το βιβλίο του R.E. Wycherley «How the Greeks Built Cities» (Πώς οι Έλληνες έκτιζαν Πόλεις). Θεωρώ, πως ήρθε η ώρα να δημιουργήσουμε το δικό μας υπόδειγμα ως Έθνος για την σύγχρονη πόλη και το μέλλον της, διεθνώς. Να συμβάλουμε στην αλλαγή του ιστορικού παραδείγματος (paradigm shift) για τον αστικό τρόπο ζωής και την Πόλη, πρωτίστως ως πολιτισμικό δημιούργημα.
Η επίσημη ανακήρυξη της 9ης Φεβρουαρίου ως «Παγκόσμιας Ημέρας Ελληνικής Γλώσσας» θα πραγματοποιηθεί κατά την 43η Γενική Διάσκεψη της UNESCO τον Νοέμβριο του 2025.
