![600 Ηρακλειδείς στη Βέροια - «ὅλοι οὗτοι ἠγάπων τὸν δροσερὸν ἀέρα, τὴν πρασινάδα καὶ τὴν θέαν τὴν ἀνοικτὴν» [Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Ἐξοχικὸν κροῦσμα]](https://www.laosnews.gr/uploads/media/kafeneio.jpg)
Του Απόστολου Ιωσηφίδη
1.- Θεσσαλονίκη-Βέροια με επιστροφή, το εισιτήριο «δραχμὰς 4».
Ο Γυμναστικός Σύλλογος “Ηρακλής”[1] Θεσσαλονίκης είχε, εξ αρχής, συμπεριλάβει μεταξύ των μέσων προς προαγωγή του κεντρικού σκοπού του[2], και την διοργάνωση εκδρομών (αναψυχής, αλλά και επετειακών, προσκυνηματικών, κυνηγετικών) για τα μέλη, για τους φίλους του, και για τους έλληνες, εν γένει, κατοίκους της Θεσσαλονίκης.
Τον Αύγουστο του 1915, η «τελευταία οἰκογενειακὴ ἐκδρομὴ» της περιόδου είχε προγραμματιστεί για το Τσάγεζι (= Ηρακλείτσα)[3] του Νομού Σερρών.
«Ματαιωθείσης {για λόγους που δεν γνωστοποιήθηκαν} τῆς εἰς Τσάγεζι ἐκδρομῆς», ο Ηρακλής προσανατολίζει την εκδρομή του στην Βέροια, με τιμή σιδηροδρομικού εισιτηρίου «δραχμὰς 4 (Μετάβασις καὶ ἐπιστροφή)»:
«Γυμναστικὸς Σύλλογος “Ὁ Ἡρακλῆς”
Ἐκδρομὴ εἰς Βέρροιαν
Ματαιωθείσης τῆς εἰς Τσάγεζι ἐκδρομῆς, ὁ Γυμναστικὸς Σύλλογος “Ἡρακλῆς” διοργανώνει τὴν τελευταίαν οἰκογενειακὴν ἐκδρομὴν τῆς ἐφετεινῆς περιόδου διὰ τὴν προσεχῆ Κυριακήν, 16 Αὐγούστου, εἰς Βέρροιαν.
Τὰ εἰσιτήρια πωλοῦνται ἀπὸ τῆς προσεχοῦς Δευτέρας παρὰ τοῖς κ.κ. Ἀδελφοῖς Φλόκα, κ.κ. Ἀδελφοῖς Νέδου (Καφενεῖον Παρθενών), Καταστήματι Π. Παναγιωτίδη, κ.κ. Γ. Διβόλη (τυπογράφῳ), κ.κ. Ἀ. Κοσμοπούλῳ[4] (Τράπεζαν Ἀνατολῆς).
Τιμὴ εἰσιτηρίου δραχμὰς 4 (Μετάβασις καὶ ἐπιστροφή). Πρόγραμμα ἐκδρομῆς θὰ δημοσιευθῇ προσεχῶς.»
«Τὸ Φῶς», 09-08-1915.
2.- Οι αναγγελίες.
Ακολούθησαν ειδικότερες ανακοινώσεις προς «γνῶσιν τῶν διαφερομένων»…
«Ἐκδρομὴ εἰς Βέρροιαν
Φέρεται εἰς γνῶσιν τῶν διαφερομένων ὅτι ἡ ἐφετεινὴ οἰκογενειακὴ ἐκδρομὴ τοῦ Γυμναστικοῦ Συλλόγου “Ὁ Ἡρακλῆς” θὰ γίνῃ εἰς Βέρροιαν τὴν προσεχῆ Κυριακὴν 16ην τρέχοντος, δι᾿ εἰδικῆς ἁμαξοστοιχίας.
Ἐκκίνησις ἐκ Θεσσαλονίκης, ὥρα 9 π.μ. ἀκριβῶς. Ἐπιστροφὴ ἐκ Βερροίας ὥρα 6 ½ μ.μ. ἀκριβῶς.
Τιμὴ εἰσιτηρίου δρ. 4, ἰσχύοντος διὰ σιδηροδρομικὴν μετάβασιν μετ᾿ ἐπιστροφῆς. […]
Παρακαλοῦνται οἱ ἐκδρομεῖς ὅπως ἐκδηλώσωσι τὴν συμμετοχήν των τὸ βραδύτερον μέχρι τῆς ἑσπέρας τῆς Παρασκευῆς, ὁπότε καὶ θὰ ὁρισθῇ ὁ ἀριθμὸς τῶν βαγονίων.
Διὰ τῆς ὑπὸ τοῦ Γυμναστικοῦ Συλλόγου διωργανωμένης ταύτης ἐκδρομῆς, δίδεται μία ὡραία εὐκαιρία εἰς τοὺς συμπολίτας μας νὰ ἐπισκεφθῶσι τὴν φημιζομένην διὰ τὰς φυσικὰς καλλονὰς Βέρροιαν.»
«Τὸ Φῶς», 10-08-1915.
«Ἐκδρομὴ εἰς Βέρροιαν
Ὡς πληροφορούμεθα, ἡ ἐφετεινὴ οἰκογενειακὴ ἐκδρομὴ τοῦ Γυμναστικοῦ Συλλόγου “Ὁ Ἡρακλῆς” εἰς Βέρροιαν ὡρίσθη διὰ τὴν προσεχῆ Κυριακὴν 16ην τρέχοντος. […]
Οἱ ἐκδρομεῖς δέον νὰ δηλώσωσι τὴν συμμετοχήν των ὡρισμένως μέχρι τῆς ἑσπέρας τῆς Παρασκευῆς.
