Γράφει ο Γιάννης Κ. Τσιαμήτρος
Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα και με ψυχραιμία, παραθέτουμεi τα παρακάτω, μπαίνοντας κατευθείαν στο θέμα: ΔΕΝ παρέχουμε εξηγήσεις κάπου! Απλά, για ακόμη μια φορά, εκφράζουμε - καθαρά, έντιμα και λιτά - σκέψεις, που στοιχειοθετούνται με απόψεις σημαντικών πολιτικών, ιστορικών, γλωσσολόγων κ.ά. Επίσης, διατυπώνουμε ερωτήματα και απορίες! Σαφέστατα, τα παρακάτω ΔΕΝ αποτελούν κάποιο θέσφατο:
Α. Οι βλαχόφωνοι Έλληνες ή όπως θέλει κανείς να τους ονομάσει, συνιστούν ένα εκλεκτό κομμάτι του ελληνισμού και την ‘καρδιά’, του ορεινού όγκου (Πίνδος). Αυτοί ΔΕΝ αποτελούν κάποια ετερότητα, διαφορετικότητα, εθνολογική ομάδα κλπ.
Ο μακαρίτης γλωσσολόγος στο ΑΠΘ, Νίκος Κατσάνης, είναι σαφής στο βιβλίο του, ‘ΟΙ ΒΛΑΧΟΙ’ιι, : «οι Βλάχοι της Βαλκανικής αποτελούν ένα καθαρό γλωσσικό φαινόμενο (εκλατινισμένοι γηγενείς πληθυσμοί) και οι ελάχιστες ιστορικές πληροφορίες για αυτούς δεν συνηγορούν στην αντίληψη ότι αποτελούν ξεχωριστή εθνολογική ομάδα∙ αυτό αποδεικνύεται και από αρχαιολογικά ντοκουμέντα και σχετικές μαρτυρίες». Ο αν. καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο, Άγγελος Συρίγοςιιι , σε ομιλία του (διεθνές επιστημονικό συνέδριο, που διοργάνωσε η ΠΟΠΣΒ, 2022), τόνισε: «οι Βλάχοι δεν είναι μειονότητα» & «η παρουσία τους στον ελληνικό χώρο είναι απόλυτα συνδεδεμένη με τους αγώνες του ελληνικού έθνους και την ιδιότητά τους ως Ελλήνων».
Β. Τα ‘βλάχικα’, ως αυτόνομα και προφορικά ιδιώματα που είναι, ΔΕΝ αποτέλεσαν ποτέ μια επίσημη, κρατική, γραπτή και κοινή ομογενοποιημένη γλώσσα.
Ο T. Papahagiiv, ελληνικής καταγωγής και ακαδημαϊκός στην Aκαδημία του Bουκουρεστίου, έγραψε ότι τα ‘βλάχικα’ «είναι ένα υδροχαρές φυτό σε νερά ελληνικά». O εν λόγω επιστήμονας δεν εμφορούνταν από ιδιαίτερα φιλελληνικά αισθήματα! Τώρα τελευταία, ο καθηγητής γλωσσολογίας, Κώστας Ντίνας, σε διαδικτυακή ομιλία ενός ιστορικού σε εκδήλωση της ΕΕΜΒΠv , σχολίασε, μεταξύ άλλων: ‘Τα βλάχικα δεν αποτελούν μια σύγχρονη γλώσσα, γιατί δεν έχουν την κατάλληλη ορολογία’ για να εκπονηθούν επιστημονικές εργασίες κλπ.
Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων ήταν σαφέστατη στο διεθνές της Συνέδριο: Κάθε πολιτιστικός σύλλογος, καλό είναι να καταγράψει το δικό του βλάχικο γλωσσικό ιδίωμα με ελληνικά σύμβολα. Ως βοήθημα, συντάχθηκε ένα ερωτηματολόγιο του ομότιμου καθηγητή γλωσσολογίας στο ΑΠΘ, Αντώνη Μπουσμπούκη. Ήδη ένας σημαντικός αριθμός τέτοιων εργασιών έχει εκπονηθεί και έχει σταλεί! Ο ίδιος καθηγητής σε ομιλία του στην Κορυτσά (4η Συνδιάσκεψη της Παγκόσμιας Βλάχικης Αμφικτιονίας, 2013), τόνισε ότι η εθνική γλώσσα των Βλάχων είναι η ελληνική vi.
