«… καὶ ἰδοὺ ἀνὴρ Αἰθίοψ … ὃς ἐληλύθει προσκυνήσων εἰς <μικρὰν> Ἱερουσαλήμ.»*
* Πράξεις τῶν Ἀποστόλων, 8:27.
Tου Απόστολου Ιωσηφίδη
Η ταυτότητα της φωτογραφίας
Ο θησαυροφύλακας της φωτο-μνήμης της Βέροιας και της ευρύτερης περιοχής, ακάματος θηρευτής και συλλέκτης παλαιών φωτογραφιών, Στέργιος Ζυγουλιάνος παρουσίασε, στον «Λαό του Σαββατοκύριακου» της 27-28 Ιαν. 2024, και στη στήλη, που με τόσο μεράκι επιμελείται [: «ΜεΜιαΜατιά»], μια φωτογραφία, με υπότιτλο «Βέροια, Τράπεζα Αθηνών. Επίσημοι και το προσωπικό της».
Ίσως η Τράπεζα Αθηνών (ή κάποιο στέλεχός της) να είχε, κατ’ ευτυχή συγκυρία, συμμετοχή στην διάσωση αυτής της φωτογραφίας, η οποία όμως δεν αντιστοιχεί σε γεγονός σχετικό με τραπεζικά δρώμενα, αλλά απαθανατίζει το παρατεθέν, προς τιμήν του Υπουργού Εξωτερικών της Αβησσυνίας (Αιθιοπίας) Belatingheta Heroui (Μπελαντίν Χερουί), «ἐπίσημον γεῦμα», με το οποίο επιστέφθηκε η προσκυνηματική επίσκεψή του στην Βέροια, την Παρασκευή 10 Νοεμβρίου 1933.
Η φωτογραφία αυτή, με ευδιάκριτη, στο κάτω αριστερό άκρο, την υπογραφή του δημιουργού της [: Γ.Ι. Βογιατζή], και με υπότιτλο «Ὁ ὑπουργὸς τῶν Ἐξωτερικῶν τῆς Ἀβυσσηνίας κ. Χερουῒ εἰς τὸ ἐπίσημον γεῦμα, τὸ παρατεθὲν πρὸς τιμὴν αὐτοῦ ἐν Βερροίᾳ», δημοσιεύθηκε, σε πρωτοσέλιδη ανταπόκριση του Λ. Σ. [= Λόλη Σμυρλή], στην εφημερίδα «Τὸ Φῶς» της 12-11-1933:
Ο Αβησσυνός προσκυνητής
«Ἕνας εὐσεβὴς διπλωμάτης
Ὁ Ἀβησσυνὸς προσκυνητὴς τοῦ Βήματος Ἀπ. Παύλου εἰς τὴν Βέρροιαν
Τὸ ταξείδιον τοῦ κ. Χερουῒ
Βέρροια (τοῦ ἀνταποκριτοῦ μας):- Προερχόμενος ἐξ Ἀθηνῶν ἀφίχθη εἰς τὴν πόλιν μας ὁ ὑπουργὸς ἐπὶ τῶν Ἐξωτερικῶν τῆς Ἀβησσυνίας κ. Γκάτα Χερουῒ ὡς προσκυνητὴς τοῦ βήματος τοῦ Ἀποστόλου Παύλου.
Τὸν ὑψηλὸν ξένον εἰς τὸν σιδηροδρομικὸν σταθμὸν ὑπεδέχθησαν ἐκ μέρους τῆς πόλεως ὁ δήμαρχος αὐτῆς κ. Ἀντώνιος Πρωτοψάλτου, ὁ σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πολύκαρπος καὶ ὁ διευθυντὴς τῆς ὑποδιοικήσεως χωροφυλακῆς κ. Βαρδουλάκης.
