-Μανόλης, Μανούσος, Μανώλια
-Αστέρης, Χρύσα, Μπαλτάζαρ
-Κωνσταντίνος, Ντία και Αχμέτ
του Χρήστου Μπλατσιώτη
Χθες, το Α΄ Μέρος του δημοσιεύματος για τα ονόματα που γιορτάζουν τα Χριστούγεννα, επικεντρώθηκε στα ονόματα Χρήστος ή Χρίστος, στο Χριστίνα και Χρηστίνη και στα παρόμοια που αναφέρονται εμφανώς στον Ιησού Χριστό και γιορτάζουν ανήμερα των γενεθλίων του, δηλαδή τα Χριστούγεννα. Σήμερα θα συνεχίσω (και ολοκληρώνω) με την παρουσίαση όλων των άλλων ονομάτων που γιορτάζουν κι αυτά τα Χριστούγεννα και με κάποιο τρόπο σχετίζονται με αυτά. Θα ξεκινήσω πρώτα με τα ευρέως γνωστά, Εμμανουήλ (Μανώλης ή Μανόλης, Μανουήλ ή Μάνοςκλπ) και Εμμανουέλα (Μανουέλλα, Μανωλία, Έμμυλικλπ) και θα συμπεριλάβω στην ίδια ενότητα το Μανούσος (Μανουσάκης, Μανιόςκλπ), τη Μανουσάκι αλλά και τη Μανώλια.
ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ - ΕΜΜΑΝΟΥΕΛΑ
Το όνομα Εμμανουήλ (και όλα όσα σχετίζονται με αυτό) το οποίο σημαίνει «ο Θεός είναι μαζί μας» είναι ένα όνομα που συνδέεται με τον Ιησού Χριστό εξαιτίας μιας προφητείας του Ησαΐα ο οποίος προφήτευσε τη γέννηση του Θεανθρώπου λέγοντας: «Ἰδού ἡ Παρθένος ἐν γαστρί ἕξει, και τέξεται υἱόν, καί καλέσεις το ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ» (Ἡσαΐας 7,14) ενώ η ίδια προφητεία υπενθυμίζεται και στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο (Ματθ. Α,23) ότι δηλαδή η Παναγία θα γεννήσει γιο ο οποίος θα ονομάζεται Εμμανουήλ. Γιατί όμως δεν ονομάστηκε «Εμμανουήλ» ο Θεάνθρωπος αλλά του δόθηκε το όνομα Ιησούς;
Η θεολογική άποψη δίνει την απάντηση υποστηρίζοντας ότι η προφητεία περί του «Εμμανουήλ» δεν πρέπει να ερμηνευτεί «στενά» και απόλυτα αλλά διατυπώθηκε για να μεταφέρει «έναν γλυκόηχο αντίλαλο» του ονόματος του Ιησού αφού μόλις οι πιστοί αντιληφθούν τη θεία χάρη του, αναφωνούν «μεθ’ ημών ο Θεός». Τοι ίδιο συμβαίνει κι όταν αναγνωρίζουν την παρουσία του ή αισθάνονται την ανάγκη της προστασίας του και τον επικαλούνται λέγοντας «ο Θεός μαζί μας».
Είναι λοιπόν και Εμμανουήλ ο Ιησούς, ως θεία φύση που πάντα στέκεται στο πλευρό των πιστών («μεθ΄ ημών…») κι αυτός είναι ο λόγος που το όνομα ως βαπτιστικό, ταυτίζεται με τον Ιησού Χριστό και τα Χριστούγεννα. Όπως συμβαίνει και για το όνομα Εμμανουέλα και όλα τα συναφή.
Το ίδιο ισχύει και για το Μανωλία ή Μανώλια από το Εμμανουηλία ή Εμμανουέλλα. Το Μανώλια όμως ενδέχεται να έχει δοθεί ως όνομα από το λουλούδι «μανώλια» όπως συμβαίνει και με τα ονόματα Μαργαρίτα, Γαρουφαλλιά και άλλα. Επειδή όμως δεν υπάρχει κάποια Αγία ή Οσία με το όνομα Μανώλια, συνηθίζεται να το ταυτίζουν με τη Μανωλία και να γιορτάζει τα Χριστούγεννα επίσης.
ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΜΑΝΟΥΣΟΣ
Το όνομα Μανούσος σχετίζεται με το βενετσιάνικο όνομα Manuzio (λατινιστί Manutius) που ήταν συνηθισμένο στους Βενετούς της βενετοκρατούμενης Κρήτης. Εξίσου συνηθισμένο όνομα στο νησί, στους Έλληνες κατοίκους αυτή τη φορά, ήταν και το Μανώλης (Εμμανουήλ). Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, η εκεί συνύπαρξη Ελλήνων και Βενετών οδήγησε τους δεύτερους στην σύνδεση των δύο ονομάτων κι έτσι συχνά συνήθιζαν να αποκαλούν «Μανούζιο» και τον Μανώλη, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί το όνομα Μανούσος. Κι ακριβώς επειδή Μανούσος = Μανώλης, ο εορτασμός του ονόματος καθιερώθηκε επίσης για την ημέρα των Χριστουγέννων.
Επειδή όμως η προέλευση του ονόματος Μανούσος «έδειχνε» προς την Καθολική εκκλησία (εξ αιτίας του Manutius / Manuzio), λέγεται ότι το Ορθόδοξο τμήμα των χριστιανών της Κρήτης αναζήτησε μια πιο «ορθόδοξη» άποψη για την προέλευση του ονόματος χωρίς να το αποσυνδέει από τον Ιησού και τα Χριστούγεννα. Αναπτύχθηκε έτσι μια παράδοση σύμφωνα με την οποία το όνομα Μανούσος συνδέεται με τα μανουσάκια (τους νάρκισσους), τα πολύ γνωστά λευκά λουλούδια που ανθίζουν και στην Κρήτη. Σύμφωνα λοιπόν με αυτή την παράδοση «τα λουλούδια αυτά φύτρωσαν εκεί που η Παναγία έπλυνε το Χριστό ως νεογέννητο» ή ότι «όταν η Παναγία έπλυνε για πρώτη φορά τις πάνες του νεογέννητου Χριστού, τις άπλωσε πάνω σε μανουσάκια κι αυτός είναι ο λόγος που τα λουλούδια μυρίζουν τόσο ωραία». Μέσω αυτών των παραδόσεων δημιουργήθηκε η άλλη εκδοχή για την προέλευση του ονόματος Μανούσος που επίσης γιορτάζει τα Χριστούγεννα αφού συνδέεται με γεγονότα τα οποία σχετίζονται με τη γέννησή του.
ΧΡΥΣΗ, ΧΡΥΣΑ, ΧΡΥΣΑΥΓΗ, ΧΡΥΣΤΑΛΛΙΑ, ΑΣΤΕΡΗΣ, ΣΤΕΡΓΙΟΣ, ΣΤΕΛΛΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΑΣΤΕΡΙ ΤΗΣ ΦΑΤΝΗΣ ΚΑΙ ΤΗ ΛΑΜΨΗ ΤΟΥ
Υπάρχουν επίσης και τα ονόματα, Χρυσή, Χρύσα, Χρυστάλλα, Χρυσταλλία, Χρυσαλία, Σήλια, Χρυσαυγή και άλλα σχετικά που σχετίζονται με τη λάμψη του αστεριού της Φάτνης και αυτός είναι ο λόγος που γιορτάζουν κι αυτά στις 25 Δεκεμβρίου αφού σχετίζονται με το λαμπρό γεγονός των Χριστουγέννων.
Σε διαφορετική περίπτωση, εάν κάποια δεν επιθυμεί να συνδέσει το όνομά της με χριστουγεννιάτικους εορτασμούς υπάρχει και η Αγία Χρυσή που γιορτάζει στις 30 Ιανουαρίου όπως και η Οσία Χρυσή η νεομάρτυρας που γιορτάζει στις 13 Οκτωβρίου.
Σπανιότερα έχουμε στην ίδια κατηγορία και τα ονόματα Αστέρης και Στέλιος - Στέλλα να γιορτάζουν επίσης τα Χριστούγεννα θεωρώντας ότι κι αυτά συνδέονται με το αστέρι της Φάτνης. Η περίπτωση του Αστέρη δεν χρειάζεται εξήγηση και είναι αυτονόητη. Όμως η περίπτωση του Στέλιου και της Στέλλας να γιορτάζουν τα Χριστούγεννα είναι σπανιότερη και μπορεί να συναντάται σε Βλαχόφωνους πληθυσμούς όπου τα ονόματα Στέλιος ή Στέλλα μπορεί να σχετίζονται και με το αστέρι το οποίο στα Βλάχικα λέγεται «στιάουα» και «stella» στα Λατινικά από τα οποία προέρχονται. Και στην περίπτωση αυτή, παρότι συχνά συμβαίνει, το Στέλιος δεν πρέπει να ταυτίζεται με το Στέργιος διότι το δεύτερο, εάν πιθανολογήσουμε τη λατινόφωνη προέλευση ορισμένων βλάχικων ονομάτων, μάλλον προέρχεται από το Sergius.