Διὰ τῆς ἐν λόγῳ ἐκδρομῆς δίδεται ἡ εὐκαιρία εἰς τοὺς μὴ γνωρίζοντας τὴν Βέροιαν νὰ ἐπισκεφθῶσι τὰς φυσικὰς καλλονὰς αὐτῆς.»
«Νέα Ἀλήθεια», 11-08-1915.
«Ἐκδρομὴ εἰς Βέρροιαν
Ὑπενθυμίζομεν ὅτι τὰ εἰσιτήρια διὰ τὴν ἐκδρομὴν τῆς Κυριακῆς πωλοῦνται μέχρι τὸ ἑσπέρας τῆς Παρασκευῆς. Ἑπομένως δέον ἐγκαίρως οἱ ἐκδρομεῖς νὰ ἐξασφαλίσουν τὰς θέσεις των.
Ἡ ἐπιτυχία τῆς ἐκδρομῆς εἶνε ἐξησφαλισμένη διὰ τῆς πανοικεὶ ἐξόδου τῶν Θεσσαλονικέων κατὰ τὴν ἡμέραν ἐκείνην.
Ὡς πληροφορούμεθα τῆς ἐκδρομῆς θὰ συμμεθέξῃ καὶ ἡ Μαντολινάτα τοῦ Μουσικοῦ Ὁμίλου, ἀσκουμένη πρὸς τοῦτο πυρετωδῶς.
Ἐλπίζεται ὅτι καὶ ὁ καιρὸς θὰ ἐπέλθῃ ἀρωγός, οὕτως ὥστε μέχρι τῆς Κυριακῆς νὰ διαλυθοῦν τὰ σύννεφα τὰ ὁποῖα μᾶς ἀπειλοῦν καθημερινῶς. […]
Χάριν τῶν ἐκδρομέων τρεῖς ἅμαξαι τροχιοδρόμων θὰ ἐκκινήσωσι ἀπὸ Δεπῶ ἀπὸ τὰς 5 τὸ πρωΐ.»
«Νέα Ἀλήθεια», 14-08-1915.
3.- Μια μικρή αναβολή.
…πλην όμως, οι καιρικές συνθήκες μετέθεσαν κατά μία εβδομάδα την εκδρομική εξόρμηση:
«Ἀναβάλλεται ἡ ἐκδρομὴ εἰς Βέρροιαν
Ἕνεκα τῆς βροχερᾶς καταστάσεως τοῦ καιροῦ, ἡ εἰς Βέρροιαν ἐκδρομὴ τοῦ Γυμναστικοῦ Συλλόγου “Ἡρακλῆς” ἀναβάλλεται διὰ τὴν μεθεπομένην Κυριακὴν 23 Αὐγούστου.»
«Τὸ Φῶς», 15-08-1915.
«Ἡ ἐκδρομὴ εἰς Βέρροιαν
Ὡς ἀνεγράψαμεν ἤδη, ἡ ὑπὸ τοῦ Γυμναστικοῦ Συλλόγου διοργανουμένη ἐκδρομὴ εἰς Βέροιαν, ἡ ἀναβληθεῖσα τελευταίως ἕνεκα τοῦ βροχεροῦ καιροῦ τῆς παρελθούσης ἑβδομάδος, θὰ γίνῃ αὔριον Κυριακὴ 23 τρέχοντος.
Ἐπαναλαμβάνομεν ὅτι ἡ ἐκ Θεσ)νίκης ἐκκίνησις θὰ γίνῃ τὴν 6ην π.μ. ἡ δ᾿ ἐκ Βερροίας ἐκκίνησις τὴν 6 ½ μ.μ.
Τῆς ἐκδρομῆς θὰ συμμεθέξῃ καὶ ἡ Μαντολινάτα τοῦ Μουσικοῦ Ὁμίλου εἰδικῶς ἐπὶ τούτῳ ἐξασκηθεῖσα. Ὡσαύτως καταβάλλονται φροντίδες ὅπως συνοδεύσῃ τὴν ἐκδρομὴν ἡ Μουσικὴ τῆς Φρουρᾶς.
Τιμὴ εἰσιτηρίου διὰ σιδηροδρομικὴν μετάβασιν μετ᾿ ἐπιστροφῆς δραχμαὶ τέσσαρες.
Εἰσιτήρια πωλοῦνται, ὡς καὶ προηγουμένως ἐγράψαμεν, παρὰ τοῖς κ.κ. Ἀδ. Φλόκα (Πλατεῖα Ἐλευθερίας), κ. Π. Παναγιωτίδη (ὁδὸς Βενιζέλου), κ. Γ. Ρώμπαπα (Κατάστημα Παράσχου καὶ Ρώμπαπα), κ. Γ. Δ. Διβόλη (Τυπογραφεῖα ὁδοῦ Φράγκων), κ.κ. Ἀδ. Νέδου (Καφενεῖον ὁ Παρθενών), κ. Ἀ. Κοσμοπούλῳ (Τράπεζα τῆς Ἀνατολῆς), κ. Ἀνέστη Ἐμμανουὴλ (Καμάρα, ὁδὸς Ἐγνατία αρ. 372).»
«Τὸ Φῶς», 22 και 23-08-1915.
4.- Η φιλοξενία των Βεροιέων, - ο «Μέγας Αλέξανδρος»
επί της υποδοχής.
