Της Νανάς Στ. Παπαϊωάννου
φιλολόγου-λογοτέχνιδος
Πόσο χαριτωμένος, πόσο χαρισματικός, πόσο όμορφος είναι ο άνθρωπος, όταν είναι, πραγματικά, άνθρωπος! Αναφωνεί, από τα βάθη των αιώνων, ο Αθηναίος, κωμικός ποιητής, Μένανδρος.
Και τι σημαίνει να είναι “άνθρωπος”; το λέει, άλλωστε, και η ετυμολογία της λέξης: “άνω +θρώσκω”, προσβλέπω προς τα υψηλά, τα ιδεώδη, διακατέχομαι από ευγενή αισθήματα, αποκόπτομαι από όλα, όσα με υποβιβάζουν σε κατώτερο επίπεδο σκέψης, συμπεριφοράς, γενικότερα, στάσης ζωής.
Σημαίνει ο άνθρωπος να σέβεται, πρωταρχικά, τον εαυτό του, να διέπεται από αρχές, στις οποίες να παραμένει σταθερός, στη διάρκεια της ζωής του, να φροντίζει να ολοκληρώνεται ως προσωπικότητα, βελτιώνοντας τον χαρακτήρα του, με σωστή παιδεία, αποβάλλοντας τα αρνητικά του στοιχεία.
Να αποστασιοποιείται από πρόσωπα που δεν συνάδουν με τις αρχές του, να αντιτίθεται σε καταστάσεις που προσβάλλουν τα “πιστεύω” του, τις αξίες του, γενικότερα, τον κώδικα ηθικής του.
Να έχει δημιουργικό πνεύμα, να διακρίνεται για την εργατικότητα και την υπευθυνότητα του, να πρωτοπορεί, να εμπνέει και να εμπνέεται, να κερδίζει την εμπιστοσύνη των άλλων, με το φιλότιμο και την ειλικρίνεια του, ώστε να είναι χρήσιμος, όχι μόνον στον εαυτό του αλλά, προπάντων, στο κοινωνικό σύνολο. Να μην πτοείται από τις οιεσδήποτε, απρόβλεπτες συγκυρίες, από αδιέξοδα και δυσκολίες ούτε να απαισιοδοξεί, όταν ανατρέπονται τα σχέδια του αλλά να επιμένει, με πνεύμα αισιοδοξίας και στοχαστικού προβληματισμού, για την επίτευξη των στόχων του.
Παράλληλα, να είναι ανιδιοτελής, να δίνει χείρα βοηθείας στον οποιονδήποτε συνάνθρωπο του, που βρίσκεται σε ανάγκη. Να κερδίζει την εμπιστοσύνη οικείων, φίλων και συμπολιτών, με την εντιμότητα, την φιλαλήθεια, την ανιδιοτέλεια και την κοινωνική του προσφορά.
Ιδιαίτερα, να αποφεύγει τις βολικές λύσεις, με τη στενή, ωφελιμιστική έννοια, τους συμβιβασμούς, σε κάθε επίπεδο και κάθε περίσταση της ζωής, να μην υποδύεται ρόλους ως χαμαιλέων, προκειμένου να πετύχει θέσεις στην κοινωνική πυραμίδα ή στον πολιτικό στίβο. Να διαμορφώνει πολιτική συνείδηση, ώστε ως πολίτης να ασκεί τα καθήκοντα του, να είναι συνεπής στις υποχρεώσεις του αλλά να διεκδικεί και τα δικαιώματα του. Να έχει ευγενικά αισθήματα, φιλική διάθεση προς τους άλλους, να διαμορφώνει κριτική σκέψη και να διακατέχεται από πνευματική εγρήγορση, ώστε να βλέπει σε βάθος ό, τι του σερβίρεται ως δήθεν σωστό ή ωφέλιμο. Να μην προβαίνει σε επιπόλαιες και βεβιασμένες ενέργειες, να μην είναι αφελής και να μην επιδιώκει επιβραβεύσεις σε κάτι που δεν αξίζει. Να απορρίπτει αυταρχικές συμπεριφορές, να αποφεύγει τη μονομέρεια, να επιδιώκει τη σφαιρική θεώρηση των πραγμάτων και να αγωνίζεται για τα δημοκρατικά ιδεώδη.
