«Τὸ θαῦμα τῶν πελαργῶν» «ἡμέρας παρατηρεῖσθε καὶ μῆνας καὶ καιροὺς καὶ ἐνιαυτούς;» [Παύλος, Προς Γαλάτας, 4,10]

Tου Απόστολου Ιωσηφίδη

Το παριππεύσαν έτος 2024 έκλεισε ο πρώτος αιώνας εφαρμογής του νέου (Γρηγοριανού[1]) ημερολογίου στη ζωή της Εκκλησίας της Ελλάδος. Είχε προηγηθεί, ένα χρόνο πριν (1923) [2]  η αντικατάσταση του παλαιού (Ιουλιανού) ημερολογίου με το νέο «ἐν ταῖς πολιτικαῖς ἐν γένει σχέσεσι», επισημοποιώντας την απόκλιση «κατὰ δέκα καὶ τρεῖς πλήρεις ἡμέρας» [3] μεταξύ του πολιτικού και του θρησκευτικού χρόνου. 

Η εισαγωγή του νέου ημερολογίου και στο εκκλησιαστικό σύμπαν[4]  θεράπευσε την απόκλιση αυτή[5], προκάλεσε όμως κλυδωνισμούς, με οδυνηρές, ηθικά, τοπικά και χρονικά, προεκτάσεις (η περαιτέρω αναφορά στις οποίες υπερβαίνει τα όρια και τις δυνατότητες του παρόντος ταπεινού σημειώματος). 

Σε μια κωμόπολη, πάντως, της Καμπανίας το χριστεπώνυμο πλήρωμα ανέθεσε (όπως εκθέτει ο τοπικός ανταποκριτής της εφημερίδας «Μακεδονία») την διάλυση ή την επιβεβαίωση των εύλογων επιφυλάξεών του, ως προς την ορθότητα ή μη της εφαρμογής του νέου ημερολογίου, στα πετεινά του ουρανού. 

Το γεγονός ότι, στα (πολλά) επόμενα φύλλα της ίδιας εφημερίδας δεν φιλοξενείται ούτε διόρθωση ούτε διάψευση της σύντομης, αλλά τόσο ζωντανής, περιγραφής της (συνδεδεμένης με συγκεκριμένη ημερομηνία) αποδημητικής συμπεριφοράς των φτερωτών κατοίκων της Κουλακιάς[6], μάλλον επιβεβαιώνει το περιεχόμενο της ανταπόκρισης…

«Τὸ θαῦμα τῶν πελαργῶν

Ἀπὸ τὴν Κουλακιὰν μᾶς γράφουν τὰ ἑξῆς νοστιμώτατα:

Ἀνέκαθεν ἐν Κουλακιᾷ ὑπάρχουσι τόσοι πελαργοὶ διὰ τὸ …ἄφθονον τῆς τροφῆς, ὥστε ὅταν κροταλίζουν διὰ τῶν ραμφῶν των συχνά, εἰς ἐκδήλωσιν χαρᾶς, διότι ἐπαναβλέπονται, νομίζει κανεὶς ὅτι εὑρίσκεται εἰς τὸ μεγαλύτερον τοῦ κόσμου ἐργοστάσιον.

Τὰ ἀποδημητικὰ ταῦτα πτηνὰ ἔρχονται κατ᾿ ἔτος, ὡς γνωστόν, ἐξ Αἰγύπτου κατὰ Μάρτιον καὶ ἀναχωροῦσιν ἐντεῦθεν ἀκριβῶς τὴν ἕκτην Αὐγούστου, κατὰ τὰς 15 τοῦ ὁποίου τελεῖται ἐν Κουλακιᾷ ἐπὶ τριήμερον καὶ ἡ θρησκευτικὴ τῶν κατοίκων πανήγυρις.

Οἱ ἁπλοϊκοὶ Κουλακιᾶς καὶ τὸ πλεῖστον τοῦ ὡραίου φύλου προκειμένου περί ἡμερολογίου, τοῦ ὁποίου τὴν ἀλλαγὴν δυσθύμως ἔφερον, ἔλεγον: “Ἂν τὰ πελεκάνια φύγουν μὲ τὸ νέον ἡμερολόγιον θὰ πιστέψωμε κ᾿ ἡμεῖς αὐτό”.

Οὕτω τὴν παρελθοῦσαν ἡμέραν τοῦ “Σωτῆρος” ἐνῷ ἔβλεπον πάντες πρὸς τὰ ἄνω, τὰ ἀγαθὰ καὶ νοήμονα πτηνά, ὡσὰν νὰ εἰσέδυσαν εἰς τὰς σκέψεις των, καὶ ὢ τοῦ θαύματος! ὅλα, μηδενὸς ἐξαιρουμένου, ἀνεχώρησαν αὐθημερὸν ἀκολουθήσαντα τὸ νέον ἡμερολόγιον.

