Μετάφραση - Σχόλια
Θωμάς Γαβριηλίδης,
Φιλόλογος-Συγγραφέας
ΛΟΥΚΙΑΝΟΥ «ΔΕ ΧΡΕΙΑΖΟΜΑΙ ΔΑΣΚΑΛΟ»
1. θεραπευτής στο γιόκα τον έστειλε σε μένα
2. γνώσεις να πάρει απ΄αυτές εγώ που τις διδάσκω,
3. αλλά το «Ψάλε την οργή» και «μύριες πίκρες έδωσε»
4. σαν έμαθε, και έπειτα την πρόταση την Τρίτη
5. «πολλές λεβέντικες ψυχές τις έστειλε στον Άδη»,
6. δεν τόνε στέλνει πια εδώ σε μένα για να μάθει,
7. κι όταν με είδε, «ευχαριστώ, ο φίλε μου», μου είπε
8. «όμως αυτά τα πράγματα μπορεί εύκολα να τα μάθει
9. κι από εμένα, που κι εγώ πολλές στον Άδη στέλνω
10. ψυχές και δεν χρειάζομαι διδάσκαλο για τούτο.
ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ε.Α. ΧΙ, 401
1. Ιητήρ τις εμοί τον εόν φίλον υιόν έπεμψεν
2. ώστε μαθείν παρ΄ εμοί ταύτα τα γραμματικά.
3. Ως δε το «Μήνιν άειδε» και «άλγεα μυρί΄ έθηκεν»
4. έγνω, και το τρίτον τοισδ΄ακόλουθον έπος:
5. «παλλάς δ΄ ιφθίμους ψυχάς Άϊδι προίαψεν»,
6. ουκέτι μιν πέμπει προς με μαθησόμενον,
7. αλλά μ΄ιδών ο πατήρ, «Σοι μεν χάρις», είπεν, «εταίρε,
8. αυτάρ ο παις παρ΄εμοί ταύτα μαθείν δύναται
9. και γαρ εγώ πολλάς ψυχάς Άϊδι προϊάπτω
10. και προς τουτ΄ ούδεν γραμματικού δέομαι.»
ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ ΣΑΜΟΣΑΤΕΑΣ 115-200 μ.Χ.
Ο Λουκιανός ήταν ο πιο σπουδαίος σοφιστής του 2ου αιώνα μετά Χριστόν, (εποχή της δυναστείας των Αντωνίνων).
Τα Σαμόσατα, η γενέτειρά του, ήταν μια μικρή πόλη της Βόρειας Συρίας, που ήταν χτισμένη στις όχθες του ποταμού Ευφράτη.
Οι δικοί του ήθελαν να γίνει γλύπτης, αλλά ο ίδιος γρήγορα άφησε την γλυπτική και έγινε σοφιστής.
Έπειτα από τις σχετικές σπουδές του, άσκησε αρχικά το επάγγελμα του δικηγόρου στην Αντιόχεια, αλλά έπειτα προτίμησε να κάνει περιοδείες σε διάφορες πόλεις της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας για να κερδίζει χρήματα με επιδεικτικούς ρητορικούς λόγους, όπως συνήθως έκαναν οι σοφιστές.
Περιόδευσε στη Μικρά Ασία, στην Ελλάδα (όπου επισκέφτηκε και την Βέροια), στην Ιταλία και στην Γαλλία και κατάφερε να αποκτήσει κάποια οικονομική άνεση.
Γύρω στο 160 μ.Χ. επέστρεψε στην Ανατολή και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου αφοσιώθηκε στο συγγραφικό του έργο και στη σπουδή της φιλοσοφίας κοντά στον στωικό φιλόσοφο Δημώνακτα.
Για τα τελευταία χρόνια της ζωής του δεν ξέρουμε πολλές λεπτομέρειες και μας είναι άγνωστος επίσης ο ακριβής χρόνος του θανάτου του.
Ο Λουκιανός συνέγραψε επιδεικτικούς λόγους, σατιρικούς διαλόγους, επιγράμματα και δύο μικρές πλαστές ιστορίες, που έχουν τους τίτλους: «Αληθής Ιστορία» και «Λούκιος ή όνος». Του δεύτερου έργου του ένα μέρος διαδραματίζεται στη Βέροια, που ήταν τότε έδρα του Κοινού των Μακεδόνων και μία από τις πιο πολυάνθρωπες ελληνικές πόλεις.
ΣΟΦΙΣΤΗΣ
Η λέξη σοφιστής αρχικά ήταν συνώνυμη με τη λέξη σοφός. Στην κλασική εποχή (5ος-4ος π.Χ. αιώνες) ο σοφιστής ήταν δάσκαλος, με πολλές γνώσεις που συνήθως ταξίδευε σε διάφορες πόλεις και δίδασκε (ρητορική, φιλοσοφία κ.α) με πληρωμή.
