Είναι πολλοί αυτοί που υποστηρίζουν την άποψη ότι μη λησμονώντας την ιστορία του τόπου μας, αποφεύγουμε τα λάθη του παρελθόντος. Με την άποψη αυτή συντάχθηκε και των Δ.Σ. του Πολιτιστικού Μορφωτικού Συλλόγου Μικρής Σάντας Ημαθίας, διοργανώνοντας ομιλία-βιβλιοπαρουσίαση το περασμένο Σάββατο 24 Αυγούστου. Κεντρικός ομιλητής, ο συνταξιούχος καθηγητής Γιώργος Χειμωνίδης, πρώην πρόεδρος της Κοινότητας Καστανέας-Μικρής Σάντας, ο οποίος βασιζόμενος στο βιβλίο του «Οι Σανταίοι» παρουσίασε ένα οδοιπορικό από τη Σάντα του Πόντου στη Μικρή Σάντα.
Κεντρικό θέμα του βιβλίου του συγγραφέα-ερευνητή Γιώργου Χειμωνίδη είναι η ιστορία του ηρωικού χωριού «Επτάκωμος Σάντα» του Πόντου θύμα και αυτό της γενοκτονίας κατά του των Ελλήνων από τους Νεότουρκους. Ο συγγραφέας όμως δεν περιορίζεται μόνο στα γεγονότα εκείνης της περιόδου, αλλά επεκτείνει την έρευνά του και στα χρόνια που ακολούθησαν, με τους επιζήσαντες να επιστρέφουν στη μάνα Ελλάδα και κάποιοι από αυτούς να εγκαθίστανται σε ένα παλιό ακατοίκητο τουρκικό χωριό, το Τσέρκοβο, στις πλαγιές του Βερμίου (η σημερινή Μικρή Σάντα).
«Αιχμαλωτίζοντας» το χθες ο συγγραφέας ξεκίνησε την ομιλία του με αναφορές στις κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές που διαμορφώθηκαν από τους δραστήριους Έλληνες του Πόντου στην Επτάκωμο Σάντα και οδήγησαν στον διωγμό του χριστιανικού πληθυσμού που κατοικούσε εκεί από τον 8ο αιώνα.
Η οικονομική, κοινωνική αλλά και πνευματική ανάπτυξη των κατοίκων της Σάντας ενδυνάμωσαν την εθνική ταυτότητά τους και προκάλεσαν τον τουρκικό εθνικισμό. Μετά το 1910 οι Νεότουρκοι ξεκίνησαν μια σειρά επιθέσεων επιθέσεων, λεηλασιών και σφαγών κατά του ποντιακού πληθυσμού που οδήγησαν στην εκρίζωσή του από τις πατρογονικές εστίες. Το ρωμαλέο αντάρτικο σώμα των Ελλήνων του Πόντου αντιμετώπισε με επιτυχίες τα τουρκικά ένοπλα σώματα των Τσέτων, δυστυχώς όμως, παρά το απαράμιλλο θάρρος και την αυτοθυσία, δεν κατάφερε να μείνει στη γη του Πόντου.
Οι ιστορικοί παραλληλίζουν την Επτάκωμο Σάντα του Πόντου με το ηρωικό Σούλι της ηπείρου, καθώς κατά την έξοδο των κατοίκων από τα χωριά τους, μετά από πυρπολισμούς της περιοχής από τους Τσέτες, ο Καπετάν Ευκλείδης που ηγείτο της πορείας των αμάχων μέσα από κακοτράχαλες ορεινές διαδρομές, διέταξε τη σφαγή 7 νηπίων, φοβούμενος ότι το κλάμα τους θα πρόδιδε τη θέση τους. Αποδεκατισμένοι από τις κακουχίες ακολούθησαν το δρόμο της εξορίας και μετέπειτα το 1922 μέσω της Κωνσταντινούπολης έφθασαν στην Ελλάδα. Κάποιοι από τους επιζήσαντες, αναζητώντας έναν τόπο να ριζώσουν, εγκαταστάθηκαν σε ένα ερειπωμένο τουρκικό χωριό στις πλαγιές του Βερμίου, τότε ονομαζόμενο Τσέρκοβο, στη σημερινή μικρή Σάντα.
Κριτήρια για την επιλογή αυτού του τόπου, ήταν το υψόμετρο και οι άφθονες πηγές νερού. Οι Σανταίοι ξεκινούν μια νέα σελίδα της ζωής τους, αφομοιώνονται με τον γηγενή πληθυσμό, διατηρώντας την πολιτισμική τους ταυτότητα, την ποντιακή γλώσσα, τα ήθη και έθιμα των προγόνων τους. Ασχολούνται με τη γεωργία και κτηνοτροφία, χτίζουν ένα σχολείο, προοδεύουν και παρά τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν, κατάφεραν σύντομα να ενσωματωθούν στην ελληνική κοινωνία, καθώς ποτέ δεν αμφισβήτησαν την ελληνικότητα τους.
Ο συγγραφέας-ερευνητής, ανέφερε χαρακτηριστικά περιστατικά από την καθημερινότητα των κατοίκων της Μικρής Σάντας, ενδεικτικά της αλληλεγγύης και των δεσμών φιλίας που αναπτύχθηκαν μεταξύ τους.
Ο κ. Γιώργος Χειμωνίδης υπογράμμισε την υποχρέωση όλων των Ελλήνων για έναν αγώνα διεκδίκησης της αναγνώρισης της γενοκτονίας του Πόντου από την τουρκική κυβέρνηση, δικαίωση στη μνήμη των προγόνων που θυσιάστηκαν.
Κατά τη διάρκεια της ομιλίας προβλήθηκαν διαφάνειες και απαγγέλθηκαν ποντιακά ποιήματα που πρόβαλλαν τον περήφανο λαό της Σάντας που δεν συμβιβάστηκε και δεν υπέκυψε στις τουρκικές απειλές.
Ιδιαίτερη συγκίνηση στους παρευρισκόμενους προκάλεσε η απαγγελία του Τ. Βαμβακίδη ποιήματος με θέμα τη θυσία των 7 νηπίων της Σάντας. Δύο νέα παιδιά, ο Κώστας Καπουρτίδης και ο Άκης Στολτίδης «έντυσαν» μουσικά την εκδήλωση με ποντιακή λύρα και νταούλι, ενώ κυρίες του χωριού πρόσφεραν ποντιακά εδέσματα όπως πιροσκία, ωτία και αριάνι.
Την εκδήλωση χαιρέτησε ευχαριστώντας όσους συνέβαλλαν στην επιτυχία της ο Πρόεδρος του Μορφωτικού Πολιτιστικού Συλλόγου Μικρής Σάντας, Σταύρος Ελευθεριάδης. Παρόντες οι Αντιδήμαρχοι Βέροιας, Αλέκος Τσαχουρίδης και Μιχάλης Τζαφερόπουλος, ο πρόεδρος της ΕΛΒ Χαράλαμπος Καπούρτίδης, ο Α΄ Αντιπρόεδρος Νίκος Τουμπουλίδης, ο Πρόεδρος του Μορφωτικού Συλλόγου «Καλλιθέα», Κώστας Τοπαλίδης κ.ά.