Στο μεταξύ η Βέροια, με σημαιοφόρο τον (ανασυγκροτηθέντα) μουσικοφιλολογικό σύλλογο «Μέγας Αλέξανδρος» ετοιμαζόταν για την υποδοχή των “Hρακλειδέων”:
«Σύλλογος “Μέγας Ἀλέξανδρος” ἐν Βερροίᾳ
Γράφουσιν ἡμῖν ἐκ Βερροίας ὅτι ὁ ὑπὸ φιλομούσων νέων ἱδρυθεὶς κατ᾿ Ἀπρίλιον τοῦ 1914 Μουσικογυμναστικὸς σύλλογος “Μέγας Ἀλέξανδρος” τῇ προθύμῳ ἀρωγῇ τῆς κοινωνίας Βερροίας καὶ τῇ ἀθρόᾳ ἐγγραφῇ ἁπασῶν τῶν ἐπιλέκτων πολιτῶν ἤρχισε νὰ δεικνύῃ καταφανῆ τὰ σημεῖα τῆς δράσεώς του. Ἐνῷ μέχρι τῆς 1ης Ἀπριλίου οὐδεμίαν πρόοδον ἐσημείωσε καὶ συνεζητεῖτο ἡ διάλυσίς του, ἐρρίφθη αἴφνης μία ἰδέα τοῦ φερέλπιδος νέου κ. Ἰωάννου Παπαδάκη[5] ὅπως γίνῃ ἔκκλησις πρὸς τὸ κοινὸν Βερροίας ὅπως συνδράμῃ τὸν εὐγενῆ σκοπὸν τοῦ Συλλόγου ὑλικῶς καὶ ἠθικῶς.
Εἰς τὴν ἔκκλησιν ταύτην ἀντεπεκρίθη προθύμως ἡ κοινωνία καὶ οὔτω προσῆλθον ἀθρόως καὶ εὐχαρίστως περὶ τὰ 70ντα μέλη.
Γενομένων δὲ ἀρχαιρεσιῶν ἐξελέγησαν Πρόεδρος ὁ κ. Σ. Σακκελαρίδης, Ἀντιπρόεδρος ὁ κ. Ἀ. Λεονάρδου, Γ. Γραμματεὺς ὁ κ. Ε. Ζάχος, Εἰδ. Γραμματεὺς ὁ κ. Α. Τσικερδάνος, ἔφορος τῆς Γυμναστικῆς ὁ κ. Λ. Βιλτσίδης, τῆς Μουσικῆς ὁ κ. Ε. Φοντούκας καὶ τῆς βιβλιοθήκης ὁ κ. Ἰ. Ἰωαννίδης.
Τὸ νέον Δ.Σ. ἀποτελεῖται ἀπὸ ἄνδρας ἔχοντας ἄριστον παρελθόν, διαπρέψαντας δὲ κατὰ καιρούς καὶ ἔχοντας πάντα τὰ πρὸς δρᾶσιν προσόντα, ὥστε νὰ ἀνέλθῃ καὶ πολὺ ταχέως μάλιστα ὁ Σύλλογος εἰς ἐμπρέπουσαν περιωπήν.»
«Νέα Ἀλήθεια», 20-08-1915.
«Ὑπὲρ τῶν ἐκδρομέων
Γράφουσιν ἡμῖν ἐκ Βερροίας
Τὰ Μέλη τοῦ Μουσικογυμναστικοῦ Συλλόγου “Μέγας Ἀλέξανδρος” συνελθόντα τὴν 15ην Αὐγούστου εἰς Γενικὴν Συνέλευσιν ἐν τῷ οἰκήματι τῆς Δημοτικῆς Σχολῆς ἀπεφάσισαν ὅπως δεξιωθοῦν ὅσον ἔνεστι μεγαλοπρεπέστερον τοὺς ἐκ Θεσσαλονίκης ἐκδρομεῖς.
Πρὸς τὸν σκοπὸν τοῦτον ἐξελέγη εἰκοσιπενταμελὴς[6] ἐπιτροπὴ ἀποτελουμένη ἐκ τῶν κ.κ. Σακκελαρίδου, Ζάχου, Λεονάρδου, Παπαδήμου, Τσικερδάνου, Βελτσίδου, Φουντούκα, Παπαδάκη, Τσίτρου, Τσιαμπούρα, Σμυρλῆ, Μπίξαν, Κυριαζοπούλου, Γουδῆ, Μπουζιώτα, Περδίκκα, Χατζηνικολάκη, Κοχλιούρου, Καζαμπάκα, Τζίκα, Ἀντωνιάδου, Δημάδη, Οἰκονόμου καὶ Βαρακλῆ, ἥτις θὰ δεξιωθῇ εἰς τὸ ἐξοχικὸν καφενεῖον “Ἐλευθερία” τοὺς ἐκδρομεῖς θὰ προσφέρῃ δὲ εἰς αὐτοὺς κατ᾿ ἀπόφασιν τῆς Δημοτικῆς Ἀρχῆς ἀναψυκτικά.»
«Νέα Ἀλήθεια», 23-08-1915.
5.- «ὥσπερ προβάτια μεσημβριάζοντα περὶ τὴν κρήνην εὔδειν»[7].
Τα της υποδοχής, φιλοξενίας και διαμονής στην Βέροια των εκδρομέων περιγράφουν, προβάλλοντας διαφορετικές ο καθένας εκτιμήσεις, οι απεσταλμένοι των εφημερίδων της Θεσσαλονίκης:
«Ἡ ἐκδρομὴ εἰς Βέρροιαν
Ἡ γενομένη ἐγκάρδιος ὑποδοχὴ
Ἀδελφικώταται περιποιήσεις
Βέρροια, 23 (τηλεγραφικῶς).- Εἰς ἑξακοσίους περίπου ἀνέρχονται οἱ εἰς Βέρροιαν ἐκδραμόντες Θεσσαλονικεῖς τῇ πρωτοβουλίᾳ τοῦ Γυμναστικοῦ Συλλόγου “Ἡρακλῆς”. Μεταξὺ τῶν ἐκδραμόντων συγκαταλέγονται πολλαὶ κυρίαι καὶ ἀρκετοὶ ἀξιωματικοί. Τὴν ἐκδρομὴν συνοδεύει καὶ μουσική. Τὸ ταξείδιον ἀπὸ Θεσσαλονίκης μέχρι Βερροίας ὑπῆρξεν εὐθυμότατον. Πρὸ τοῦ Γιδᾶ συνηντήσαμεν τὸν ἀεροπόρον κ. Καμπέρον, ὅστις ἐπέτα εἰς μέγα ὕψος ἐπιστρέφων ἐκ Βερροίας[8].
