Γράφει ο Θωμάς Γαβριηλίδης
Φιλόλογος-Συγγραφέας
Η ΘΕΙΑ ΔΙΚΗ ΘΑ ΣΒΗΣΕΙ ΤΟΝ ΓΙΟ ΤΗΣ ΞΥΠΑΣΙΑΣ ΚΟΡΟ
1. Αλλ’ όταν γεφυρώσουν της χρυσόσπαθης Αρτέμιδας
2. την ιερή ακτή και την παράλια Κυνόσουρα με καράβια,
3. με μανιασμένη ελπίδα την λαμπερήν Αθήνα κουρσεύσαντες,
4. η θεία Δίκη θα σβήσει τον με παράφορη δύναμη Κόρο,
5. το γιο της Ξυπασιάς με την τρομακτική φόρα,
6. που θαρρεί πως τα πάντα θα σκύψουν σ’ αυτόνε.
7. Γιατί χαλκός θα συγκρουστεί με χαλκό και μ’ αίμα ο Άρης
8. θα πορφυρώσει το πέλαγος. Ο γιος τότε του Κρόνου,
9. που βλέπει τα πάντα, την ελεύθερη φέρνει της Ελλάδας τη μέρα
10. και η κραταιή μαζί του η Νίκη.
ΒΑΚΙΔΟΣ ΧΡΗΣΜΟΣ ΠΕΡΙΤΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
ΝΙΚΗΣ (Ε.Α. XIV, 98)
1. Αλλ’ όταν Αρτέμιδος χρυσαόρου ιερόν ακτήν
2. νηυσί γεφυρώσωσι και ειναλίην Κυνόσουραν
3. ελπίδι μαινομένη λιπαράς πέρσαντες Αθήνας,
4. δία Δίκη σβέσσει κρατερόν Κόρον, Ύβριος υιόν,
5. δεινόν μαιμώωντα, δοκεύντ’ ανά πάντα πιθέσθαι.
6. Χαλκός γαρ χαλκώ συμμίξεται, αίματι δ’ Άρης
7. πόντον φοινίξει, τοτ’ ελεύθερον Ελλάδος ήμαρ
8. ευρύοπα Κρονίδης επάγει και πότνια Νίκη.
ΣΧΟΛΙΑ
Ο χρησμός που παρουσιάζεται στο σημερινό μου σημείωμα δόθηκε από τον ιερέα και μάντη των Δελφών Βάκι πριν από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας (Σεπτέμβριος 480 π.Χ.), τότε που ο ευρισκόμενος στην περιοχή της Σαλαμίνας ελληνικός στόλος δεν είχε ακόμη αποφασίσει πού θα αντιμετώπιζε τον περσικό στόλο, που ήταν πολύ μεγαλύτερος. Οι Πελοποννήσιοι είχαν τη γνώμη ότι ο ελληνικός στόλος θα έπρεπε να εμποδίσει απόβαση του περσικού στόλου στην Πελοπόννησο, ενώ και το πεζικό στράτευμα είχε παραταχθεί στον Ισθμό της Κορίνθου, στον οποίο είχε χτιστεί και τείχος. Οι Αθηναίοι αντίθετα είχαν τη γνώμη ότι ο ελληνικός στόλος, του οποίου τα περισσότερα πλοία ήταν αθηναϊκά, έπρεπε να αντιμετωπίσει τον περσικό στη Σαλαμίνα, όπου δεν υπήρχε αρκετός χώρος για να αναπτυχθεί ο μεγάλος εχθρικός στόλος. Με το μέρος των Αθηναίων ήταν και οι Αιγινήτες και οι Μεγαρείς, επειδή δεν ήθελαν να εγκαταλείψουν τις πόλεις τους, όπως είχαν ήδη κάνει οι Αθηναίοι, οι οποίοι είχαν μεταφέρει τις οικογένειές τους στη Σαλαμίνα, στην Αίγινα και στην Τροιζήνα.
Για τους περσικούς πολέμους πηγή, ως γνωστόν, είναι το ιστορικό έργο του πατέρα της Ιστορίας Ηροδότου του Αλικαρνασσέα, στον οποίο και θα δώσω το λόγο στη συνέχεια, αφού σημειώσω ότι, όπως φαίνεται από τα γραφόμενά του, οι Έλληνες και μετά από το χρησμό του Βάκι, που τους έλεγε σχεδόν ξεκάθαρα ότι τελικά ο Δίας θα τους χαρίσει τη νίκη, συνέχιζαν να διαφωνούν, σαν να μην πίστευαν στη γνησιότητα του χρησμού, ώσπου αντιλήφθηκαν ότι ήταν περικυκλωμένοι από τον περσικό στόλο και ήταν υποχρεωμένοι θέλοντας και μη θέλοντας να ναυμαχήσουν στα νερά της Σαλαμίνας.