Τώρα λοιπὸν πάντες οἱ ἁπλοϊκοὶ καὶ αἱ ἐπ᾿ ἀρετῇ φημιζόμεναι θήλειαι ἐπίστευσαν ἀδιστάκτως εἰς τὸ νέον ἡμερολόγιον, ἐξῆλθον τοῦ ἁπλοϊκοῦ πέπλου καὶ ἄνευ οὐδενὸς ἐνδοιασμοῦ τὴν προσεχῆ Παρασκευὴν θὰ πανηγυρίσωσι φαιδρῶς τὴν “Κοίμησιν τῆς Θεοτόκου”, καθ᾿ ἣν καὶ ἁπαξάπας ὁ ἐν Θεσσαλονίκῃ “Σύνδεσμος Κουλακιωτῶν καὶ πάσης Καμπανίας” δύναται νὰ ἐκπληρώσῃ τὴν εὐγενῆ ἐπιθυμίαν του ἐπισκεπτόμενος τὴν ποθητὴν Γενέτειράν του οὗσαν ἤδη ἐν ἀγαστῇ ὁμονοίᾳ.

Κουλακιὰ 11 Αὐγούστου.

Ἰθαγενὴς»

«Μακεδονία», 12-08-1924.

[1 ] Γρηγοριανό: από το όνομα του Πάπα Γρηγορίου ΙΓ΄ (1502-1585), κατά το ποντιφικάτο του οποίου (1572-1585) καθιερώθηκε (1582) το νέο ημερολόγιο σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης• αν και το προσωνύμιο (Γρηγοριανό) θα μπορούσε να αποδίδει και την (απώτερη) προέλευσή του στον βυζαντινό λόγιο Νικηφόρο Γρηγορά (1295-1360), που ήδη από το 1324 είχε εισηγηθεί, στον Αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β΄ Παλαιολόγο (1259-1332, αυτοκράτωρ: 1282-1328), την μεταρρύθμιση του Ιουλιανού ημερολογίου• οι δικαιολογημένοι (ιδίως αν αναλογιστεί κανείς τι ακολούθησε το 1924!...) δισταγμοί του Ανδρονίκου, δεν ίσχυσαν στην περίπτωση του Γρηγορίου, που 258 χρόνια αργότερα υιοθέτησε, σχεδόν αυτούσιες, τις προτάσεις και τις υποδείξεις του Γρηγορά.

[2 ] νομοθετικό διάταγμα της 18-01-1923 «Περὶ τοῦ νέου “Πολιτικοῦ Ἡμερολογίου”»,  ΦΕΚ Α΄ 24/25-01-1923: άρθρο 1 

«§ 1. Ἀπὸ τῆς 16 Φεβρουαρίου 1923 καθ᾿ ἅπασαν τὴν Ἑλλάδα ἀντικαθίσταται ἐν ταῖς πολιτικαῖς ἐν γένει σχέσεσι τὸ ἰσχῦον ἤδη Ἰουλιανόν Ἡμερολόγιον διὰ νέου τοιούτου, ὅπερ ἀποκαλεῖται “Πολιτικὸν Ἡμερολόγιον”. 

§ 2.- Τὸ νέον Ἡμερολόγιον προπορεύεται τοῦ ἤδη ἰσχύοντος Ἰουλιανοῦ κατὰ δέκα καὶ τρεῖς πλήρεις ἡμέρας. Ἑπομένως ἡ 16 Φεβρουαρίου 1923 ἔσται ἐν πάσαις ταῖς πολιτικαῖς σχέσεσιν ἡ πρώτη Μαρτίου 1923. 

§ 3.- Διατηρεῖται ἐν ἰσχύϊ τὸ Ἰουλιανόν Ἡμερολόγιον ὅσον ἀφορᾷ ἐν γένει τὴν Ἐκκλησίαν καὶ τὰς θρησκευτικὰς ἑορτάς. 

§ 4.- Ἡ πρώτη Ἰανουαρίου τοῦ νέου Ἡμερολογίου ἔσται ἡ πρώτη ἑκάστου νέου ἔτους. Ἡ Ἐθνική Ἑορτὴ τῆς 25ης Μαρτίου καὶ πᾶσαι αἱ κατὰ τοὺς κειμένους νόμους ἑορτάσιμοι καὶ ἐξαιρετέαι ἡμέραι ρυθμίζονται κατὰ τὸ Ἰουλιανὸν Ἡμερολόγιον.».