Εἰς τὸν σταθμὸν Βερροίας ὑπεδέχθησαν τοὺς ἐκδρομεῖς αἱ δημοτικαὶ ἀρχαί, προσεφώνησεν δὲ αὐτοὺς ὁ Πρόεδρος τοῦ Δικηγορικοῦ Συλλόγου κ. Ταξινόπουλος ἐξ ὀνόματος τοῦ Δημάρχου Χαλὴλ βέη, ἀντεφώνησε δὲ ὁ Πρόεδρος τοῦ “Ἡρακλέους” κ. Κασάπης.
Εἰς τὸ ρωμαντικώτατον καφενεῖον τῆς πόλεως “Ἐλευθερία” ὑπῆρχε ἐστημένη ὡραία ἁψὶς μὲ τὴν ἐπιγραφὴν “καλῶς ἤλθετε”. Ἐκεῖ ὑπεδέχθη τοὺς ἐκδρομεῖς ἐπιτροπὴ τοῦ μουσικογυμναστικοῦ συλλόγου “Μέγας Ἀλέξανδρος” καὶ προσεφέρθησαν ἀναψυκτικά, ἐπεδαψιλεύθησαν δὲ εἰς τοὺς ἐκδρομεῖς ἀδελφικώταται περιποιήσεις. Ἐνταῦθα προσεφώνησε τοὺς ἐκδρομεῖς ὁ ὑποδιοικητὴς κ. Σκοῦφος καὶ ὁ πρόεδρος τοῦ μουσικογυμναστικοῦ Συλλόγου “Μέγας Ἀλέξανδρος” κ. Σακελλαρίδης, ὡς καὶ ὁ ἀντιπρόεδρος κ. Λεονάρδος.
Εἰς αὐτοὺς ἀπήντησεν ὀ κ. Κασάπης ἐκφράσας τὴν εὐγνωμοσύνην καὶ τὴν συγκίνησιν τῶν ἐκδρομέων διὰ τὰ ἀδελφικὰ αἰσθήματα τῶν Βερροιέων.
Ὁλόκληρος ἡ πόλις εὑρίσκεται ἐπὶ ποδός. Προμηνύεται ἄγριο φαγοπότι τῶν ἐπιδραμώντων δημοσιογράφων, ἄγνωστον ὅμως ἀκόμη εἰς βάρος τίνος θὰ γίνῃ τοῦτο.
Ὁ Ταγκὸς[9]»
«Νέα Ἀλήθεια», 24-08-1915.
Την σατιρική χροιά της ακροτελεύτιας (περί «ἐπιδραμώντων δημοσιογράφων») αιχμής του απεσταλμένου της «Νέα Ἀληθείας» δεν διέκριναν οι συνάδελφοί του «συντάκται τῶν πρωϊνῶν ἐφημερίδων», που έσπευσαν αυθημερόν «νὰ σημειώσουν»:
«Ἡ χθεσινὴ ἐκδρομὴ εἰς Βέρροιαν
Χθὲς ἐγένετο ἡ προαγγελθεῖσα ἐκδρομὴ εἰς Βέρροιαν στεφθεῖσα ὑπ᾿ ἀρκετῆς ἐπιτυχίας, λόγῳ τοῦ ἐξαιρέτου καιροῦ, τῶν φυσικῶν καλλονῶν τῆς ἐξοχῆς τῆς πόλεως καὶ τῆς περιποιητικότητος τοῦ δήμου καὶ τῶν Βερροιέων.
Οἱ ἐκδρομεῖς διεσκέδασαν καθ᾿ ὅλην τὴν ἡμέραν, ὅπως ἠμπόρεσεν ἕκαστος, ἕνεκα τῆς ἐλλείψεως διοργανώσεως. Τὴν μόνην ζωηρότητα τῆς διασκεδάσεως προσέδωσεν ἡ ὁμὰς τῆς μανδολινάτας τοῦ “Μουσικοῦ Ὁμίλου”.
Ἐν σχέσει μὲ τὸ γραφὲν εἰς τὴν “Νέαν Ἀλήθειαν” περὶ “προμηνύματος ἀγρίου φαγοποτιοῦ τῶν ἐπιδραμόντων δημοσιογράφων”, οἱ συντάκται τῶν πρωϊνῶν ἐφημερίδων ἀναγκάζονται νὰ σημειώσουν ὅτι παρηκολούθησαν τὴν ἐκδρομὴν ἁπλῶς καὶ μόνον ἐκ δημοσιογραφικοῦ καθήκοντος, γευματίσαντες ἐξ ἰδίων.»
«Μακεδονία», 24-08-1915.
…ενώ «Τὸ Φῶς» άφησε να αχνοφαίνονται οι έπαινοί του για τις φυσικές καλλονές της Βέροιας και ιδίως της Εληάς, και σχολίασε, με επιμονή, την αμηχανία, μελαγχολία και ανία των εκδρομέων, υπογραμμίζοντας όμως το «μάθημα εὐθυμίας» που παρεέδωσαν οι συνοδεύσαντες τους Ηρακλειδείς δημοσιογράφοι:
«Ἀπὸ τὴν ἐκδρομὴν
Οἱ ἐκδρομεῖς ποῦ πῆγαν προχθὲς στὴν Βέρροια δὲν διασκέδασαν.