ΗΡΟΔΟΤΟΣ (Ιστορία, βιβλίο Θ΄ «Ουρανία» κεφ. 77)
Όταν εξετάζω (γράφει ο Ηρόδοτος) αυτά τα γεγονότα δεν μπορώ να κατηγορήσω τους χρησμούς ως ψεύτικους, ούτε και θέλω να κατηγορήσω αυτούς που εκφράζονται τόσο καθαρά, όπως παρακάτω: (ο χρησμός» «Αλλ’ όταν με πλοία γεφυρώσουν την ιερή ακτή της Αρτέμιδος με τα χρυσά όπλα, και την παραθαλάσσια Κυνόσουρα, αφού κάψουν με ξέφρενη ελπίδα την πλούσια Αθήνα, τότε η θεία Δίκη θα σβήσει τον κρατερό Κόρο, το γιο της Ύβρεως, τον θεότρελο, που θέλει να υποταχθούν σ’ αυτόν τα πάντα. Ο χαλκός θα συγκρουστεί με το χαλκό, και μ’ αίμα θα βάψει τη θάλασσα ο Άρης. Τότε ο Ζευς ο παντεπόπτης κι η σεβάσμια Νίκη θα φέρουν στην Ελλάδα μέρα λευτεριάς».
Σε τέτοια λόγια που λέγονται τόσο καθαρά από τον Βάκι, ούτε ο ίδιος (εγώ ο Ηρόδοτος) τολμώ να ‘χω αντίρρηση, ούτε σ’ άλλον κανένα επιτρέπω.
Κεφ. 78. Οι στρατηγοί στη Σαλαμίνα εξακολουθούσαν να λογομαχούν και δεν πήρανε είδηση πως τους είχαν περικυκλώσει οι βάρβαροι με τα πλοία και νόμιζαν πως εκείνοι βρίσκονταν στις παλιές θέσεις τους όπως ήταν την ημέρα.
Κεφ. 82. Ενώ λοιπόν αυτοί (οι στρατηγοί των Πελοποννησίων) δεν πίστευαν όσα τους είπε ο Αριστείδης (ο Αθηναίος ο αποκαλούμενος Δίκαιος, ο οποίος είχε μιλήσει προηγουμένως και με τον Θεμιστοκλή τον συμπατριώτη του) ήρθαν μερικοί Τήνιοι αυτόμολοι (από τον περσικό στόλο) και τους είπαν όλη την αλήθεια (ότι ήταν δηλαδή πολιορκημένοι από τον περσικό στόλο). Για την εκδούλευσή τους αυτή το όνομά τους (των Τηνίων) γράφτηκε στον τρίποδα που αφιερώθηκε στους Δελφούς (μετά τη μάχη των Πλαταιών το 479 π.Χ.) ανάμεσα στα ονόματα εκείνων (των Ελλήνων) που κατέστρεψαν το βάρβαρο. Με το πλοίο των Τηνίων και το άλλο από τη Λήμνο που αυτομόλησε πρωτύτερα, ο αριθμός του Ελληνικού στόλου συμπληρώθηκε σε τριακόσια ογδόντα πλοία.
Κεφ. 86. Τα περισσότερα πλοία των βαρβάρων καταβυθίστηκαν στη Σαλαμίνα, άλλα από τους Αθηναίους κι άλλα από τους Αιγινήτες…
Καφ. 96. Όταν σταμάτησε η ναυμαχία οι Έλληνες έσυραν στη Σαλαμίνα όσα ναυάγια έπλεαν ακόμη… Στο μεταξύ φύσηξε ζέφυρος κι έριξε πολλά από τα ναυάγια στην ακτή της Αττικής που τη λένε Κωλιάδα. Έτσι ξεπληρώθηκαν κι όλοι οι άλλοι χρησμοί, όσους είπαν ο Βάκις και ο Μουσαίος για τη ναυμαχία αυτή, κι επί πλέον ο παλιός χρησμός του Αθηναίου χρησμολόγου Λυσιστράτου, που πριν από πολλά χρόνια ειπώθηκε για τα ναυάγια… «Οι γυναίκες στην Κωλιάδα θα χρησιμοποιήσουν στους φούρνους τους ξύλα από κουπιά». Αυτό κι έγινε μετά την αναχώρηση του βασιλιά (Ξέρξη).
