Η τρέχουσα κατάσταση της ψηφιοποίησης της Δικαιοσύνης και του δικαστικού συστήματος, ειδικότερα σε ό,τι αφορά στις αστικές και εμπορικές υποθέσεις, συζητήθηκε στη Διακοινοβουλευτική Συνεδρίαση της Επιτροπής Νομικών Θεμάτων του ΕΚ (JURI) με θέμα «Ηλεκτρονική Δικαιοσύνη: Μαθήματα από εθνικές προοπτικές», που πραγματοποιήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2024, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις Βρυξέλλες με τη συμμετοχή εκπροσώπων των εθνικών Κοινοβουλίων. Τη Βουλή των Ελλήνων εκπροσώπησαν ο Πρόεδρος της Διαρκούς Επιτροπής Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης κ. Λάζαρος Τσαβδαρίδης και το μέλος της ιδίας Επιτροπής κ. Κωνσταντίνος Μπάρκας.
Ο κ. Τσαβδαρίδης, ο οποίος ήταν κεντρικός ομιλητής στην ενότητα «Προκλήσεις και ευκαιρίες της ψηφιακής μεταρρύθμισης της δικαιοσύνης σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις - εθνικές και ευρωπαϊκές προοπτικές», υπογράμμισε τη σημαντικότητα της ψηφιακής δικαιοσύνης για την ευημερία και την ανάπτυξη της κοινωνίας, τονίζοντας παράλληλα την ανάγκη για ισορροπία μεταξύ τεχνολογίας και ανθρώπινης κρίσης. Ανέδειξε τη σημασία της ψηφιακής δικαιοσύνης και των βημάτων που έχουν γίνει στην Ελλάδα για την αυθεντικοποίηση των εμπλεκομένων με τη δικαιοσύνη και εστίασε στην επιτάχυνση της ψηφιακής δικαιοσύνης τονίζοντας την κρίσιμη σημασία της για την κοινωνική συνοχή, την εμπιστοσύνη προς το κράτος, την οικονομική ανάπτυξη και την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών.
Κατά την παρέμβασή του τόνισε ότι η ψηφιακή δικαιοσύνη δεν είναι απλώς μια τεχνοκρατική διαδικασία, αλλά θεσμική αναγκαιότητα που αντανακλά τις αξίες και τα δικαιώματα του δυτικού πολιτισμού. Υποστήριξε ότι η ψηφιακή μετάβαση της Δικαιοσύνης είναι απαραίτητη για την ισότιμη πρόσβαση σε όλους τους πολίτες, την διαφάνεια και την προστασία της ιδιωτικότητας και αναγνώρισε τον ρόλο της τεχνητής νοημοσύνης και των ψηφιακών υποδομών, τα οποία ωστόσο, τόνισε ότι πρέπει να υποστηρίζουν την ανθρώπινη κρίση και όχι να την υποκαθιστούν.
Ο κ. Τσαβδαρίδης ανέδειξε το γεγονός ότι η Ελλάδα υλοποιεί ένα μεγάλο πρόγραμμα ψηφιακού μετασχηματισμού της Δικαιοσύνης με συνολικό προϋπολογισμό 220 εκατ. ευρώ, ένα πρόγραμμα το οποίο στοχεύει στην ενοποίηση, ομογενοποίηση, απλούστευση και ψηφιοποίηση των δικαστικών και διοικητικών διαδικασιών, καθώς και στη διασύνδεση και διαλειτουργικότητα μεταξύ των φορέων της Δικαιοσύνης.
Εν συνεχεία, ο κ. Τσαβδαρίδης ανέδειξε τη σημαντικότητα της ψηφιακής δικαιοσύνης για την αποτελεσματικότητα και την διαφάνεια του δικαστικού συστήματος στην Ελλάδα και υπογράμμισε την ανάγκη για συνεχή εξέλιξη και καινοτομία εστιάζοντας στην αυθεντικοποίηση των εμπλεκομένων και δη των πολιτών, των δικηγόρων και των δημόσιων φορέων, οι οποίοι θα έχουν πρόσβαση σε ηλεκτρονικές υπηρεσίες όπως: Η διενέργεια ηλεκτρονικών πληρωμών και η βεβαίωση εσόδων υπέρ του Δημοσίου, οι ηλεκτρονικές Υπηρεσίες, η ηλεκτρονική υποβολή, παραλαβή και επίδοση δικαστικών εγγράφων, η παρακολούθηση της πορείας πολιτικών και ποινικών υποθέσεων.
