Πόσα ονόματα γιορτάζουν τα Χριστούγεννα; (Μέρος Α΄)
-Χρήστος ή Χρίστος είναι το σωστό;
-Άγιοι με το όνομα Χρήστος και Χριστίνα

Του Χρήστου Μπλατσιώτη

Τα Χριστούγεννα είναι η μεγάλη ετήσια γιορτή της Χριστιανοσύνης κατά την οποία γιορτάζεται η γέννηση του Ιησού Χριστού, δηλαδή γιορτάζονται τα γενέθλια του. Η ημέρα των γενεθλίων του Ιησού είναι και η ημέρα της ονομαστικής γιορτής όσων φέρουν όνομα που σχετίζεται με τον εορτασμό των Χριστουγέννων. Πρόκειται για πάνω από 20 κύρια ονόματα που γιορτάζουν στις 25 Δεκεμβρίου, άλλα γνωστά κι αλλά λιγότερο γνωστά, τα οποία θα αναφερθούν στις επόμενες γραμμές με ερμηνείες για την προέλευσή τους και τη σχέση τους με τη γιορτή των Χριστουγέννων.

Το πρώτο όνομα που έρχεται κατά νου, από αυτά που γιορτάζουν την ημέρα των Χριστουγέννων είναι ο Χρήστος ή Χρίστος, η Χριστίνα ή Χριστιάνα, η Κρίστα και όλα τα αντίστοιχα υποκοριστικά ή παράγωγά τους. Είναι ονόματα που γιορτάζουν τα Χριστούγεννα επειδή αναφέρονται εμφανώς στον Ιησού Χριστό παρότι η ορθογραφία και η ετυμολογία τους δεν συμφωνεί πάντα με αυτό. Αναφέρομαι κυρίως στο Χρήστος και στο Χρίστος αλλά και στο Χριστίνα που δεν συνηθίζεται ως Χρηστίνα αν και υπήρξε παλιά το όνομα Χρηστίνη.

Ας τα πάρουμε όμως με τη σειρά.

Η ορθογραφία του ονόματος, Χρήστος με «ήτα» ή Χρίστος με «γιώτα» είναι ένα ζήτημα πολυσυζητημένο και μήλο της έριδος μεταξύ ειδικών εδώ και δεκαετίες. Μέχρι και ο Καβάφης ασχολήθηκε με το θέμα (Κ.Π. Καβάφης, Τα πεζά 1882;-1931, εκδ. Ίκαρος , 2003) καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι η ορθογραφία του «Χρήστος» είναι «έργον ημιμαθούς» και φυσικά κάνει λάθος.

Μπορεί τα δύο ονόματα ηχητικά να είναι ακριβώς ίδια, ορθογραφικά το καθένα να γράφεται σωστά για κάποιο γραμματικό / ετυμολογικό λόγο όμως εννοιολογικά έχουν μία τεράστια διαφορά και στην πραγματικότητα πρόκειται για δύο διαφορετικά ονόματα.

ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΧΡΙΣΤΟΣ

Αρχικά να σημειωθεί ότι η επωνυμία «Χριστός» είναι μια επιπλέον ονομασία που αποδόθηκε στον Ιησού ήδη από την πρώιμη περίοδο του Χριστιανισμού η οποία στην ουσία δεν είναι βαπτιστικό όνομα αλλά πρόκειται για έναν τίτλο ή μια ιδιότητα καθώς «χριστός» σημαίνει ο «χρισμένος» αυτός που φέρει ένα «χρίσμα» και ο Ιησούς φέρει αυτόν τον τίτλο επειδή είναι χρισμένος να είναι ο Σωτήρας των ανθρώπων. Δηλαδή το Χριστός (με κεφαλαία λόγω του προσώπου με το οποίο το συνδέουμε) είναι μια ελληνική λέξη που χρησιμοποιήθηκε στην Καινή Διαθήκη για να αποδώσει την εβραϊκή λέξη Μεσσίας που επίσης σημαίνει Σωτήρας. Συνεπώς, η ορθογραφία «Χρίστος» είναι σωστή ετυμολογικά και ερμηνευτικά αποδίδει μια ιδιότητα στο πρόσωπο που φέρει το όνομα.

Υπό μία έννοια όμως, θεολογική και όχι μόνο, θα ήταν βλασφημία τουλάχιστον, να ταυτιστεί το όνομα Χρίστος με τον Θεάνθρωπο Χριστό και εάν δεχθούμε ότι ένα πρόσωπο δικαιούται για κάποιο λόγο να ονομάζεται «Χρίστος» λόγω κάποιου χρίσματος που διαθέτει, το όνομά του δεν έχει καμία απολύτως σχέση με τον Μεσσία Χριστό και πρόκειται για δύο εντελώς διαφορετικές «επωνυμίες». Ποιος λοιπόν είναι ο λόγος να συνδέεται το όνομα Χρίστος με τον Ιησού Χριστό και να γιορτάζει τα Χριστούγεννα;

Ένας λόγος είναι για να επιδοθεί μέσω του ονόματος Χρίστος μια διακήρυξη της χριστιανικής πίστης του προσώπου που το φέρει και της πίστης που έχει προς τον Κύριο Ιησού Χριστό. Κι αυτό το θεωρούσαν ύψιστο καθήκον οι πρώτοι χριστιανοί και το εκδήλωναν με παρησία.

