Του Απόστολου Ιωσηφίδη
Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, μέχρι και το 1912, ο εορτασμός της 25ης Μαρτίου είχε αμιγώς θρησκευτικό χαρακτήρα. Οι ραγιάδες της Βέροιας (και της Μακεδονίας όλης, και των «Νέων Χωρών»…), ως οθωμανοί υπήκοοι, γιόρταζαν την 25η Μαρτίου χωρίς φανερές και επίσημες αναφορές στην Επανάσταση του 1821.
Η ημερολογιακά πρώτη, μετά την Απελευθέρωση του 1912, γιορτή του Ευαγγελισμού (η 25η Μαρτίου του 1913), δεν προσφερόταν για πανηγυρικές εκδηλώσεις και λαμπρές τελετές: λίγες μέρες πριν, στις 5/18 Μαρτίου, είχε δολοφονηθεί, στην Θεσσαλονίκη, ο βασιλιάς Γεώργιος1 • ενώ, παράλληλα, ο (πρώτος) Βαλκανικός Πόλεμος βρισκόταν ακόμη σε πλήρη εξέλιξη2 . Έτσι, ο «πρώτος» επίσημος εορτασμός της Εθνικής Επετείου στις απελευθερωθείσες περιοχές, φαίνεται πως έλαβε χώρα, την επόμενη χρονιά, στις 25 Μαρτίου του 1914.
Δυο ανταποκρίσεις, δημοσιευμένες στις εφημερίδες της Θεσσαλονίκης «Νέα Αλήθεια» και «Μακεδονία», περιγράφουν, με ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες, τον προ 110 ετών εορτασμό της 25ης Μαρτίου, στην Βέροια:
«Ἡ Ἐθνική Ἑορτὴ ἐν Βερροίᾳ
Γράφουσιν ἡμῖν ἐκ Βερροίας ὑπὸ ἡμερ. 26 τρέχοντος
Ἡ Ἐθνικὴ ἑορτὴ ἐπανηγυρίσθη ἐνταῦθα μετὰ μεγάλης λαμπρότητος καὶ ἐξαιρετικῆς μεγαλοπρεπείας καὶ ἐν πλήρει ἐνθουσιασμῷ τοῦ λαοῦ. Λίαν πρωὶ 21 κανονιοβολισμοὶ ἐχαιρέτησαν τὴν μεγάλην ἡμέραν. Περὶ τὴν 9ην ἡ ἐνταῦθα φρουρὰ παρετάχθη εἰς τὸν κεντρικὸν δρόμον πρὸς τὴν Μητρόπολιν.
Ἡ Δοξολογία
Τὴν 10ην ἐψάλη ἐν τῷ Μητροπολιτικῷ Ναῷ ἐπίσημος δοξολογία ὑπὸ τοῦ Σ. Μητροπολίτου Βερροίας κ. Καλλινίκου. Παρῇσαν ὁ στρατηγὸς κ. Παρασκευόπουλος, ὅλοι οἱ ἀξιωματικοί, ὁ Δ. Ἐπίτροπος κ. Σωτηρίου, ὁ Δήμαρχος, τὰ σχολεῖα καὶ πλῆθος πολύ. Ὁ Μητροπολίτης ηὐχήθη ὑπὲρ τοῦ Βασιλέως Κωνσταντίνου, τῆς Βασιλικῆς Οἰκογενείας, τοῦ Στρατοῦ καὶ τοῦ Στόλου ἐν μέσῳ ἐνθουσιωδῶν ζητωκραυγῶν.
Ἡ Παρέλασις
Μετὰ τὴν δοξολογίαν ἐπηκολούθησεν ἡ παρέλασις ὅλου τοῦ ἐνταῦθα στρατοῦ πρὸ τοῦ στρατηγοῦ κ. Παρασκευοπούλου. Κατὰ τὴν παρέλασιν ἐθαυμάσθη τὸ παράστημα τοῦ στρατοῦ καὶ ἰδιαιτέρως τῶν νεοσυλλέκτων.