Ὁ κ. ὑπουργὸς ὡδηγήθη εἰς τὸν Δῆμον ἔνθα τὸν ἐδεξιώθησαν ὁ πρόεδρος τοῦ δημοτικοῦ συμβουλίου κ. Στράλας καὶ οἱ Δ.Σ. κ.κ. Δ. Νικολαΐδης, Καζαμπάκας, Τενεκετζίδης. Ἡ Δημαρχία ἦτο σημαιοστόλιστος μὲ σημαίας ἑλληνικὰς καὶ ἀββησυνιακάς. Προσῆλθεν δὲ καὶ τὸν ἐχαιρέτησε καὶ ὁ πρωτοδίκης κ. Τζανετόπουλος.
Ἐπιβάντες αὐτοκινήτων μετέβησαν εἰς τὸ Βῆμα τοῦ Ἀποστόλου Παύλου. Ἐκεῖ ὁ σεβασμιώτατος ἀνέπτυξε τὰ τῆς ἀφίξεως τοῦ Ἀποστόλου Παύλου ἐν Βερροίᾳ κατὰ τὴν πρώτην του ἀποστολικὴν ὁδοιπορίαν, ὁ δὲ δημοσιογράφος κ. Λόλης Σμυρλῆς τοῦ προσέφερεν ἐκ μέρους τοῦ τύπου μία κριτιδογραφίαν, ἀπεικονίζουσαν τὸ βῆμα τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, καὶ μίαν ἀντιγραφὴν βυζαντινῆς εἰκόνος ἐκ τοῦ ναοῦ τοῦ ἁγίου Νικολάου. Ἐκεῖ ἐχαιρέτισαν τὸν ὑψηλὸν ξένον ὁ εἰσαγγελεὺς Βερροίας κ. Σταμ. Χυτήρης καὶ ὁ γυμνασιάρχης κ. Π. Βαρβατσούλης. Εἰς τὸν ὑψηλὸν ξένον προσεφέρθησαν ὑπὸ τοῦ β! δημοτικοῦ σχολείου ἀνθοδέσμαι.
Ὁ κ. ὑπουργὸς μετὰ τῆς ἀκολουθίας του ἐπεσκέφθη τὰς βυζαντινὰς ἐκκλησίας τοῦ Παντοκράτωρος, Ἁγίου Κυρήκου, Χριστοῦ, ἁγίας Φωτίδος, ἁγίου Ἀντωνίου καὶ τὴν Μητρόπολιν.
Εἰς τὸν Ἅγιον Ἀντώνιον ὁ σεβασ. μητροπολίτης ὡμίλησε περὶ τῆς τελέσεως τῆς θείας κοινωνίας, εἰς δὲ τὸν ναὸν τῆς μητροπόλεως τοῦ ἐδώρησεν μίαν παλαιὰν εἰκόνα τοῦ Ἀποστόλου Παύλου ἐν μέσῳ τῶν Σωσιπάτρου τοῦ Βερροιέως, Σύλλα, Ὀνησίμου κλπ. πρώτων μαθητῶν του μεθ᾿ ὧν εἰς Βέρροιαν ἀφίχθη τῷ 53 μ.Χ.
Μετὰ ταῦτα μετέβησαν ἅπαντες τὸ μητροπολιτικὸν μέγαρον ὅπου τὸν ὑψηλὸν ξένον ἐδεξιώθη ὁ σεβ. μητροπολίτης. Ὁ δήμαρχος Βερροίας κ. Πρωτοψάλτης τοῦ ἐνεχείρισεν ἐκ μέρους τοῦ δήμου ὡραίαν φωτογραφίαν τοῦ βήματος τοῦ Ἀποστόλου Παύλου μὲ ἀφιέρωσιν ἑλληνιστὶ καὶ γαλλιστί.
Τὴν 12 παρετέθη γεῦμα ὑπὸ τοῦ Δήμου εἰς ὃ παρεκάθησαν, ὁ ξένος, ὁ υπουργός, ὁ σεβ. μητροπολίτης, ὁ δήμαρχος, ὁ στρατηγὸς δ/τὴς μεραρχίας κ. Μαυροσκώτης, ὁ εἰσαγγελεύς, ὁ πρόεδρος τῶν πρωτοδικῶν κ. Ναθαναήλ, ὁ πρωτοδίκης κ. Ζαννετόπουλος, οἱ Δ.Σ. Νικολαΐδης, Καζαμπάκας, Τενεκετζίδης, ὁ δ/τὴς τῆς ὑποδιοικήσεως χωροφυλακῆς καὶ ὁ κ. Σμυρλῆς.