Τα οφέλη από αυτόν τον ψηφιακό μετασχηματισμό θα είναι πολλαπλά. Η ελάφρυνση του διαχειριστικού φόρτου των φορέων του δικαστικού συστήματος, η αύξηση της διαφάνειας και μείωση του λειτουργικού κόστους, η ενίσχυση της διαφάνειας στη διαχείριση του δημοσίου χρήματος, η ταχύτερη διεκπεραίωση ελεγκτικών διαδικασιών και η βελτίωση της απόδοσης των υπηρεσιών, σε συνδυασμό με τα μελλοντικά βήματα θα οδηγήσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Το ξεκίνημα του έργου ψηφιοποίησης των αρχείων δεδομένων των Δικαστικών και Εισαγγελικών Καταστημάτων τον Σεπτέμβριο του 2024, η δημιουργία ψηφιακού φακέλου υπόθεσης και νομολογιακής βάσης δικαστικών αποφάσεων, θα επιφέρουν τη μείωση της ανάγκης παρουσίας κοινού στα Δικαστικά και Εισαγγελικά Καταστήματα, με άμεση μείωση του χρόνου προπαρασκευαστικής και δικαστικής διαδικασίας και αποτελεσματικότερη απόδοση δικαιοσύνης σε διασυνοριακές διαφορές.
Η Δικαιοσύνη στην Ελλάδα, υπερθεμάτισε ο κ. Τσαβδαρίδης, είναι έτοιμη να δεχθεί τον ψηφιακό μετασχηματισμό, με νομοθετήματα που απλουστεύουν τις διαδικασίες και ψηφιακές δράσεις που έχουν υλοποιηθεί. Παράλληλα, με τη δημιουργία πλατφόρμας για την καταχώριση φορέων που θα απασχολούν καταδικασθέντες σε κοινωφελή εργασία σύμφωνα με δικαστικές αποφάσεις και την εφαρμογή της ψηφιακής επίδοσης εγγράφων ποινικής διαδικασίας μέσω της ηλεκτρονικής θυρίδας του πολίτη, αποδεσμεύεται προσωπικό από αστυνομικά τμήματα.
Επόμενο εργαλείο, οι τηλε-δίκες και το ηλεκτρονικό Πινάκιο, ένα έργο που αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2024 και παρέχει τη δυνατότητα απομακρυσμένης κατάθεσης και εξέτασης μαρτύρων, διευκολύνοντας την εκδίκαση υποθέσεων.
Παρεπόμενα οφέλη, σημείωσε ο κ. Τσαβδαρίδης, είναι η μείωση οικονομικών βαρών από μετακινήσεις μαρτύρων, η διευκόλυνση εκδίκασης υποθέσεων με ευάλωτους μάρτυρες και η μείωση μεταγωγών κρατουμένων, απελευθερώνοντας έτσι, μεταξύ άλλων, προσωπικό της Ελληνικής Αστυνομίας.
Οι προκλήσεις της ψηφιακής εποχής, σημείωσε ολοκληρώνοντας ο κ. Τσαβδαρίδης, άπτονται της ανισότητας στην πρόσβαση στην τεχνολογία και των κινδύνων των κυβερνοεπιθέσεων. Η ανάγκη για ισχυρές δικλείδες ασφαλείας και προστασία των προσωπικών δεδομένων είναι αδήριτη και ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι κεφαλαιώδους σημασίας. Η δημιουργία ενός πιο γρήγορου, αποτελεσματικού και προσιτού συστήματος δικαιοσύνης θα οδηγήσει στην επανεπιβεβαίωση του Κράτους Δικαίου στην Ευρώπη, με στόχο την ασφαλέστερη και δικαιότερη αλληλεπίδραση των κοινωνιών.
Τέλος, απαντώντας σε ερώτηση που του απηύθυνε μέλος του Κοινοβουλίου της Εσθονίας σχετικά με το χρόνο ολοκλήρωσης των διαδικασιών κυρίως στις ποινικές υποθέσεις, ο κ. Τσαβδαρίδης παρέθεσε τα στοιχεία και το μέσο όρο διάρκειας των διαδικασιών από την προδικασία έως την έκδοση της εφετειακής απόφασης, τονίζοντας ωστόσο ότι η επίσπευση των διαδικασιών πρέπει να επεκταθεί και στις αστικές υποθέσεις. Είναι ένας επιτεύξιμος στόχος, αποκρίθηκε ο κ. Τσαβδαρίδης, πιθανόν με αναζήτηση εναλλακτικών τρόπων απονομής δικαιοσύνης μέσω της τεχνητής νοημοσύνης ή και με τη χρησιμοποίηση των ήδη υπαρχόντων εργαλείων όπως η διαμεσολάβηση, η διαιτησία και η εκμετάλλευση του θεσμού της πιλοτικής δίκης, ο οποίος θα μπορούσε να συνεισφέρει τα μέγιστα στην ταχύτητα απονομής δικαιοσύνης στις συναφείς υποθέσεις αστικού χαρακτήρα.