Δεξίωσις
Κατόπιν ἐγένετο ἐπίσημος δεξίωσις ἐν τῷ Διοικητηρίῳ, ὅπου οἱ ἐπίσημοι καὶ ὅλος ὁ λαὸς σύσσωμος προσῆλθον ὅπως ἐκφράσουν εἰς τὸν ὑποδιοικητὴν κ. Σωτηρίου τὰ συγχαρητήριά των ἐπὶ τῇ ἐθνικῇ ἐπετείῳ.
Τὰ Συγχαρητήρια τῶν Μουσουλμάνων
Ὁ Σοφ. Μουφτῆς Βερροίας μετ᾿ ἐπιτροπής ἐγκρίτων Μουσουλμάνων προσελθὼν εἰς τὸ Διοικητήριον ἐξέφρασε πρὸς τὸν στρατηγὸν κ. Παρασκευόπουλον καὶ τὸν κ. Ὑποδιοικητὴν τὴν εὐγνωμοσύνην τῶν Μουσουλμάνων διὰ τὴν προστασίαν, τὴν ὁποίαν ἀπολαμβάνουσιν οὗτοι ὑπὸ τὴν αἰγίδα τῆς Ἑλληνικῆς Πολιτείας.
Ἐν τῷ Νεκροταφείῳ
Μετὰ δὲ τὴν σχολικὴν ἑορτήν, ἡ ὁποία διεξήχθη θαυμασίως ἐν τῇ αἰθούσῃ τοῦ Ἠμιγυνασίου, ὅλος ὁ λαὸς ἡγουμένων τῶν μαθητριῶν καὶ μαθητῶν τῶν σχολείων μετέβη εἰς τὸ νεκροταφεῖον, ἔνθα μετὰ κατανυκτικὸν τρισάγιον ψαλὲν ὑπὸ τοῦ Μητροπολίτου ἐστέφθησαν οἱ τάφοι τῶν ἀξιωματικῶν καὶ τῶν ὁπλιτῶν τῶν γενναίως πεσόντων κατὰ τὸν ἑλληνοτουρκικὸν πόλεμον.
Τὴν Ἑσπέραν
Τὴν νύκτα ἐγένετο πάνδημος λαμπαδηφορία καὶ ἐφωταγωγήθησαν τὰ δημόσια κτίρια καὶ πολλαὶ οἰκίαι καὶ καταστήματα.»
«Νέα Ἀλήθεια», 28-03-1914.
«Ἀπὸ τὰς Ἐπαρχίας
Ὁ Πανηγυρισμὸς
τῆς Ἐθνικῆς μας Ἑορτῆς
Εἰς τὸ ἐσωτερικὸν
Βέρροια 26 (Τοῦ ἀνταποκριτοῦ μας).- Μετὰ πολλῆς λαμπρότητος ἐπανηγυρίσθη καὶ ἐνταῦθα ἡ Ἐθνικὴ ἑορτή.- Ἡ πόλις ἦτο σημαιοστόλιστος καὶ ἁψῖδες εἶχον ἀνεγερθῆ εἰς τὰς ὁδούς.- Τὴν 10 και ¼ ἐτελέσθη ἡ δοξολογία εἰς τὸν ἱερὸν ναὸν τοῦ ἁγίου Ἀθανασίου3 πρωτοστατοῦντος τοῦ Γεραροῦ ἡμῶν Μητροπολίτου κ. Καλλινίκου.
Ὁ στρατὸς παρετάχθη ὑπὸ τὸ γενικὸν πρόσταγμα τοῦ λοχαγοῦ κ. Εὐαγ. Μαγουλᾶ.
Κατὰ τὴν δοξολογίαν παρῇσαν πᾶσαι αἱ πολιτικαὶ καὶ στρατιωτικαὶ ἀρχαί, ὁ Μέραρχος κ. Παρασκευόπουλος μετὰ τοῦ ἐπιτελείου, ὁ Στρατ. Διοικητὴς ἀντισυνταγματάρχης κ. Χριστογιάννης, ὁ ὑποδιοικητὴς κ. Δ. Σωτηρίου, ὁ πρόεδρος κ. Δαμιανὸς μετὰ τῶν κ.κ. Δικαστῶν, ὁ εἰσαγγελεύς, ὁ κ. Χαλὶλ βέης μετὰ τῶν κ.κ. Δημοτικῶν συμβούλων, οἱ μαθηταὶ καὶ μαθήτριαι μετὰ τοῦ προσωπικοῦ των ἀμφοτέρων τῶν φύλων καὶ πλῆθος ἄπειρον.