Κατὰ τὰ ἐπιδόρπια ὁ κ. Δήμαρχος ἤγειρε πρόποσιν ὑπὲρ τοῦ φιλοξενουμένου ὑπουργοῦ τοῦ φίλου κράτους τῆς Ἀβυσσηνίας καὶ τοῦ Αὐτοκράτορος αὐτῆς.
Ὁ μητροπολίτης Βερροίας ηὐχήθη ὑπὲρ τῶν ἐκκλησιῶν Ἀβησσυνίας καὶ Ἑλλάδος, τονίσας ὅτι ἡ ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος βλέπει μετὰ πολλῆς χαρᾶς τὴν ἐκκλησίαν τῆς Ἀβησσυνίας νὰ στέλλῃ πολλοὺς ἱεραποστόλους καὶ μοναχοὺς ἵνα μελετήσουν τὰ τῆς θρησκείας μας ἥτις εἶναι θεμελιωμένη ἐπὶ τῆς διδασκαλίας τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, ὅπως καὶ τῆς Ἀβυσσηνίας.
Ὁ κ. ὑπουργός ἐξέφρασε τὰς εὐχαριστίας του. Μετὰ τὸ γεῦμα ἐξέδραμον εἰς τὴν τοποθεσίαν Ὄλυμπος ἀπὸ τῆς ὁποίας ἐπεσκόπησαν ὅλην τὴν πόλιν τῆς Βερροίας, τὴν δὲ 2 ἀπογευματινὴν ἀνεχώρησεν διὰ Θεσ/νίκην.
Σκοπὸς τῆς ἀφίξεώς του εἰς Βέρροιαν, ὡς μᾶς ἐδήλωσεν ἦτο νὰ ἐπισκευθῇ τοὺς τόπους ὅπου ἐδίδαδεν ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, προκειμένου νὰ γράψῃ νέον βιβλίον περὶ τῆς ὁδοιπορίας τοῦ Ἀποστόλου τῶν Ἐθνῶν. Ἐξ ὅλης τῆς διαδρομῆς ἀνὰ τὴν πόλιν μας ἔμεινε κατενθουσιαμένος, ἐξέφρασε δὲ τὰς θερμὰς εὐχαριστίας του εἰς τὸν Δήμαρχον κ. Πρωτοψάλτου καὶ τὸν σεβ. μητροπολίτην διὰ τὴν ὑποδοχήν.
Ὁ κ. Δήμαρχος τὸν προέπεμψε μέχρι τοῦ σιδ. Σταθμοῦ, συνώδευσε δὲ τοῦτον εἰς Θεσ/νίκην ὁ δ/τὴς τῆς ὑποδιοικήσεως χωρ/κῆς Βερροίας κ. Βαρδουλάκης.
Λ.Σ.»
Παράλληλες ανταποκρίσεις
Σχεδόν πανομοιότυπη, και προφανώς γραμμένη από το ίδιο χέρι, είναι και η περιγραφή της τοπικής εφημερίδας «Ἀστὴρ Βερροίας» της 15-11-1933, ενώ ορισμένες επί πλέον πινελιές (που φωτίζουν την «αδυναμία» του υψηλού επισκέπτη στην τέχνη της φωτογραφίας) προσθέτει η συνοπτικότερη ανταπόκριση των «Μακεδονικῶν Νέων» της 10-11-1933:
«Ἀφίκετο ὁ Ὑπουργὸς τῶν Ἐξωτερικῶν τῆς Ἀβησσυνίας
Ἡ ἐπίσκεψις εἰς Βέρροιαν
Βέρροια 10 (Τηλεφωνικῶς).- Ἀφίκετο σήμερον εἰς τὴν πόλιν μας διὰ τῆς πρωϊνῆς ἁμαξοστοιχίας ὁ ὑπουργὸς τῶν ἐξωτερικῶν τῆς Ἀβησσυνίας κ. Χερουῒ διὰ νὰ ἐπισκεφθῇ τὸ Βῆμα, ἀπὸ τοῦ ὁποίου ὡμίλησεν ὁ Ἀπόστολος Παῦλος καὶ τὰς Βυζαντινὰς ἐκκλησίας.