Πῆγαν μὲ τὰς γυναῖκας καὶ μὲ τὰ τέκνα των, ἐφοδιάσθηκαν μὲ ὅτι τοὺς ἐχρειάζετο, καὶ ἅμα ἔφθασαν στὴ τοποθεσία ποῦ λέγεται “Ἐληά”, ἐκάθησαν κάτω ἀπὸ τὰ δένδρα, καὶ ἐθεώρησαν καλὸν νὰ κρατήσουν τὴν θαυμασίαν ἐκείνην σοβαρότητα ποῦ μόνον οἱ Ἕλληνες μποροῦν νὰ ἔχουν ὅταν βγαίνουν ἀπὸ τὰ σπίτια τους.
Ὅταν τὸ πρωῒ τοὺς εἶδα νὰ ἀναβαίνουν στὸ ἔκτακτο τραῖνο, μοῦ φάνηκε ὅτι θὰ χαλάσουν τὸν κόσμον οἱ ἄνθρωποι αὐτοί.
Τὸ τραῖνο ξεκίνησε, ἐλίκνισε τοὺς ἐπιβάτας, καὶ ἀπὸ τὸ πρῶτο χιλιόμετρο πολλοὶ ἔκλιναν τὸ κεφάλι τους ἀριστερὰ καὶ ἄρχισαν νὰ ρογχαλίζουν.
Ἔτσι τὸ τραῖνο διέσχισε τὲς πεδιάδες καὶ ἔφθασε ἔως τὴν Βέροια μεταφέρον κοιμωμένους καὶ μελαγχολοῦντας ἐκδρομεῖς.
Τὸ θέαμα ἦτο ἀρκετὰ φαιδρὸν καὶ ἀρκετὰ πένθιμον.
***
Στὴν “Ἐληὰ” καθήσαμε ὧρες ὁλόκληρες[10].
Στὴν πλατεῖα Ἐλευθερίας γίνεται συνήθως πολὺ περισσότερος θόρυβος.
Ἐνῷ στὴ θαυμασία ἐκείνη τοποθεσία, κάτω ἀπὸ τὴν ὁποία ἁπλώνονταν μία ἀπέραντη πεδιάδα γεμάτη δένδρα ποῦ ἔπνιγαν καὶ ἔκρυβαν μέσα στοὺς κλάδους των ὁλόκληρη τὴν πόλι, οἱ διάφοροι ὅμιλοι ἔγιναν μελαγχολικοὶ καὶ δὲν ἀκούετο τίποτε ἄλλο ἐκτὸς ἀπὸ τὸ φύσημα τοῦ ἀνέμου στὰ πλατάνια.
Κἄποτε ἐγίνετο μιὰ ἀπόπειρα τραγουδιοῦ, ἀλλ᾿ ὁ τραγουδιστὴς ποῦ ἐστήριζε τὰς ἐλπίδας του σ᾿ ὅλη τὴν παρέα, ἐξακολουθοῦσε γιὰ λίγο μόνος, χαμήλωνε ἔπειτα ντροπαλὰ τὴν φωνὴ καὶ στὸ τέλος διέκοπτε τὸ περίφημον ᾇσμά του καὶ ἔβριζε τοὺς φίλους.
Διάφοροι νέοι ἔφερναν βόλτες ἐδῶ κι᾿ ἐκεῖ, διότι ἦσαν ὑπάλληλοι Τραπέζης, ἢ κατεῖχον μίαν ἄλλην σημαντικὴν θέσιν εἰς τὴν κοινωνίαν, καὶ θὰ ἦταν προσβολή, ἐὰν αὐτοὶ οἱ περιφρονηταὶ τοῦ ὄχλου κατεδέχοντο νὰ διασκεδάσουν ὅπως ὅλος ὁ ὄχλος.
Ἦσαν ἐπίσης καὶ γυναῖκες καὶ κορίτσια, πολὺ ρωμαντικὰ φαίνεται, ποὺ εἶχαν ρεμβῶδες τὸ βλέμμα καὶ διάλεξαν τὴν στιγμὴ γιὰ νὰ βυθισθοῦν στοὺς αἰθερίους κόσμους τῶν ὀνείρων των.
Οἱ ἄνδρες κάπνιζαν, ἔπιναν ἀπὸ λίγο καὶ ἔλεγαν ἀπὸ καιροῦ εἰς καιρόν.
— Ὡραίας ἐξοχὰς ἔχει ἡ Βέρροια. Ἡ Θεσσαλονίκη ἔχει θάλασσα ἀλλὰ δὲν ἔχει δένδρα.
Ἔτσι πέρασεν ἡ ὥρα μὲ ἀνυπόφερτη βραδύτητα, μονοτονία, καὶ ἀνία. Μερικοὶ ἐμέθυσαν καὶ ἔγιναν πειὸ μελαγχολικοὶ ἀπὸ τὴν κρασοκατάνυξιν. Εὐτυχῶς ποῦ ἐσκόρπισε κἄποιες νότες εὐθυμίας ἡ μανδολινάτα τοῦ Μουσικοῦ Ὁμίλου.
Ἀλλοιώτικα θὰ νόμιζε κανεὶς ὅτι γίνεται Μνημόσυνον ὑπὲρ τῶν Πεσόντων καὶ ὅτι ἕνας ἀνιαρότατος ἱεροκῆρυξ ἐκφωνεῖ μακρότατον λόγον.
***
Περισσότερον ἀπὸ ὅλους καὶ πάλιν, διεσκέδασαν οἱ δημοσιογράφοι.
Ἀφοῦ ἔφαγαν καὶ ἔπιαν μὲ ὅλην τὴν δυνατὴν μεγαλοπρέπειαν, μακρὰν ἀπὸ τὰ μελαγχολικὰ πλήθη τῶν ἐκδρομέων ἄρχισαν νὰ τραγουδοῦν καὶ νὰ χορεύουν.