Οἱ μαθηταὶ προσῆλθον ἐν παρατάξει μετὰ σημαιῶν καὶ λαβάρων προπορευομένης τῆς Φιλαρμονικῆς τοῦ Ἠμιγυμνασίου διευθυνομένης ὑπὸ τοῦ καλλίστου καὶ πεπειραμένου μουσικοδιδασκάλου κ. Ἐμμ. Ζάχου ᾧ πλεῖστα θερμὰ συγχαρητήρια ὀφείλονται.
Τὸ ἀπόγευμα ἐγένετο σχολικὴ ἑορτὴ καθ᾿ ἣν ὁ διευθυντὴς κ. Δῆμος Βασιλείου προσεφώνησε τοὺς μαθητὰς καὶ ἡρμήνευσε τὴν μεγάλην τῆς ἑορτῆς ἐπέτειον.
Μετὰ ταῦτα ἅπαν τὸ πλῆθος μετὰ τοῦ Σ. Μητροπολίτου κατηυθύνθη εἰς τὰ δύο νεκροταφεῖα4, ὅπου κατετέθησαν στέφανοι ὑπὲρ τῶν ἐκεῖ πεσόντων.
Τὴν νύκτα ἐγένετο λαμπαδηφορία.»
«Μακεδονία», 28-03-1914
-----------------------------------------------------
1 «Συνδυάζοντας» το εθνικό πένθος με το αναγεννητικό μήνυμα της Μεγάλης Επανάστασης, οι 56 αρχιερείς που συνόδευσαν τον Άνακτα στην τελευταία του κατοικία, φωτογραφήθηκαν «ἐπὶ τοῦ ἱεροῦ βράχου τῆς Ἀκροπόλεως ἔχοντες ἐν μέσῳ αὐτῶν τὸ ἱστορικώτατον λάβαρον τοῦ 1821, τὸ φυλασσόμενον ἐν τῇ Ἁγίᾳ Λαύρᾳ» («Μακεδονία», 26-03-1913).
2 Πάντως, οι πολεμικές επιχειρήσεις, δεν εμπόδισαν την Βέροια να υποδεχθεί σημαιοστολισμένη, στις 24 Μαρτίου 1913, τον «δι᾿ αὐτοκινήτου» διερχόμενο «διὰ τῶν ὀχυρῶν σημείων τῆς Μακεδονίας» και κατευθυνόμενο, εξ Αθηνών προς τα Σκόπια, Διάδοχο του Σερβικού Θρόνου Αλέξανδρο («Μακεδονία», 26-03-1913).
3 Πρόδηλη παραδρομή «Τοῦ ἀνταποκριτοῦ»: Η Δοξολογία δεν μπορεί παρά να τελέσθηκε στον Μητροπολιτικό Ναό. Άλλωστε, ο Κοιμητηριακός Ιερός Ναός του Αγίου Αθανασίου ανηγέρθη περίπου δυο δεκαετίες αργότερα, δαπάναις Δημητρίου Σωσσίδη εις μνήμην του αδελφού του Αθανασίου, και εγκαινιάσθηκε στις 20 Αυγούστου 1933 («Ἀστήρ Βερροίας», 16-08-1933).
4 Προφανώς, ο ανταποκριτής ως «δύο νεκροταφεία» υπολαμβάνει το πολιτικό και το στρατιωτικό τμήμα του Δημοτικού Κοιμητηρίου (στο οποίο, συν τω χρόνω, «συγχωνεύθηκαν» και τα ανά την πόλη διάσπαρτα ενοριακά Κοιμητήρια: του Αγίου Σπυρίδωνος της ενορίας Αγίου Γεωργίου, των Αγίων Αναργύρων, της Κυριωτίσσης, κ.λπ.).