Τὸν ξένον συνοδεύει ὁ ἐπιτετραμμένος τῆς Ἑλλάδος ἐν Ἀδδὶς Ἀμπέμπα κ. Ζερβός.
Εἰς τὸν σταθμὸν τὸν ἐδεξιώθησαν ὁ Σεβ. Μητροπολίτης κ. Πολύκαρπος, ὁ δήμαρχος κ. Πρωτοψάλτου, ὁ Εἰσαγγελεὺς κ. Χυτήρης καὶ ἄλλοι ἐπίσημοι. Ἐκ τοῦ σταθμοῦ ὁ κ. Χερουῒ κατηυθύνθη εἰς τὸ Δημαρχεῖον, ὅπου τὸν προσεφώνησεν ὁ Μητροπολίτης καὶ ὁ δήμαρχος, προσεφέρθησαν δὲ ἀναψυκτικά. Ἐκ τοῦ Δημαρχείου ἐπεσκέφθη μετὰ τῶν ἀνωτέρω καὶ τῆς συνοδείας του τὰς βυζαντινὰς ἐκκλησίας τοῦ Παντοκράτορος καὶ τοῦ Ἁγίου Κηρύκου καὶ τὸ Βῆμα τοῦ Ἀποστόλου Παύλου. Ὁ κ. Χερουῒ ἔμεινε κατενθουσιασμένος.
Ἀπὸ τὴν ἐπίσκεψιν
Δυστυχῶς ὅμως παρὰ τὴν ἐπιθυμίαν του, δὲν ἠδυνήθη νὰ φωτογραφηθῇ λόγῳ τῆς κακοκαιρίας. Κατόπιν ἐπεσκέφθη τὸν μητροπολιτικὸν ναὸν καὶ τὸ μέγαρον τῆς Μητροπόλεως. Ὑπὸ τοῦ μητροπολίτου μας ἐδωρήθη εἰς τὸν κ. Χερουῒ μία ἀρχαία εἰκὼν Ρωσσικῆς προελεύσεως, ὑπὸ δὲ τοῦ κ. Δημάρχου ἡ φωτογραφία τοῦ βήματος τοῦ Ἀποστόλου Παύλου. Τὴν μεσημβρίαν παρεκάθησεν εἰς γεῦμα δοθὲν πρὸς τιμήν του ὑπὸ τοῦ Δήμου.
Τὴν 2 μ.μ. ἀνεχώρησε κατευθυνόμενος εἰς Ἅγιον Ὄρος μέσῳ Θεσσαλονίκης.
Ὁ Αβησσυνός ὑπουργὸς ἀφιχθεὶς εἰς τὴν πόλιν μας {= Θεσσαλονίκη} κατέλυσεν εἰς τὸ «Μεντιτερράνεαν». Εἰς Ἅγιον Ὄρος θὰ ἀναχωρήσῃ πιθανῶς σήμερον.»
Οι σταθμοί της υπουργικής περιοδείας
Ο Μπελαντίν Χερουί(1), θεολόγος και συγγραφέας 24 (ως τότε) βιβλίων, με ιστορικό, θρησκευτικό και κοινωνικό περιεχόμενο, κατέπλευσε στον Πειραιά, προερχόμενος από την Παλαιστίνη, την 1η-11-1933, με το ατμόπλοιο «Αττική»(2), με σκοπό να ακολουθήσει τα βήματα του Αποστόλου Παύλου και να συλλέξει υλικό για μία υπό κυοφορία ηθικοθρησκευτική μελέτη του.