Είναι δύσκολο ή σχετικά εύκολο να ακολουθηθεί μία τέτοια πορεία, στην επί γης ζωή του ανθρώπου; Είναι εύκολο και όχι άπιαστο όνειρο, αρκεί ο άνθρωπος να έχει ισορροπημένη ζωή, ταπεινό φρόνημα, να σέβεται την ελευθερία του άλλου αλλά και τη δική του, με τη σωστή, πάντα, έννοια. Να είναι ολιγαρκής, να εκτιμά αυτά που έχει, να μην είναι άπληστος, να μην εκμεταλλεύεται τον συνάνθρωπο του, να έχει ως βασική αρχή το κριτήριο της δικαιοσύνης, να μην καταντά δούλος των ενστίκτων και των παθογόνων αδυναμιών του.
Να έχει το “γνώθι σ’ αυτόν”, να λειτουργεί στην επαγγελματική του σταδιοδρομία με αξιολογικά κριτήρια, ώστε να μην επιβουλεύεται θέσεις και αξιώματα που δεν του αξίζουν. Να μην γίνεται υποχείριο άνομων συμφερόντων ούτε να εμπλέκεται σε δολοπλοκίες, ακυρώνοντας την προσωπικότητα του, προκειμένου να υλοποιήσει τα φιλόδοξα σχέδια του.
Να επιμελείται την πνευματική του καλλιέργεια, μελετώντας και εντρυφώντας σε κείμενα των Αγίων Πατέρων της Εκκλησίας μας, σε βαθυστόχαστους, λόγιους συγγραφείς και λογοτέχνες, ενισχύοντας την πίστη του, με συνεχή προσήλωση στο βαθύτερο νόημα της ζωής, στην “εν Χριστώ” ζωή, που οδηγεί στην Αλήθεια. Να μην λησμονεί ποτέ όσους τον βοήθησαν αλλά να ξεχνά τις ευεργεσίες που έκανε.
Να αποφεύγει τις άσκοπες και άκαιρες συζητήσεις, να μην σπαταλά τον δημιουργικό του χρόνο σε άχρωμες, άοσμες και ανούσιες διασκεδάσεις, να επιζητεί τη σωστή ψυχαγωγία, που θα του χαρίσει όμορφες στιγμές ψυχικής ανάτασης, θα του διεγείρει το ενδιαφέρον για τις υψηλές έννοιες της Τέχνης.
Να έχει κατανόηση στα τυχόν δικά του λάθη αλλά και των συνανθρώπων του, “ουδείς αλάνθαστος”, αρκεί να μην επαναλαμβάνονται, προπάντων, σε βάρος των άλλων. Να μην υπερηφανεύεται για τις επιτυχίες του ούτε να επιζητεί, εναγωνίως, την επιβράβευση, γιατί το κάθε τι κερδίζει αυτό που του ανήκει, από τον αδέκαστο κριτή, που είναι ο χρόνος, επειδή η ανθρώπινη κρίση δεν είναι, πάντα, αμερόληπτη αλλά διαβάλλεται από ποικίλους παράγοντες. Άλλωστε, το ταπεινό φρόνημα είναι στολίδι που ποτέ δεν χάνει την αξία του. Απεναντίας, χαρίζει στον άνθρωπο ψυχική γαλήνη, θαρραλέο φρόνημα, ειρηνεύουσα καρδιά, εσωτερική ομορφιά και αυτοπεποίθηση.
Για την εποχή μας, που όλα βρίσκονται σε συνεχή αμφισβήτηση, καταρρέουν θεσμοί, ακυρώνονται αρχές και αξίες, εξαχρειώνεται η ηθική υπόσταση, είναι δυνατή η επίτευξη μιας τέτοιας ιδανικής προσωπογραφίας; Τα πάντα είναι δυνατά, εφ’ όσον συνειδητοποιήσει ο καθένας μας πως ό, τι υλικό είναι και φθαρτό, επομένως, το κυνήγι της ύλης είναι μια ουτοπία. Εφ’ όσον πιστέψουμε πως αυτό που κοσμεί την ανθρώπινη παρουσία, στην επί γης και τόσο σύντομη πορεία της, είναι η πνευματική ενάργεια και καθαρότητα, η καλοσύνη, η ανά τον κόσμο ειρήνη, η αξιοπρέπεια, ο σεβασμός και, φυσικά, η πίστη στην Αλήθεια και το Φως, που είναι ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός.