Ἂν εἴχαμε μιὰ φωτογραφικὴ μηχανὴ θὰ εἴχαμε διαιωνίσῃ τὴν ἀπολαυστικὴ σκηνή.
Ἄνθρωποι σοβαρότατοι συνήθως, ἄνοιξαν διάπλατα τὰ λαρύγγια των, καὶ τραγούδησαν δυνατά, σχεδὸν ἄγρια καὶ μὲ πολλὲς παραφωνίες.
Ἔπειτα ἐχόρεψαν, ὄχι βεβαίως βάλς, ἀλλὰ συρτὸν καὶ διαφόρους ἄλλους φανταστικοὺς χορούς.
Ἦταν ἀρκετὰ ἀστεῖο τὸ θέαμα, νὰ τοὺς ἔβλεπε κανείς, ἄλλους ὑψηλούς, πανυψήλους καὶ ἄλλους μικροσκοπικούς, νὰ πιάνονται ἀπὸ τὸ χέρι καὶ νὰ πηδοῦν κατὰ τὸν κωμικώτερον τρόπον.
Εἷχον κοντά τους καὶ ἕναν ἀρειμάνιον Βλάχον, μὲ μαύρη φουστανέλλα, ποῦ ἔπαιζεν ἕνα ὄργανον ἰδικῆς του κατασκευῆς, καὶ χόρευε παίζοντας.
Ἔτσι οἱ δημοσιογράφοι ἔδωσαν καὶ εἰς τὴν Βέρροια, ἕνα μάθημα εὐθυμίας, εἰς τοὺς μελαγχολοῦντας ἐκδρομεῖς.
Ὡρολ.»
«Τὸ Φῶς», 25-08-1915.
[1] το αρχαιότερο -εξ ου και «Γηραιός»- αθλητικομουσικοφιλολογικό σωματείο της Μακεδονίας, ιδρυθέν ως «Όμιλος Φιλομούσων» το 1899, μετεξελιχθέν σε «Μακεδονικός Γυμναστικός Σύλλογος Ηρακλής» το 1908, μετανομασθέν (προσωρινά λόγω του νεοτουρκικού καθεστώτος) σε «Οθωμανικός Ελληνικός Γυμναστικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης Ηρακλής» το 1910, και αναγνωρισθέν ως αθλητικός σύλλογος του ελληνικού κράτους (Ηρακλής) το 1914.
[2] σκοπός: «Ἡ εἰς ἁπάσας τὰς κοινωνικὰς τάξεις διάδοσις τῆς Γυμναστικῆς καὶ ἡ παρασκευὴ ἀθλητῶν».
[3] διάταγμα της 20-08-1927 «Περὶ μετονομασίας κοινοτήτων καὶ οἰκισμῶν», μετονομασίες «[…] Α) ἐν τῷ Νομῷ Σερρῶν […] 2) ἐν τῇ Ὑποδιοικήσει Νιγρίτης […] 8) Ὁ συνοικισμὸς Τσάγεζι τῆς κοινότητος Ἄνω Κερδυλλίου (πρώην Ἄνω Κρουσόβου) μετονομάζεται εἰς Ἡρακλείτσα (ἡ). […]», ΦΕΚ Α 179/30-08-1927. Ο οικισμός καταργήθηκε (εγκαταλείφθηκε)• τελευταία αναφορά του στην Απογραφή του 1940 (29 κατ.).
[4] Απόστολος Κοσμόπουλος (1890-1961), Δημοτικός Σύμβουλος και Δημαρχών (από 01-09-1929 έως 05-10-1929, και από 24-06-1933 έως 31-03-1934, ως πλειοψηφών Σύμβουλος, με 7.929 στ. στις δημοτικές εκλογές της 04-08-1929) Θεσσαλονίκης, ιδρυτικό μέλος και «ισόβιος» Πρόεδρος του Γυμναστικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης “Ηρακλής” (1921-1927, 1927-1932, 1933-1940, 1940-1945), «ὁ κατ᾿ ἐξοχὴν ἐκπρόσωπος τοῦ ἀθλητικοῦ πνεύματος καὶ τῆς ἀθλητικῆς ρώμης ἐν Μακεδονίᾳ» («Ταχυδρόμος Βορείου Ἑλλάδος», 17-05-1925)• ο γιος του, Κωνσταντίνος Κοσμόπουλος (1928-2011), διετέλεσε, επίσης, Πρόεδρος του “Ηρακλή” (1972-1974), και Δήμαρχος Θεσσαλονίκης (από 07-05-1989 έως 19-05-1998).
[5] Ιωάννης Παπαδάκης ή Στάικος (1897-1986), βουλευτής: Βεροίας (Κόμμα Δημοκρατικών Φιλελευθέρων 1923• Κόμμα Φιλελευθέρων 1928, 1932, 1933), Ημαθίας (Κόμμα Φιλελευθέρων 1951, 1956• Ένωσις Κέντρου 1961, 1964)• Υφυπουργός: Γενικός Διοικητής Ανατολικής Μακεδονίας (από 10-12-1945 έως 04-04-1946, στην Κυβέρνηση Θεμιστοκλέους Σοφούλη), Συγκοινωνιών (από 07-11-1951 έως 11-10-1952 στην Κυβέρνηση Νικολάου Πλαστήρα).
[6] Η επιτροπή υποδοχής ορίζεται «εἰκοσιπενταμελὴς», όμως η «ἐκ Βερροίας» ανταπόκριση απαριθμεί ονομαστικώς 24 μέλη.
[7] «σαν προβατάκια (που ήρθαν) μεσ’ στο μεσημέρι για στάλισμα και για να κοιμηθούν γύρω στη βρύση», Πλάτωνος, Φαῖδρος, 259α5-6, μετάφραση Ν. Μ. Σκουτερόπουλος, εκδ. Πόλις, 2015.