Τον συνόδευε ο επιτετραμμένος της Ελλάδας στην Αντίς-Αμπέμπα Ιάκωβος Ζερβός, από 25ετίας προσωπικός γιατρός του Αυτοκράτορα Χαϊλέ Σελασιέ και της οικογένειάς του.
Τον Αβησσυνό Υπουργό καλωσόρισε επί του πλοίου ο Διευθυντής Εθιμοτυπίας του Υπουργείου Εξωτερικών Δημήτριος Βικέλας(3).
Κατά την παραμονή του στην Αθήνα διέμενε στο ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία», και επισκέφθηκε τον Αρχιεπίσκοπο(4) [: Χρυσόστομο Α! Παπαδόπουλο], τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας [: Αλέξανδρο Ζαΐμη], τον Πρωθυπουργό [: Παναγή Τσαλδάρη], τον Πρόεδρο της Βουλής [: Χαράλαμπο Βοζίκη], τον Πρόεδρο της Γερουσίας [: Στυλιανό Γονατά] τον Υπουργό Εξωτερικών [: Δημήτριο Μάξιμο(5)], και τον Δήμαρχο(6) [: Σπύρο Μερκούρη], κατά δε επίσκεψή του στο Δημαρχείο «ἐστάθη καὶ ἀπεθαύμασεν ἐπ’ ἀρκετὸν τὸν πίνακα, τὸν παριστάνοντα τὴν ἐπὶ τῆς Πνυκὸς ὁμιλίαν τοῦ Ἀποστόλου Παύλου. Ἐξέφρασε δὲ τὴν ἐπιθυμίαν, ὅπως ἔχῃ φωτογραφίαν τῆς εἰκόνος»(7).
Επισκέφθηκε, επίσης, τους ιερούς χώρους, όπου δίδαξε ο Απόστολος Παύλος, την Πνύκα στην Αθήνα και το Βήμα του Γαλλίωνος στην Κόρινθο(8), στον Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου της οποίας παρέδωσε ποσόν 2.500 λιρών (προσφορά του Χαϊλέ Σελασιέ υπέρ των σεισμοπλήκτων).
Έφθασε σιδηροδρομικώς στην Βέροια, όπου έμεινε μόνο λίγες ώρες, και κατέλυσε στην Θεσσαλονίκη, όπου έτυχε θερμής υποδοχής από τον οικείο Δήμο και επισκέφθηκε το Αμερικανικό Κολλέγιο.
Συνέχισε την περιοδεία του με προσκύνημα στον Άγιον Όρος, από κοινού με τους συνέδρους της συνελθούσης στην Θεσσαλονίκη Δ! Βαλκανικής Διάσκεψης(9) , και επέστρεψε στην Αθήνα, όπου, πριν την αναχώρησή του(10), του απονεμήθηκε ο Μεγαλόσταυρος του Σωτήρος(11).
Απόηχοι και εντυπώσεις
Την ευσέβεια του Αβησσυνού Υπουργού θαύμασαν, όπως φαίνεται οι Βεροιείς, καθώς 4 χρόνια αργότερα, ο χρονογράφος του «Ἀστέρος» (30-06-1937) την προβάλλει ως παράδειγμα προς μίμηση, σε «ἀρκετοὺς διανοουμένους» της Βέροιας.
Ένα τέταρτο του αιώνα μετά την πραγματοποίησή της η επίσκεψη αυτή (που, σημειωτέον, συντελέσθηκε σε εποχή κατά την οποία το Βήμα διατηρούσε την αρχική μορφή του: πριν, δηλαδή, από την ανέγερση της κόγχης, την τοποθέτηση μαρμάρων, την ανιστόρηση της ψηφιδωτής εικόνας του Αποστόλου Παύλου, κλπ) εξακολουθεί να μνημονεύεται ως ιστορικό γεγονός, που αποδεικνύει τις οικουμενικές διατάσεις του Βήματος, πλην όμως η αχλύς του διαδραμόντος χρόνου επιτρέπει στην θέση του Υπουργού να «τοποθετηθεί» ο ίδιος ο Αυτοκράτοράς του Χαϊλέ Σελασιέ! («Ὁ Φρουρὸς τῆς Ἠμαθίας», 02-02-1959)• ενώ, μετά την παρέλευση και άλλων 17-18 ετών, ο «Γεροπλάτανος» Γιάννης Αλεξιάδης αναθυμάται τον εξ Αβυσσηνίας προσκυνητή αναφέροντάς τον, όμως, με την πραγματική του ταυτότητα («Ὁ Φρουρὸς τῆς Ἠμαθίας», 15-03-1976, και 11-07-1977).