Κεφ. 97. Όταν ο Ξέρξης είδε τη μεγάλη καταστροφή… (από το θρόνο του στους πρόποδες του Αιγάλεω) αποφάσισε να φύγει. Δεν ήθελε όμως, να καταλάβουν το σχέδιό του οι Έλληνες μήτε κι οι δικοί του και γι’ αυτό προσπάθησε να κάνει γέφυρα ως τη Σαλαμίνα, δένοντας φοινικικά φορτηγά για να χρησιμεύσουν και για γέφυρα και για τείχος… Κάνοντας αυτά ο Ξέρξης έστειλε συγχρόνως στην Περσία ταχυδρόμο για να αναγγείλει τη συμφορά που έπαθε…
Κεφ. 99. Η πρώτη είδηση ότι ο Ξέρξης κυρίευσε την Αθήνα σαν έφτασε στα Σούσα προξένησε τόση χαρά στους Πέρσες, ώστε έστρωσαν όλους τους δρόμους με μυρσίνες, έκαιγαν θυμιάματα, έκαναν θυσίες και πανηγύριζαν. Η δεύτερη είδηση τους συγκλόνισε κυριολεκτικά, τόσο που έσχιζαν όλοι τα ρούχα τους και παραδόθηκαν σε ακράτητους θρήνους και οδυρμούς…
Κεφ. 100. Το πένθος αυτό των Περσών κράτησε ως τότε που γύρισε ο Ξέρξης… (480 π.Χ.).
ΣΧΟΛΙΑ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Οι αρχαίοι Έλληνες μετά τη Μάχη των Πλαταιών (479 π.Χ.) και τη φυγή από την Ελλάδα των ηττημένων Περσών με τον Μαρδόνιο, αφιέρωσαν στους Δελφούς έναν χρυσό τρίποδα, ο οποίος στηριζόταν πάνω στα κεφάλια τριών χάλκινων φιδιών, των οποίων τα σώματα αποτελούσαν σπειροειδή στήλη. Στη στήλη αυτή χαράχτηκαν τα ονόματα των πόλεων που είχαν συμμετάσχει στους αγώνες εναντίον των Περσών.
Το μνημείο αυτό είχε μεταφερθεί αργότερα και είχε τοποθετηθεί στον ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης, όπου παραμένει ως τώρα μόνο βέβαια η σπειροειδής στήλη των τριών φιδιών με τα ονόματα των αρχαίων ελληνικών ηρωικών πόλεων… για να θυμίζει στους Οθωμανούς περασμένα μεγαλεία…
2. Ο Ξέρξης, αχόρταγος, ονειρευόταν με την υποταγή της Ελλάδας να γίνει κοσμοκράτορας. Κυριευμένος από την Ύβριν, την άμετρη αλαζονεία και ξυπασμένος κατέστρεψε τους ναούς των θεών πάνω στην Ακρόπολη των Αθηνών χωρίς να λογαριάζει ούτε θεούς ούτε δαίμονες, γι’ αυτό και η θεία Δίκα τον συνέτριψε.
3. Τα λείψανα των ναών και των αγαλμάτων τους οι Αθηναίοι, πριν χτίσουν τα νέα και λαμπρότερα, τα απόθεσαν με ευλάβεια σε έναν λάκκο πάνω στην Ακρόπολη και τα έθαψαν, ώσπου τα έβγαλαν ξανά στην επιφάνεια οι αρχαιολόγοι και κοσμούν τώρα το περίφημο Μουσείο στους πρόποδες της Ακρόπολης, αδιάψευστοι μάρτυρες της Ύβρεως των Περσών του Ξέρξη.
Βιβλιογραφία: Ηροδότου Ιστορία (εισαγωγή, μετάφραση-σχόλια Αδ. Θεοφίλου, Ε.Ε.Ε.Γ. ΠΑΠΥΡΟΣ Αθήναι 1953).
Φωτογραφία: Ένα από τα κατεστραμμένα το 480 π.Χ. αγάλματα της Ακρόπολης των Αθηνών από τους Πέρσες