[8] «Ο Τρελοκαμπέρος στη Βέροια», «Λαός», 1-2 Μαρ. 2025.
Το αερο-σιδηροδρομικό συναπάντημα (της 23-08-1915) των εκδρομέων του “Ηρακλή” με τον θρύλο των αιθέρων Μίμη Καμπέρο θα μπορούσε να εκληφθεί και ως «προάγγελος» μιας, κατά 13 χρόνια, μεταγενέστερης συνάντησης των «πατριαρχών» του “Ηρακλή” Θεσσαλονίκης και του “Ολυμπιακού” Πειραιώς: ο ριψοκίνδυνος αεροπόρος συμμετείχε στην ιδρυτική συνέλευση (10-03-1925) του “Ολυμπιακού”, ο δε μικρότερος αδελφός του, ο Παναγιώτης (Νότης) Καμπέρος συναριθμείται στους ιδρυτικούς πυλώνες του “Ολυμπιακού”, κατέχοντας, πέραν των ιστορικών περγαμηνών του ιδρυτικού μέλους και του πρώτου Αντιπροέδρου του, και τον επίζηλο τίτλο του εισηγητή (αναδόχου-νονού) τόσο του ονόματος (“Ολυμπιακός”), όσο και του εμβλήματος (δαφνοστεφανωμένος έφηβος) του πειραϊκού συλλόγου (ενώ υπήρξε ιδρυτικό, επίσης, μέλος και Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας, -ΕΠΟ).
Ποδοσφαιριστές-σύμβολα του “Ολυμπιακού” (Γιώργος και Βασίλης Ανδριανόπουλοι και ο τερματοφύλακας Κώστας Κλειδουχάκης), εικονίζονται, μαζί με τον Νότη Καμπέρο και τον εκ των ιδρυτών (και κατοπινό -1948- Πρόεδρο) του “Ηρακλή” Γεώργιο Τσούμο, σε φωτογραφικό στιγμιότυπο, το οποίο (σε απόκομμα σχετικού δημοσιεύματος) παραθέτει η Αντιγόνη Καμπέρου στο ιστορικό αφήγημά της «Δημήτριος Καμπέρος ο Τρελοκαμπέρος Η ζωή του πρώτου Έλληνα στρατιωτικού αεροπόρου» (σ. 261).
Στον υπότιτλο αυτής της φωτογραφίας έχουν, πιθανότατα, παρεισφρήσει, έστω εν μέρει, «ιστορικές» ανακρίβειες.
Ειδικότερα, αναγράφεται πως η φωτογραφία έχει ληφθεί στις 04-01-1925, και πως οι προαναφερθέντες ποδοσφαιριστές του “Ολυμπιακού” «ενίσχυσαν τον “Ηρακλή” σε διεθνή φιλικό αγώνα του». Ο “Ηρακλής”, με τον Κλειδουχάκη στην εστία του (και χωρίς την συμμετοχή άλλου τινός εκ των “Ολυμπιακών”), είχε ήδη αντιμετωπίσει, στο γήπεδό του, σε διεθνείς φιλικούς αγώνες, την μικτή των ομάδων “Σπόρτιβ” και “Μακεδονία” των Σκοπίων, στις 30-11-1924, κερδίζοντάς την με 2-1 («Ἀθλητικὴ Ἐπιθεώρησις», Δεκέμβριος 1924), και την “Ζελέζνιτσα” του Ζάγκρεμπ, στις 19-04-1925, κερδίζοντάς την με 3-2 («Ἀθλητικὴ Ἐπιθεώρησις», Απρίλιος 1925)• αλλά, ο “Ολυμπιακός”, που ιδρύθηκε δύο (2) και πλέον μήνες μετά την υποτιθέμενη ημερομηνία λήψης της φωτογραφίας, επισκέφθηκε (ως προσκεκλημένος του “Ηρακλή”), με πλήρη ποδοσφαιρική σύνθεση και υψηλή διοικητική εκπροσώπηση, την Θεσσαλονίκη, προς διεξαγωγή (πραγματοποιηθέντων) τοπικών και (ματαιωθέντων) διεθνών φιλικών αγώνων, στα τέλη Μαΐου του 1925, οπότε και θα πρέπει μάλλον να τοποθετηθεί ο χρόνος λήψης της φωτογραφικής συνάντησης των ιδρυτικών στελεχών των δύο ομάδων:
«Οἱ ποδοσφαιρικοὶ ἀγῶνες τοῦ “Ὀλυμπιακοῦ” ἐν Θεσ)νίκῃ
(Τοῦ ἀνταποκριτοῦ μας)
Τὴν 26ην Μαΐου ἔφθασεν ἐνταῦθα ἡ ἀθλητικὴ ἀποστολὴ τοῦ “Ὀλυμπιακοῦ” Συνδέσμου Φιλάθλων Πειραιῶς ἀποτελουμένη ἐκ τῶν ἀντιπροσώπων τοῦ Δ. Συμβουλίου κ. Π. Καμπέρου Ἀντιπροέδρου καὶ Ἰ. Λουλουδάκη, ἐφόρου καὶ τῶν ποδοσφαιριστῶν Ἀδελφῶν Αδριανοπούλων, Κ. Κλειδουχάκη, Γ. Ἀλεκάκη, Β. Βασιλείου, Γ. Πασᾶ, Ν. Πανοπούλου, Σ. Βλάση, Χ. Πεζώνη, Μ. και Τ. Λεκοῦ, προκειμένου νὰ συνάψῃ δύο ἀγῶνας μετὰ τοῦ “Ἡρακλῆ” καὶ τοῦ “Ἄρη” καὶ κατόπιν νὰ μεταβῇ εἰς Σερβίαν.