Ίσως η σύγχυση του 1959 να οφειλόταν στον απόηχο της ομολογουμένως εντυπωσιακής επίσκεψης στην Ελλάδα (Κέρκυρα και Αθήνα) του Χαϊλέ Σελασιέ το 1954: «Ἀφοῦ διῆλθε ἐκ Κερκύρας καὶ προσεκύνησε τὸν Ἅγ. Σπυρίδωνα ὁ Αὐτοκράτωρ τῆς Αἰθιοπίας Χαϊλὲ Σελασιὲ φθάνει σήμερον εἰς Ἀθήνας», «Ἐλευθερία», 19-07-1954• «Ἐπὶ τῇ εἰς τὴν Ἑλλάδα ἐλεύσει τοῦ Αὐτοκράτορος τῆς Αἰθιοπίας», «Ἐκκλησία», τχ. 14-16/15 Ιουλ.-15 Αυγ. 1954, - κατά την έλευση του οποίου στον Καθεδρικό Ναό των Αθηνών «ἐτελέσθη εἰδικῶς πρὸς τοῦτο συνταχθεῖσα Ἀκολουθία τῆς ἱερᾶς τελετῆς τῆς Δοξολογίας, τὸ κείμενον» της οποίας «εἰς πολυτελὲς χρυσόδετον καλλιτεχνικὸν τεῦχος παρεδόθη εἰς ἀνάμνησιν τῇ Α.Α.Μ. ὑπὸ τοῦ Μακ. Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος κ. Σπυρίδωνος»• με αυτές τις λαμπρές παραστάσεις ήταν, ως ένα σημείο, αναμενόμενο να σχηματισθεί και εντυπωθεί στην μνήμη του συντάκτη του «Φρουροῦ» και στιγμιότυπο αυτοκρατορικής επίσκεψης στο Βήμα…
Ο «Νικηφόρος Λέων»
Στην μορφή του Χαϊλέ Σελασιέ(12), του επονομαζομένου «Νικηφόρου Λέοντος», οι οπαδοί μιας αφροκεντρικής δοξασίας (με πυρήνα κυρίως την Τζαμάικα) αναγνώρισαν τον απ’ αυτούς αναμενόμενο «Μαύρο Μεσσία», και από τον τίτλο (Ρας = βασιλιάς) και το όνομά του (Τάφφαρι), το θρησκευτικο-πολιτικό κίνημά τους (μίξη προτεσταντισμού και ανιμισμού) αποκλήθηκε «Ρασταφαριανισμός» (με τις δυο πρώτες συλλαβές του -«ράστα»- να αναφέρονται και στην χαρακτηριστική κόμμωσή τους, βασισμένη σε μια δική τους ερμηνευτική εκδοχή εντολών της Παλαιάς Διαθήκης).