Επειδή κάποιοι σοφιστές χρησιμοποιούσαν παραπλανητικά επιχειρήματα (σοφίσματα) για να πείθουν τους ακροατές τους παρουσιάζοντας «το άσπρο ως μαύρο», η λέξη σοφιστής κατέληξε να σημαίνει τον πονηρό και έγινε συνώνυμη με τη λέξη απατεώνας.
Ο ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ ΣΟΦΙΣΤΗΣ – ΣΟΦΟΣ
Ο Λουκιανός ξεπέρασε όλους τους ομότεχνους σοφιστές του 2ου μ. Χ. αιώνα, όχι μόνο στη φήμη αλλά και στην πραγματική αξία και μπορεί ως συγγραφέας να συγκριθεί με τους μεγάλους συγγραφείς της κλασικής εποχής.
Η ΙΗΤΗΡ - ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ
Με το επίγραμμα που παρουσιάζεται στο σημερινό μου σημείωμα ο Λουκιανός ειρωνεύεται κάποιον που, ενώ παρουσιαζόταν ως θεραπευτής ασθενειών, έστελνε στον Άλλο Κόσμο πολλούς από εκείνους που του εμπιστεύονταν την υγεία τους και τη ζωή τους χωρίς να αισθάνεται καθόλου άσχημα για τις θεραπευτικές αστοχίες του.
Ο Λουκιανός χρησιμοποιεί τη λέξη ιητήρ (ο ιητήρ, γενική του ιητήρος), που είναι ιωνικός τύπος της λέξης ιατήρ, (γεν του ιατήρος), λέξεις παραγόμενες από το αρχ. Ελ. ρήμα ιάομαι-ιώμαι το οποίο σημαίνει ιατρεύω, και είναι συνώνυμο με τα ρήματα θεραπεύω και ακέομαι, ακούμαι. Δεν αναφέρεται σε κάποιον συγκεκριμένο γιατρό, αλλά γενικά σε κάποιον παρουσιαζόμενο ως θεραπευτή, ο οποίος, όπως φαίνεται δεν είχε και πολλές εγκυκλοπαιδικές γνώσεις, αφού αγνοούσε και την Ιλιάδα του Ομήρου, η οποία μαζί με την Οδύσσεια αποτελούσαν «το Ευαγγέλιο» των Αρχαίων Ελλήνων.
ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΟΜΗΡΟΥ, ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
Από το σκωπτικό επίγραμμα που μας απασχολεί πληροφορούμαστε ότι ο ποιητής του, ο Λουκιανός, χρησιμοποιούσε τα έργα του Ομήρου, και στη συγκεκριμένη περίπτωση με το γιο του θεραπευτή, την Ιλιάδα, στη διδασκαλία του, αρχίζοντας από το προοίμιό της και αναλύοντας μία-μία τις προτάσεις της, έτσι ώστε ο μαθητής να εμπεδώσει το σχετικό με την οργή και τις συνέπειες της μάθημα.
Παράλληλα αφήνει να εννοηθεί ότι ο πατέρας του μαθητή του ζητούσε από το γιο του να τον ενημερώνει για τα μαθήματά του κάθε μέρα, χωρίς όμως και να παίρνει και τις «σωστές στροφές», όπως φαίνεται από την παρεξήγηση του τρίτου μαθήματος, που αποτέλεσε την αιτία της διακοπής των μαθημάτων του γιού του.
Ενώ δηλαδή ο Λουκιανός δίδασκε στο μαθητή του ότι εξαιτίας της οργής του Αχιλλέα, έχασαν πολλοί Αχαιοί,( Έλληνες) τη ζωή τους άδικα, ο θεραπευτής νόμιζε ότι το μάθημα είχε ως θέμα τον τρόπο με τον οποίο μπορεί κάποιος να στείλει άλλους στον Κάτω Κόσμο, τρόπο που αυτός πίστευε πως τον ήξερε καλύτερα από έναν σοφιστή, δάσκαλο της Γραμματικής Επιστήμης…
Το επίγραμμα του Λουκιανού, που μας απασχόλησε στο σημερινό σημείωμα, αποκτά ιδιαίτερη σημασία, αν λάβουμε υπόψη μας ότι με αυτό ο ποιητής του βρίσκει την ευκαιρία να μας ενημερώσει και σχετικά με τον τρόπο διδασκαλίας του.
Φωτογραφία ο Λουκιανός (Από το διαδίκτυο)
