Γράφει ο Θωμάς Γαβριηλίδης
Φιλόλογος-Συγγραφέας
«ΓΛΕΝΤΑ ΤΗ ΖΩΗ ΣΟΥ…»
1. Αφού το ξέρεις πως και συ μια μέρα θα πεθάνεις,
2. μιας και θνητός γεννήθηκες, μάκρυνε τη ζωή σου
3. σε γλέντια διασκεδάζοντας, γιατί, όταν πεθάνεις,
4. χαρά καμιά δεν έχεις πια. Κοίτα με, στάχτη είμαι
5. εγώ που κάποτε ήμουνα ο βασιλιάς της Νίνου,
6. πόλης μεγάλης. Τώρα εδώ μαζί μου τόσα έχω
7. όσα έφαγα κι όσα ήπια και με τον Έρωτα όσα
8. έμαθα διασκεδαστικά, που ευφράναν την καρδιά μου,
9. ενώ τα πλούτη τα πολλά, τα μεγαλεία εκείνα
10. που είχα, μ’ εγκατέλειψαν, στον Πάνω Κόσμο μείναν.
11. Αυτή ‘ναι συμβουλή ζωής σοφή για τους ανθρώπους.
ΕΙΣ ΣΑΡΔΑΝΑΠΑΛΟΝ ΑΔΕΣΠΟΤΟΝ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑ Ε.Α. XVI, 27
1. Ευ ειδώς ότι θνητός έφυς, τον θυμόν άεξε
2. τερπόμενος θαλίησι, θανόντι σοι ούτις όνησις.
3. Και γαρ εγώ σποδός ειμί, Νίνου μεγάλης βασιλεύσας.
4. Τόσσ’ έχω όσα έφαγόν τε και έπιον και μετ’ έρωτος
5. τερπν’ εδάην, τα δε πολλά και όλβια κείνα λέλειπται.
6. Ήδε σοφή βιότοιο παραίνεσις ανθρώποισιν.
ΣΚΕΨΕΙΣ – ΣΧΟΛΙΑ
1. Διαβάζοντας το επιτάφιο επίγραμμα του Σαρδανάπαλου στην Ελληνική Ανθολογία το οποίο έχει γραφτεί αρχικά στα ασσυριακά το 612 π.Χ. (έτος καταστροφής της Νίνου ή Νινευί, πρωτεύουσας της Ασσυρίας, αλλά και του ολοκαυτώματος του Σαρδανάπαλου) είχα την εντύπωση ότι άκουγα ένα παλιό ελληνικό άσμα, του οποίου θυμάμαι ακόμα κάποιους στίχους και την επωδό του (το ρεφρέν):
«Ζήσε και συ σαν άνθρωπος λιγάκι τη ζωή σου
αφού δεν παίρνεις τίποτα μέσα στη γη μαζί σου.
Τα λεφτά, τα λεφτά τι θα τα κάνεις;
Κάποια μέρα, κάποια μέρα θα πεθάνεις…».
Αυτό το λαϊκό άσμα το τραγουδούσαμε όταν ήμασταν παιδιά στα χρόνια του Εμφυλίου Πολέμου και της καταραμένης φτώχειας, τότε που ως μαθητές Γυμνασίου έπρεπε να κλάψουμε γοερά για να μας λυπηθεί η κατακαημένη η μάνα μας και να μας δώσει δύο δραχμές για να πάμε στον κινηματογράφο με το Σχολείο για να δούμε ένα έργο εθνικού περιεχομένου, κατάλληλο για μαθητές.
Η παράλληλη ανάγνωση του κειμένου του ασσυριακού επιγράμματος του έβδομου προχριστιανικού αιώνα και του ελληνικού λαϊκού άσματος του εικοστού μετά Χριστόν αιώνα μαρτυρά τη διαχρονικότητα του ανθρώπινου προβληματισμού για τη χρήση του κεφάλαιου της ζωής.