[3 ] Από το 1582 μέχρι το 1700 «τὸ νέον Ἡμερολόγιον προπορεύεται τοῦ Ἰουλιανοῦ» κατά 10 ημέρες• από το 1700 μέχρι το 1800 κατά 11 ημέρες• από το 1800 μέχρι το 1900 κατά 12 ημέρες• από το 1900 μέχρι το 2100 (και όχι μέχρι το 2000, επειδή προστίθεται η ημέρα του δίσεκτου έτους 2000, ενώ τα επαιώνια έτη 1700, 1800, 1900 δεν ήταν δίσεκτα) η απόκλιση διευρύνεται στις 13 ημέρες• από το 2100 έως το 2200 η διαφορά θα είναι 14 ημέρες• κ.ο.κ. 

[4 ] Εγκύκλιος Ιεράς Συνόδου: 

«Ἐν Ἀθήναις τῇ 1η Μαρτίου 1924 

Ἀριθ. Πρωτ. 430, Διεκπ. 123 

Πρὸς τοὺς Σεβασμιωτάτους Ἱεράρχας τῆς Αὐτοκεφάλου Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος 

[…] Ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης Γρηγόριος Ζ´ μετὰ τῆς περὶ αὐτὸν Ἱερᾶς Ἐνδημούσης Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἀποδεξάμενος τὴν πρότασιν τῆς Ἱερᾶς Συνόδου {της Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Ελλάδος} καὶ ἀναγνωρίσας τὴν ἐπείγουσαν ἀνάγκην τῆς ἐπιλύσεως τοῦ ζητήματος, πρὸς πρόληψιν τῆς περαιτέρω δεινῆς καὶ ἐπιζημιωτάτης ἡμερολογιακῆς συγχύσεως καὶ ἀνωμαλίας, δι᾿ ἐπισήμου γράμματος ἀπὸ 28 Ἰανουαρίου ἐν.ἔ. ἀνήγγειλεν πρὸς τὴν Ἱερὰν Σύνοδον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καὶ διὰ τηλεγραφήματος ἀπὸ 24 Φεβρουαρίου ἐπανέλαβεν, ὅτι ὁριστικῶς ἀπεφασίσθη ὅπως ἡ κατὰ τὸ Ἰουλιανὸν ἡμερολόγιον 10η Μαρτίου 1924 “λογισθῇ καὶ ὀνομασθῇ καὶ ἑορτασθῇ ὡς 23 Μαρτίου τοῦ ἡμετέρου ἑορτολογίου… Προκειμένου δὲ περὶ τοῦ Πάσχα καὶ τῶν μετ᾿ αὐτοῦ συνδεδεμένων κινητῶν ἑορτῶν, αὗται, μέχρι τῆς ὁριστικῆς καὶ τούτου τοῦ σημείου διαρρυθμίσεως, θὰ φυλάττωσι, τό γε νῦν, τὴν κατὰ τὸ ἄχρι τοῦδε Πασχάλιον θέσιν αὐτῶν ἐν τῷ ἑορτολογίῳ […]” […]».

 «Ἐκκλησία ἐπίσημον δελτίον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος», έτος Α´, αριθ. 41/08-03-1924.

[5 ] Η παράλληλη διπλή χρονολόγηση (με τις ενδείξεις: π.η. – παλαιό ημερολόγιο / ν.η. – νέο ημερολόγιο), που πλέον περιορίζεται κυρίως στην εκκλησιαστική αλληλογραφία (Άγιον Όρος και Εκκλησίες που ακολουθούν το παλαιό ημερολόγιο), μέχρι το 1923 αποτελούσε τον κανόνα στις «πολιτικές σχέσεις» του Ελληνικού Κράτους, τόσο με άλλα Κράτη, όσο και με τον «εαυτό του» (!): κορυφαίο παράδειγμα τα φύλλα της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως, επί της Οθωνικής Αντιβασιλείας, που, εκτός από διπλοχρονολογημένα είναι και δίγλωσσα• η στήλη των ελληνικών χρονολογείται σύμφωνα με το (τότε ισχύον) Ιουλιανό ημερολόγιο, και η στήλη των γερμανικών σύμφωνα με το Γρηγοριανό ημερολόγιο (διαφορά 12 ημερών τον 19ο αιώνα).

[6 ] Κουλακιά• η Χαλάστρα. Ίδρυση Κοινότητας («Κοινότητα Κουλουκιάς») το 1918 (ΦΕΚ Α΄ 152/09-07-1918). Μετονομασία σε Χαλάστρα το 1926 (ΦΕΚ Α΄ 55/15-02-1926). Νέα μετονομασία σε Πύργο το 1955 (ΦΕΚ Α΄ 157/21-06-1955). Επαναφορά της ονομασίας Χαλάστρα το 1980 (ΦΕΚ Α΄ 79/11-04-1980).  Πληθυσμός της Κουλακιάς: το 1913 (απαρίθμηση) 3.013 κάτοικοι (1.558 άνδρες + 1.455 γυναίκες)• το 1920 (απογραφή) 3.004 κάτοικοι (1.437 άνδρες + 1.567 γυναίκες).