Όσον αφορά για την διάσωση των ‘βλάχικων’, έχουμε γράψει προσωπικές απόψεις σε σημειώμά μαςvii . Ένα πράγμα θα τονίσουμε: Όσοι γονείς ομιλούν τα ‘βλάχικα’, ΝΑ ΤΑ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ στα παιδιά τους στην καθημερινότητα, με αγάπη, φροντίδα και ζήλο, όπως γινόταν τόσες και τόσες γενιές!
Γ. Ο Μητροπολίτης Περιστερίου, Γρηγόριος Δ. Παπαθωμάς, καθηγητής του Παν. Αθηνών, σε εισήγησή του (συνέδριο ΠΟΠΣΒ, 2022), ανάπτυξε το θέμα: ‘Η (ενν. ελληνική) Δωρική καταγωγή των Βλάχων’. Είπε μάλιστα ότι δεν μπορούμε να μιλάμε για ‘εξελληνισμό των Βλάχων’, για ‘εξελληνισμό των Δωριέων’! (Αστεία πράγματα!), αλλά για εκλατινισμό Δωριέων.
Ο διδάσκαλος του Γένους, Κωνσταντίνος Κούμας, έγραψε ότι οι Βλάχοι είναι ‘Έλληνες το γένος’viii . Αυτό ειπώθηκε στην εποχή του (αρχές 19ου αι.), πριν την έξαρση των εθνικισμών. Αυτή η σοβαρή τοποθέτηση παραλείπεται επιλεκτικά!
Ο εξαίρετος νεοέλληνας ιστορικός, Α. Ε. Βακαλόπουλος, με την μαρτυρία του Ι. Λυδού (6ος αι. μ.Χ.), υπενθυμίζει ότι οι κάτοικοι των ευρωπαϊκών επαρχιών της αυτοκρατορίας, αν και οι πλείστοι ήταν Έλληνες, μιλούσαν λατινικά, προ πάντων οι δημόσιοι υπάλληλοι∙ ήταν δηλαδή λατινόφωνοι ή και δίγλωσσοι∙ και αναρωτιέται: «Τι απέγιναν αυτοί οι λατινόφωνοι ή οι δίγλωσσοι; Εξαφανίστηκαν δίχως να αφήσουν κανένα ίχνος; Η πρόδηλη, μου φαίνεται, απάντηση στο ερώτημα συμβάλει στη λύση του προβλήματος της καταγωγής των Βλάχων»ix .
Η εθνομουσικολόγος στο ΑΠΘ, Δρ. Αθηνά Κατσανεβάκη, ασχολούμενη εδώ και πολύ καιρό με την φωνητική μουσική των πληθυσμών της Δυτ. Μακεδονίας (ελληνοφώνων, βλαχοφώνων, σλαβοφώνων κ.ά.), σε εργασία τηςx διαπιστώνει ότι αυτοί οι πληθυσμοί ‘έχουν βαθιά σύνδεση μεταξύ τους και χρειάζεται βαθιά ενδοσκόπηση για εξαγωγή συμπερασμάτων για ‘ετερότητες’ και ότι ‘το ελληνόφωνο ρεπερτόριο φαίνεται να είναι ενδογενές στους βλαχόφωνους της Πίνδου, όπως και το βλαχόφωνο’. Και άλλα πολλά!!