Από τις σύντομες αυτές προλογικές σκέψεις έχω την εντύπωση ότι βγαίνει το συμπέρασμα πως αξίζει ο κόπος να ασχοληθούμε λιγάκι με τον ασσύριο βασιλιά Ασσούρ-μπαν-απάλ, τον θρυλικό Σαρδανάπαλο.
Ο ΣΑΡΔΑΝΑΠΑΛΟΣ
Σαρδανάπαλος ονομάστηκε στα ελληνικά ο Ασσύριος βασιλιάς Ασσούρ-μπαν-απάλ, του οποίου το όνομα σημαίνει «ο θεός Ασσούρ έδωσε γιο».
Ο Ασσουρμπαναπάλ ήταν γιος του Ασαρχαδώνα. Συμβασίλεψε με τον πατέρα του από το 667 π.Χ. και αναδείχτηκε ως ένας από τους ενδοξότερους και σοφότερους ηγεμόνες των Ασσυρίων, αλλά η μοίρα του έπαιξε ένα πολύ άσχημο παιχνίδι, που είχε ως αποτέλεσμα το όνομά του να καταντήσει να σημαίνει στα ελληνικά τον αλλοπρόσαλλο και ασταθή και άσωτο άνθρωπο, διαστρεβλώνοντας δηλαδή εντελώς την αλήθεια.
Η παραμόρφωση του Ασσουρμπαναπάλ έγινε από τους άσπονδους εχθρούς του, τους Πέρσες, οι οποίοι ανακατεύοντας γεγονότα που αναφέρονταν σε διάφορους άλλους βασιλιάδες έπλασαν στις παραδόσεις τους έναν μυθικό Σαρδανάπαλο, ο οποίος μέσω των Ελλήνων έγινε έπειτα γνωστός και στη Δύση.
Σύμφωνα με την περσική παράδοση ο Σαρδανάπαλος είχε γυναικεία φωνή, βαφόταν και στολιζόταν σα γυναίκα, ξύριζε τα γένια του, φορούσε γυναικεία φορέματα και έκανε γυναικείες δουλειές μαζί με τις παλακίδες του.
ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ
Ο Σαρδανάπαλος είχε στο θησαυροφυλάκιό του κολοσσιαίους θησαυρούς. Χάρη στα άπειρα πλούτη του μπόρεσε να ιδρύσει μέσα σε μια μέρα δύο πόλεις, την Αγχιάλη και την Ταρσό. Ζούσε πολύ ευτυχισμένος ώσπου τον έβαλε στο μάτι του ο υποτελής του σατράπης της Μηδίας ο Αρβάκης.
Ο Αβάκης συνωμότησε μαζί με τον αρχιερέα της Βαβυλώνας και με Πέρσες, Άραβες βακτριανούς και άλλους πολλούς. Συγκέντρωσε έτσι 400.000 άνδρες και πολιόρκησε τον Σαρδανάπαλο στην πρωτεύουσά του τη Νίνο, η οποία λεγόταν και Νινευί.
Η πολιορκία της Νινευί κράτησε τρία χρόνια. Όταν ο Σαρδανάπαλος είδε ότι κινδύνευε να πιαστεί αιχμάλωτος, μάζεψε σε έναν χώρο όλους τους θησαυρούς του, τις γυναίκες του, το χρυσάφι και το ασήμι του, και, αφού όλα αυτά τα στέγασε μέσα σε ένα τεράστιο ξύλινο κατασκεύασμα, μπήκε τελευταίος μέσα σ’ αυτό, κλείδωσε τη μοναδική είσοδο πίσω του, έβαλε φωτιά και έγινε ολοκαύτωμα!
Το ολοκαύτωμα του Σαρδανάπαλου λέγεται ότι κράτησε δεκαπέντε ολόκληρες ημέρες.
Το δραματικό τέλος του Σαρδανάπαλου έγινε πηγή έμπνευσης μεγάλων καλλιτεχνών και λογοτεχνών. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει ο Λόρδος Βύρων και ο Ντελακρουά, ο ένας μεγάλος ποιητής και ο άλλος μεγάλος ζωγράφος, που εμπνεύστηκαν και από την ελληνική επανάσταση του 1821.