Ἀτυχῶς ὡς ἐπληροφορήθημεν παρὰ τοῦ ἐνταῦθα ἀντιπροσώπου τοῦ “Ὀλυμπιακοῦ” κ. Γ. Τσούμα αἱ συνεννοήσεις μετὰ τῆς Σερβίας δὲν εὐοδώθησαν διότι τὸ μὲν Μοναστήριον δὲν ἐδέχθη τὸ δὲ Βελιγράδιον καὶ τὰ Σκόπια δὲν εἶχον ἀπαντήσει εἰσέτι. […]
Ὀλυμπιακὸς-Ἄρης
Τὴν 28ην τῆς Ἀναλήψεως ἔλαβε χώραν ὁ πρῶτος ἀγών. Ἤρξατο παρουσίᾳ πολλοῦ κόσμου εἰς τὸ στάδιον τοῦ “Ἡρακλῆ”, ὁ ὁποῖος ἀνέμενε νὰ ἐκτιμήσῃ τὴν ἀξίαν τῆς ὁμάδος τοῦ “Ὀλυμπιακοῦ” […] Ὁ ἀγὼν λήγει {υπέρ του “Ολυμπιακού”} μὲ τέρματα 3 κατὰ 1 […]
Ὀλυμπιακὸς-Ἡρακλῆς
Τὸ Στάδιον τοῦ “Ἡρακλῆ” κατάμεστον κόσμου, παρευρίσκονται ὁ στρατηγὸς Ὀθωναῖος καὶ ὁ Γενικὸς Διοικητὴς κ. Καναβός.
Δοθέντος τοῦ συνθήματος τῆς ἐνάρξεως ὁ Πρόεδρος τοῦ Ἡρακλῆ κ. Κοσμόπουλος παραδίδει πρὸς τὸν ἀντιπρόεδρον τοῦ “Ὀλυμπιακοῦ” κ. Καμπέρον ὡραῖον ἐπίχρυσον ποδοσφαιριστὴν πρὸς ἀνάμνησιν, πρὸς τὸν ἀρχηγὸν τῆς ὁμάδος κ. Γ. Ἀδριανόπουλον στέφανον δάφνης καὶ πρὸς τὸν διαιτητήν κ. Χατζόπουλον ἀναμνηστικὸν μετάλλιον. […]
οἱ Ὀλυμπιακοὶ κερδίσαντες περηφανῆ νίκην μὲ 6 κατά 1 […]
Τὸ ἑσπέρας εἰς τὸν Λευκὸν Πύργον παρετέθη γεῦμα ἐκ μέρους τοῦ “Ἡρακλῆ” εἰς τὸν “Ὀλυμπιακὸν” παρακαθησάντων ὅλων τῶν ἀθλητῶν. Οἱ τοῦ “Ὀλυμπιακοῦ” μᾶς ὡμίλησαν ἐνθουσιωδῶς διὰ τὴν εὐγένειαν τῶν Θεσσαλονικέων συναδέλφων των.»
«Ἀθλητικὴ Ἐπιθεώρησις», Ιούνιος 1925.
[9] Γεώργιος Ησαΐας ( ; - 1924), ευθυμογράφος-χρονογράφος εφημερίδων της Θεσσαλονίκης, με το προσωνύμιο “Ταγκός”, διακριθείς και για τον καθημερινό δηκτικό έμμετρο σχολιασμό της πολιτικής και κοινωνικής επικαιρότητας• εκδότης ομότιτλων ετήσιων «ημερολογίων», καθώς και βραχύβιας σατιρικής εφημερίδας.
[10] «Πρέπει νὰ σημειώσω ἰδιαιτέρως, ὅτι ἡ σημερινὴ Ἐλιὰ ἐχωρίζετο εἰς τὴν Ἐπάνω καὶ εἰς τὴν Κάτω Ἐλιά. Εἰς τὴν Ἐπάνω ὑπῆρχεν ὑπόστεγον διὰ τὴν περίπτωσιν βροχῆς, ἐνῶ ἡ Κάτω ἀπετελεῖτο ἀπὸ μίαν ὡραίαν καταπάσινην πλαγιὰν (ὅπου ἐφέρναμεν καὶ ἐβόσκαμεν τὰ ἀρνάκια μας) καὶ ἀπὸ μία μεγάλην ὠρθογωνισμένην ἔκτασιν, περιτριγυρισμένην ἀπὸ ὑψηλάς λεύκας. […] Εἰς τὸν χῶρον αὐτόν, καταλλήλως διακοσμηθέντα, ἐγένετο καὶ ἡ ὑποδοχὴ τῶν Ἑλλήνων ἐκδρομέων Θεσσαλονίκης*, μέ ἐπικεφαλῆς τὸν Πρόξενον τῆς Ἑλλάδος, εἰς Θεσσαλονίκην, Κορομηλᾶν», Ἰωάννης Παπαδάκης-Στάϊκος, Μισὸς Αἰῶνας Πολιτικῶν Ἀγώνων καὶ Ἐθνικῆς Δράσεως, Ἀθήναι, 1974, σ. 29 (* ο Ι. Παπαδάκης μνημονεύει την «Μεγάλη Ἐθνικὴ Ἑορτή», της 12-06-1904, που περιγράφει αναλυτικότερα ο Αναστάσιος Χριστοδούλου, στις σ. 24-28 του έργου του «Ἡ συμβολὴ τῆς Βεροίας εἰς τὸν Μακεδονικὸν Ἀγῶνα 1902-1908», Βέροια, 1965).
ΦΩΤΟ: Το καφενείο Παρθενών επί της λεωφόρου Χαμηδιέ - νυν Εθνικής Αμύνης, όπου διετίθεντο εισιτήρια της εκδρομής των Ηρακλειδέων στην Βέροια