Εάν όμως τα δύο αυτά ονόματα δεν συνδεθούν εορταστικά με τα Χριστούγεννα (που είναι και το πιο συνηθισμένο) τότε ο Αστέρης γιορτάζει στη γιορτή του Οσιομάρτυρος Αστερίου του θαυματουργού που είναι στις 7 Αυγούστου ή στη γιορτή του Αγίου Αστερίου στις 30 Οκτωβρίου και ο Στέλιος στη γιορτή του Αγίου Στυλιανού στις 26 Νοεμβρίου.
ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΓΚΑΣΠΑΡ, ΜΕΛΧΙΩΡ, ΜΠΑΛΤΑΖΑΡ ΚΑΙ ΒΗΘΛΕΕΜ
Εάν από τον παραπάνω υπότιτλο, αναγνωρίσατε κάτι… χριστουγεννιάτικο στα ονόματα Γκασπάρ (Γκάσπαρος και Γάσπαρης), Μελχιώρ ή Μελχιόρ, Μπαλτάζαρ (Μπαλταζάρ και Μπαλτασάρ) σωστά το κάνατε. Είναι οι τρείς Μάγοι που επισκέφθηκαν τον Ιησού στη Φάτνη λίγο μετά τη γέννησή του και του πρόσφεραν ως δώρα χρυσό, λιβάνι και σμύρνα. Στην Αγία Γραφή, οι Μάγοι αναφέρονται μόνο στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου (Α:1–12) κι εκεί ανώνυμα ενώ τα ονόματά τους δεν αναγράφονται σε καμία πηγή της Αγίας Γραφής. Αποτελούν όμως κλασσικές μορφές στον εορτασμό των Χριστουγέννων, τα ονόματά τους περιλαμβάνονται στο χριστιανικό εορτολόγιο και φυσικά γιορτάζουν στις 25 Δεκεμβρίου.
Πως όμως ξέρουμε ότι έλεγαν έτσι τους τρείς Μάγους και που βρέθηκαν τα ονόματά τους; Τα ονόματα προέρχονται από ένα ελληνικό χειρόγραφο, που πιθανώς γράφτηκε στην Αλεξάνδρεια περί το 500 μ.Χ. ενώ υπάρχει και ένα υποτιθέμενο ιρλανδικό χειρόγραφο του 8ου αιώνα, γραμμένο κι αυτό στα ελληνικά που επίσης αναφέρει τα ονόματά τους. Κυρίως με βάση αυτές τις δύο πηγές, τόσο η Ορθόδοξη όσο και η Καθολική Εκκλησία αποδέχθηκαν ότι τα ονόματα των τριών Μάγων είναι Γκασπάρ, Μελχιώρ και Μπαλτάζαρ, οι Καθολικοί τους έχουν αγιοποιήσει ενώ οι Ορθόδοξοι αποδέχονται τα ονόματα ως βαπτιστικά και τους τιμούν κάθε Χριστούγεννα.
ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΒΗΘΛΕΕΜ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΟΣ ΚΑΙ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΑ
Τέλος, υπάρχει και το όνομα Βηθλεέμ που επίσης γιορτάζει τα Χριστούγεννα και σχετίζεται με την πόλη της Βηθλεέμ όπου γεννήθηκε ο Ιησούς Χριστός κάπου μεταξύ των ετών 4 και 6 π.Χ. όπως υπολογίζουν οι περισσότεροι μελετητές. Στον χριστιανικό κόσμο, το όνομα Βηθλεέμ συμπεριλαμβάνεται στο εορτολόγιο, αναγνωρίζεται ως βαπτιστικό δεν σχετίζεται όμως με κάποιο πρόσωπο από τους βίους των Αγίων και τιμάται απλώς επειδή είναι η γενέθλια πόλη του Ιησού Χριστού.
Όσο για τη δεύτερη ημέρα της μεγάλης γιορτής, στις 26 Δεκεμβρίου, που ακόμη Χριστούγεννα λογίζονται, γιορτάζουν όπως γράφτηκε και προηγουμένως, ο Μανώλης και ο Μανούσος, η Μανουσάκι και η Εμμανουέλα, η Μανωλία, η Μανώλια κ.α. που επίσης γιορτάζουν ανήμερα των Χριστουγέννων.