ΤΟ ΕΠΙΤΑΦΙΟ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑ
Σύμφωνα με αρχαία παράδοση οι Ασσύριοι είχαν κατασκευάσει στη Νινευί τάφο του Σαρδανάπαλου πάνω στον οποίο υπήρχε επίγραμμα στην ασσυριακή γλώσσα. Το επίγραμμα αυτό, που ήταν ανώνυμο, όπως όλα τα επιτάφια επιγράμματα, στα οποία παρουσιάζεται να μιλάει ο ίδιος ο νεκρός, σύμφωνα με αρχαίες ελληνικές γραπτές πηγές το απέδωσε σε έμμετρο ελληνικό λόγο ο Αθηναίος δραματουργός Χοιρίλος (540-480 π.Χ.).
Η μετάφραση του Χοιρίλου πρέπει, κατά πάσα πιθανότητα, να είναι το αδέσποτο επίγραμμα της Ελληνικής Ανθολογίας, που αποτέλεσε και την αφορμή του σημερινού μου σημειώματος.
Η ΠΑΡΩΔΙΑ ΤΟΥ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΑΡΔΑΝΑΠΑΛΟΥ
Ο Στωϊκός φιλόσοφος Χρύσιππος (280-204 π.Χ.), επειδή διαφωνούσε με τη συμβουλή του Σαρδανάπαλου, έγραψε το παρακάτω επίγραμμα παρωδώντας στίχους του επιτάφιου επιγράμματός του.
ΣΟΝ ΘΥΜΟΝ ΑΕΞΕ ΜΥΘΟΙΣΙ…
1. Ευ ειδώς ότι θνητός έφυς, σον θυμόν άεξε
2. τερπόμενος μύθοισι, φαγόντι ου τις όνησις,
3. και γαρ εγώ ράκος ειμί, φαγών ως πλείστα και ησθείς,
4. ταυτ’ έχω, όσσ’ έμαθα και εφρόντισα, μετά δε τούτων
5. εσθλ’ έπαθον, τα δε λοιπά και ηδέα πάντα λέλειπται.
ΜΑΚΡΥΝΕ ΤΗ ΖΩΗ ΣΟΥ ΜΕ ΣΟΦΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ
1. Αφού το ξέρεις πως και συ μια μέρα θα πεθάνεις
2. μιας και θνητός γεννήθηκες, μάκρυνε τη ζωή σου
3. ευφραίνοντάς την με σοφές-χρήσιμες ιστορίες,
4. γιατί αν το ρίξεις στο φαγί, τίποτε δεν κερδίζεις.
5. Κοίταξ’ εμένα που ‘μια πια ένα κουρέλι σκέτο
6. παρόλο που ‘φαγα πολλά κι οι ηδονές μου πλήθος.
7. Τώρα μου μείναν μόνο αυτά που ‘μαθα και που σκέφτηκα,
8. αυτά που μου εχάρισαν ύψιστες απολαύσεις,
9. ενώ τσιμπούσια κι ηδονές μ’ έχουν εγκαταλείψει
10. κι άλλους πλανεύουν τώρα πια κει στο Απάνω Κόσμο.
Ο στωικός φιλόσοφος Χρύσιππος, όπως βλέπουμε, παραλλάζοντας τα γραφόμενα του επιτάφιου επιγράμματος του Σαρδανάπαλου συμβουλεύει τους ανθρώπους να μακραίνουν τη ζωή τους ψυχαγωγούμενοι με διδακτικές ιστορίες, πλουτίζοντας συγχρόνως τις γνώσεις τους και καλλιεργώντας το πνεύμα τους, επειδή πιστεύει ότι μόνο έτσι μπορούν να ωφεληθούν και να αποκτήσουν καλή υστεροφημία και όχι τρώγοντας και θηρεύοντας ηδονές.
Άραγε ισχύει και σ’ αυτήν την περίπτωση το ρητό «και τούτο ποίει και τ’ άλλο μη αφιέναι», δηλαδή μια μέση οδός;