Αντί επιλόγου
Εκτενέστερη περιγραφή του προσκυνήματος του Αβησσυνού Υπουργού στο Βήμα και της ανά την Ελλάδα περιοδείας του στα χνάρια του Αποστόλου Παύλου, καθώς άλλων περί το Βήμα γεγονότων και συμβάντων, διαλαμβάνεται στην (υπερ400σέλιδη) ανέκδοτη εργασία (σχολιασμένη αποδελτίωση δημοσιευμάτων του τοπικού και του περιφερειακής και πανελλήνιας κυκλοφορίας τύπου, σε συνδυασμό με πράξεις του Μητροπολιτικού και του Δημοτικού Συμβουλίου Βέροιας) του γράφοντος, με τίτλο: «“Το Σέβασμα των Αιώνων” Η καθιέρωση και η εξέλιξη (1925-1994) της τέλεσης της Λιτανείας και του Εόρτιου Εσπερινού της 29ης Ιουνίου στο Βήμα του Αποστόλου Παύλου στην Βέροια”».-
(1 «Εἶναι ἀρκετά νέος, συμπαθέστατος, καθὼς δὲ ἐμάθαμεν ἐξωδίκως ἀντιπροσωπεύει τὴν ἀνδρικὴν καλλονὴν τῆς πατρίδος του. Δὲν ὁμιλεῖ, παρὰ τὴν γλῶσσαν τῆς πατρίδος του, τὴν ὁποίαν μᾶς μεταφράζει λέξιν πρὸς λέξιν ὁ κ. Ζερβός». «Ἑλληνικὸν Μέλλον», 02-11-1933.
( 2) Πρόκειται για το επιταχθέν, κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετατραπέν σε πλωτό νοσοκομείο, που, ενώ παρέπλεε τον Καφηρέα (Κάβο Ντόρο), τη νύχτα της 11 προς 12 Απρ. 1941, βυθίστηκε από γερμανική αεροπορική επιδρομή, αν και ήταν κατάφωτο και με εμφανή τα σήματα του Ερυθρού Σταυρού!
(3 ) ο οποίος την δεκαετία του 1930 ήταν τακτικός επισκέπτης της Βέροιας (: «Ἄφιξις κ. Βικέλλα. Παρεπιδημεῖ ἀπό τινων ἡμερῶν ἐν τῇ πόλει μας ὁ Πρόσεδρος Ὑπουργὸς Διευθυντὴς τῆς ἐθιμοτυπίας τοῦ Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν κ. Δ. Βικέλλας. Τὸν κ. Βικέλλαν, συμπατριώτην μας ὄντα, μετὰ χαρᾶς εἶδον οἱ συμπολῖται μας ἐγκαθιστάμενον εἰς τὴν ἔπαυλίν του ὅπου καὶ θὰ παραμείνῃ καθ᾿ ὅλον τὸ θέρος». «Ἀστὴρ Βερροίας», 12-06-1939).
( 4) «Κατὰ τὴν πρὸς τὸν Μακαριώτατον Ἀρχιεπίσκοπον ἐπίσκεψίν του ὁ κ. Χερουῒ παρέμεινεν ἐπὶ ὥραν περίπου, ζητῶν πληροφορίας ἐπί ζητημάτων ἀναγομένων εἰς τὴν Ἐκκλησιαστικὴν Ἱστορίαν τῆς Αἰθιοπίας καὶ πρὸ πάντων εἰς τὴν πρώτην διάδοσιν τοῦ Χριστιανισμοῦ ἐν αὐτῇ. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος ἐδώρησεν εἰς τὸν ὑπουργὸν πολυτιμοτάτην καὶ σπανίαν ἔκδοσιν τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Ἐκεῖνος δὲ ἀνταπέστειλεν ὡς δῶρον, μετὰ φιλοφρονεστάτης ἐπιστολής, ὡραῖον δέρμα λέοντος ὅπως τὸ ἔχῃ, λέγει, πρὸ τοῦ θρόνου του καὶ ἐφαρμόζῃ τὸ τοῦ Ψαλμοῦ “Ἐπὶ ἀσπίδα καὶ βασιλίσκον ἐπιβήσει καὶ καταπατήσῃς λέοντα καὶ δράκοντα”». «Ἑστία», 06-11-1933. Την επίσκεψη στον Αρχιεπίσκοπο καταγράφει και το «Ἐπίσημον Δελτίον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος» «Ἐκκλησία», τχ. 44/04-11-1933, σ. 351.