Ο ΑΓΙΟΣ ΑΧΜΕΤ ΚΑΙ ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΟΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΑ, ΕΥΓΕΝΙΑ, ΙΑΚΩΒ, ΙΩΣΗΦ, ΙΩΣΗΦΙΝΑ
Στις 26 Δεκεμβρίου όμως γιορτάζει και ο ιερομάρτυρας Άγιος Κωνστάντιος ο Ρώσος (προσοχή δεν λέγεται Κωνσταντίνος) συνεπώς την ημέρα αυτή μπορούν να γιορτάζουν ονόματα που σχετίζονται με τον Άγιο όπως ο Κωνστάντιος και η Κωνσταντία (Ντία).
Θα κλείσω το αφιέρωμα αυτό με μια ειδική αναφορά σε ονόματα που γιορτάζουν την παραμονή των Χριστουγέννων (κι αυτή η ημέρα ως Χριστούγεννα λογίζεται επίσης). Είναι η Ευγενία (Τζένη κλπ), είναι ο Ιακώβ (Γιακουμής) είναι και ο Ιωσήφ (Σήφης, Ζοζεφίνα - Ζόζεφιν, Τζέσικα κλπ).
Η Ευγενία ως όνομα σχετίζεται με την Ευγενία την Οσιοπαρθενομάρτυρα, η οποία έζησε στην Ρώμη μεταξύ του 2ου και του 3ου αιώνα. Βαπτίστηκε χριστιανή και μετά μεταμφιέστηκε σε άνδρα και κατέφυγε σε μονή, όπου έγινε «μοναχός» και «ηγούμενος» με το όνομα Ευγένιος. Αποκαλύφθηκε ότι ήταν γυναίκα όταν οδηγήθηκε διωκόμενη στη Ρώμη όπου και μαρτύρησε με αποκεφαλισμό.
Σε σχέση με τα άλλα πρόσωπα που μνημονεύονται στο αγιολόγιο της 24ης Δεκεμβρίου, το όνομα Ιακώβ σχετίζεται με δύο άγια πρόσωπα που μνημονεύονται εκείνη την ημέρα. Το πρώτο είναι ο Ιακώβ του Ισαάκ, πατριάρχης του Ισραήλ και γιός του Ισαάκ επίσης πατριάρχη του Ισραήλ. Το άλλο πρόσωπο είναι ο Ιακώβ του Ματθάν που κατάγεται από τη γενιά του βασιλιά Δαυίδ (του νικητή του Γολιάθ) και είναι γιός του Ματθάν και πατέρας του Αγίου Ιωσήφ του μνήστορα δηλαδή του μνηστήρα της Θεοτόκου Παναγίας. Ο δε Ιωσήφ που γιορτάζει την παραμονή των Χριστουγέννων σχετίζεται με τον Ιωσήφ τον γιό του πατριάρχη Ιακώβ. Είναι ο Ιωσήφ που τον πούλησαν για σκλάβο τα αδέλφια του επειδή τον ζήλευαν και κατέληξε να γίνει έμπιστος του Φαραώ της Αιγύπτου όταν του ερμήνευσε το όνειρο με τις ισχνές αγελάδες.
Τέλος ανάμεσα στα ονόματα που γιορτάζουν την παραμονή των Χριστουγέννων είναι και το όνομα Αχμέτ το οποίο σχετίζεται με τον Άγιο Αχμέτ τον καλλιγράφο, μουσουλμάνο αξιωματούχο στη γραμματεία του Σουλτάνου (καλλιγράφο) στην Κωνσταντινούπολη του 17ο αιώνα, ο οποίος ασπάστηκε τον χριστιανισμό και μαρτύρησε για την πίστη του. Ο Άγιος Αχμέτ δεν είναι η μοναδική περίπτωση μουσουλμάνου που εκχριστιανίστηκε και τελικά αγιοποιήθηκε για την πίστη του και τον ενάρετο βίο του. Έχουμε τον άγιο Τούνομ τον εμίρη (γιορτάζει στις 18 Απριλίου), τον Άγιο Ιωάννη τον δερβίση (μουσουλμάνος που άλλαξε το όνομά του σε χριστιανικό και γιορτάζει στις 23 Σεπτεμβρίου) και άλλους.
Τώρα εάν με ρωτήσετε κατά πόσο η Εκκλησία θα βάπτιζε ένα χριστιανόπουλο με το όνομα Αχμέτ ή Τούνομ επειδή υπάρχουν Ορθόδοξοι Άγιοι με αυτό το όνομα, προφανώς «ναι» θα σας απαντήσω. Και γιατί «όχι» άλλωστε.
Ευλογημένα Χριστούγεννα σας εύχομαι και χρόνια πολλά με υγεία.