Μήπως πειράζουν κάποιους στην πατρίδα μας, την Ελλάδα (να το λέμε το όνομα), οι σκέψεις αυτές; Μήπως ενοχλεί μερικούς η ασχολία μας με τα λαϊκά πολιτιστικά στοιχεία των βλαχοφώνων και η προφανής εξαγωγή συμπερασμάτων μας περί της ελληνικότητάς τους∙ η πλούσια αρθρογραφία μας, η συγγραφή μονογραφιών και η συμμετοχή μας σε μεγάλο αριθμό σεμιναρίων και επιμορφώσεων; Μήπως ενοχλεί το ότι ΔΕΝ ομιλούμε για Βλάχικο Πολιτισμό, αλλά για Ελληνικό Πολιτισμό, μέρος του οποίου είναι τα λαϊκά πολιτιστικά στοιχεία των Βλάχων; Μήπως κάποιοι δυσαρεστούνται που συγκατατάσσουμε (τους βλαχόφωνους) στις πληθυσμιακές ομάδες, όπως: Θρακιώτες, Επτανήσιους, Μανιάτες, Πόντιους, Κρητικούς κλπ; Μήπως οι πολιτιστικοί σύλλογοι βλαχοφώνων πρέπει να ασχολούνται μόνο με τα λαογραφικά κλπ πολιτιστικά στοιχεία του δικού τους χωριού ή πόλης; Μήπως θα έπρεπε όλοι οι Βλάχοι μας να είναι ενωμένοι κάτω από την αιγίδα της ΠΟΠΣΒ, του δευτεροβάθμιου οργάνου τους, και να εκφράζουν πολιτισμένα εκεί τις απόψεις τους, τις συμφωνίες τους, τις διαφωνίες τους για το καλό όλων μας;
Μήπως ενοχλεί που υπενθυμίζουμε ότι υπάρχουν δυστυχώς άτομα και συλλογικά όργανα (περισσότερο στο εξωτερικό), που πιστεύουν και ότι οι Βλάχοι είναι μειονότητα στα μέρη που ζουν; Γιορτάζουν μάλιστα και στις 23 Μαΐου ως ‘Εθνική Ημέρα των Βλάχων’! Σαφέστατα και δεν συμφωνούμε και δεν είναι σωστό να είμαστε μαζί τους! Θα συνεχίσουμε να ασχολούμαστε με αυτό το κομμάτι του ελληνισμού, γιατί αποτελούμε στοιχείο του, ψυχικά, πνευματικά και εθνικά και, γιατί όλοι μας έχουμε το κάθε δικαίωμα και την υποχρέωση, όχι να αναδείξουμε κάποια ετερότητα, αλλά να αναδείξουμε τον πλούτο των πολιτιστικών στοιχείων του ελληνισμού.
Τέλος, με τις λέξεις ‘Βλάχος’ ως ετεροπροσδιορισμό, ‘Αρμάνος’ ή ‘Ρεμέν’ κλπ ως αυτοπροσδιορισμό, θα συνεχίζουμε να αναδεικνύουμε την δική μας ‘περηφάνια’, όπως ακριβώς όλες οι ελληνικές πληθυσμιακές μας ομάδες, και η κάθε μία χωριστά, αναδεικνύουν την δική τους ‘περηφάνια’! Ξεκάθαρες και σταράτες κουβέντες, χωρίς διχόνοιες, επιθέσεις, αντεπιθέσεις και τα συναφή! Δεν έχουμε να χωρίσουμε τίποτα!
Με σεβασμό, αξιοπρέπεια, σοβαρότητα, διαλλακτικότητα, συμβιβασμό και αντικειμενικότητα!
Φωτό: γάμος στην Σαμαρίνα, αρχ. Κ. Μπούσια.
i Χρησιμοποιώ πληθυντικό αριθμό στο σημείωμα μου, γιατί έχω την ακράδαντη πεποίθηση ότι εκφράζω την συντριπτική πλειοψηφία στην χώρα μας.
ii «ΒΛΑΧΟΙ», Νίκος Κατσάνης, εκδόσεις University Studio Express, σελ. 40.
iii a) https://vlachs popsv.gr/%CE%B4%CE%B9%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%B5%CF%82-%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%B5%CE%B4%CF%81%CE%B9%CE%BF/
b) https://fb.watch/s4ucwUKpb8/
iv T. Papahagi, Paralele Folklorice, Bucuresti 1970, 14.
v https://www.youtube.com/watch?v=r75lQFgKtD0
vi https://www.vlahoi.net/vlahiki-glossa/vlahoi-kai-elliniki-glossa
vii https://www.veriotis.gr/2019/04/i-pikri-alithia-gia-ti-vlaxiki-glossa.html
viii Κωνσταντίνος Κούμας, ‘Ιστορίαι των Ανθρωπίνων Πράξεων από των αρχαιοτάτων χρόνων έως των ημερών μας’, Τ.12, Εν Βιέννη της Αυστρίας, 1830-1832, σελ. 520-521.
ix Απόστολος Ε. Βακαλόπουλος, ‘Ιστορία του Νέου Ελληνισμού’, τόμος Α΄, Αρχές και διαμόρφωσή του, Εκδοτικός Οίκος Αντ. Σταμούλη, 2003, σελίδες 34-40.
x Αθηνά Κατσανεβάκη,’Η φωνητική παράδοση της Δυτικής Μακεδονίας και τα κρυμμένα ιστορικά της μηνύματα’, 2020.