( 5) Ο τραπεζίτης και μετέπειτα Πρωθυπουργός, του οποίου την κατοικία [«ἕνα ἀπὸ τὰ ὡραιότερα σπίτια τῶν Ἀθηνῶν, τὸ καλύτερον ἔργον τοῦ ἀρχιτέκτονος Ἀ{ναστασίου} Μεταξᾶ», «Τὸ Βῆμα», 15-11-1951) αγόρασε, το 1952, «μισοτιμής» (μόλις 5,5 δις δρχ. αντί της αρχικής εκτίμησης των 11 δις) το Ελληνικό Δημόσιο, για να αποτελέσει από το 1982 και εξής την έδρα του Πρωθυπουργικού Γραφείου.
(6 ) στον οποίο «ἐκόμισεν ὡραῖον δῶρον τοῦ Αὐτοκράτορος τῆς Ἀβησσυνίας Σελασιὲ τοῦ Α! πρὸς τὸν Δῆμον Ἀθηναίων, ἀποτελούμενο ἀπὸ δύο ἐλεφαντίνους χαυλιόδοντας, φέροντας ἀφιέρωσιν ἐκ χρυσοῦ καθαροῦ». «Ἑστία», 01-11-1933.
7 «Ἑστία», 02-1-1933.
(8 ) όπου «ὁ Ἀβησσυνὸς ὑπουργός ἐφωτογραφήθη εἰς ἀνάμνησιν, φέρων τὸν ἐπίσημον μανδύαν του». «Ἑστία», 06-11-1933.
( 9) Οι σύνεδροι της οποίας, εκτός από τον Άγιον Όρος, είχαν εκδράμει, στο περιθώριο των εργασιών τους, και στην Νάουσα.
(10 ) Πριν αναχωρήσει φωτογραφήθηκε ενδεδυμένος την ευζωνική στολή! «Ἔθνος», 16-11-1933.
(11 ) «Ἑστία», 20-11-1933.
(12 ) σκιαγραφία του στην «Ἑσπερινὴ» της 03-11-1933: «Ὁ σημερινὸς αὐτοκράτωρ τῆς Ἀβυσσηνίας Ρὰς Τάφφαρι - υἱὸς τοῦ ἐνδόξου στρατηγοῦ Ρὰς Μακόνεν καὶ τῆς δευτέρας κόρης τοῦ Μενελὶκ τοῦ 2ου Ζαουντιτοῦ – ἀνεκηρύχθη πρίγκηψ διάδοχος κατὰ τὸ 1917, καὶ μετὰ τῆς αὐτοκρατείρας μητρός του συνεβασίλευσε μέχρι τοῦ 1930, ὅταν ὅμως ἀντελήφθη ὅτι τὸ περιβάλλον τῆς Ζαουντιτοῦ ἐσυνομώτει ἐναντίον του, ἀνέλαβε μόνος του ὅλας τὰς ἐξουσίας τοῦ Κράτους. Κατὰ τὸ 1924 ὁ Ρὰς Τάφφαρι ἐπεσκέφθη τὴν Εὐρώπην καὶ μεταξὺ τῶν ἄλλων πρωτευουσῶν ἐπεσκέφθη καὶ τὰς Ἀθήνας. Εἶναι ἕνας ἐστεμμένος μεγάλης μορφώσεως, ὀξείας ἀντιλήψεως καὶ πολυμαθέστατος. Ὁμιλεῖ ἀπταίστως γαλλικά, ἀγγλικά καὶ ἰταλικὰ καὶ παρακολουθεῖ μὲ πολλὴν προσοχὴν ὅλα τὰ μεγάλα διεθνῆ προβλήματα. Αὐτοκράτωρ ἐστέφθη εἰς τὸ Ἀδὶς Ἀμπέμπα εἰς τὰς 2 Νοεμβρίου τοῦ 1930 μαζὶ μὲ τὴν ὑψηλὴν συζυγόν του Μανέμ, ἐπειδὴ δὲ εἶναι χαρακτὴρ φιλελεύθερος τὸ ἑπόμενον ἔτος ἀνεγνώρισεν εἰς τὴν Αἰθιοπίαν φιλελεύθερον καταστατικὸν Χάρτην.»