Άλλος λόγος για τη «δημιουργία» του ονόματος Χρίστος κατά τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους και η σύνδεσή του με τη γιορτή των Χριστουγέννων, ήταν και η προσπάθεια να επιτευχθεί μια έξωθεν μαρτυρία για το γεγονός της γεννήσεως του Ιησού και να γίνει αυτό αισθητό στο περιβάλλον του εορτάζοντος προσώπου με όσο το δυνατόν μεγαλύτερο εύρος. Αναφερόμαστε σε χρόνια όπου τα Χριστούγεννα δεν είχαν καθιερωθεί ακόμη ως Δεσποτική γιορτή των χριστιανών, ήταν αναγκαία η εξωστρεφής αναφορά τους και υπήρχαν λόγοι που έπρεπε να «επιβληθούν» έναντι ειδωλολατρικών εορτασμών που τελούνταν στην ίδια περίοδο του χρόνου. Το όνομα Χρίστος μπορούσε να συμβάλει.

Με βάση τα παραπάνω, ερευνητές υποστηρίζουν ότι το όνομα Χρίστος εμφανίστηκε για πρώτη φορά στα πρωτοχριστιανικά χρόνια και αρχικά γράφονταν με «γιώτα» για τους λατρευτικούς λόγους που αναφέρθηκαν όμως σε μετέπειτα χρόνους άλλαξε γραφή σε Χρήστος για λόγους δογματικούς και για να μη συνδέεται με το αντίστοιχο επίθετο του Ιησού διότι αυτό ερμηνεύονταν πλέον ως ύβρις.

Σήμερα πάντως η Εκκλησία βαπτίζει τα παιδιά με το όνομα που έχουν δηλωθεί στο ληξιαρχείο κι αυτό ισχύει και για το όνομα Χρίστος. Υπάρχουν βέβαια και οι αντιρρήσεις αυτών που παραμένουν στην άποψη της «ύβρεως» όμως μάλλον είναι απίθανο να καταφέρουν να εμποδίσουν τη βάπτιση παιδιού που έχει δηλωθεί ληξιαρχικά ως Χρίστος εφόσον επιμένουν οι γονείς του. Όπως άλλωστε συμβαίνει και με άλλα ονόματα που ναι μεν δεν υπάρχει ομώνυμος τους Άγιος ή Αγία, βαπτίζονται όμως καθώς κανένας δεν μπορεί να ξέρει εάν αυτό θα είναι η αρχή για να προκύψει, παρά μόνο ο Θεός.

ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΙ ΧΡΗΣΤΙΝΗ

Το όνομα Χρήστος σχετίζεται με αρχαιοελληνικές λέξεις όπως ο χρηστός, ο χρηστοήθης, η χρηστότητα και άλλες που παράγονται από το ρήμα «χρή» (πρέπει) . Ο χρηστός (π.χ. χρηστός πολίτης) είναι αυτός που συμπεριφέρεται σύμφωνα με το δίκαιο και την ηθική, που τηρεί τους κανόνες και τα χρηστά ήθη. Σε αυτή την ιδιότητα, του χρηστού, αποδίδεται και το όνομα Χρήστος το οποίο ανήκει στα αρχαία ονόματα που προέρχονται από μια ιδιότητα όπως ο Γλαύκος (γλαυκός), ο Ευμένης (ευμενής), ο Φαίδρος – Φαίδρα (φαιδρός) και πολλά ακόμη.

Το όνομα «Χρήστος» υπάρχει από τους αρχαίους χρόνους και μαρτυρείται σε πλήθος προχριστιανικών επιγραφών. Η βάση δεδομένων του πανεπιστημίου της Οξφόρδης (The Lexicon of Greek Personal Names ) η οποία καταγράφει τα αρχαία ελληνικά και προχριστιανικά λατινικά ονόματα προσώπων, αποδελτιώνει 226 φορές το όνομα Χρήστος. Άλλες 5 φορές έχει καταγραφεί στην αρχαιότητα και το όνομα Χρηστίνη που έχει παρόμοια ερμηνεία με το Χρήστος.

ΔΥΟ ΑΓΙΟΙ ΜΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΧΡΗΣΤΟΣ

ΚΑΙ ΜΙΑ ΑΓΙΑ ΜΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

Στον χριστιανικό κόσμο το όνομα Χρήστος είναι ένα όνομα που στη συνείδηση των ανθρώπων έχει συνδεθεί με τα Χριστούγεννα, αυτός είναι ο λόγος που γιορτάζει ανήμερα της γιορτής και ούτε καν το συνδέουν με την αρχαιοελληνική προέλευσή του παρότι το γράφουν με «ήτα». Επιπλέον εάν κάποιος θελήσει να συνδέσει εορταστικά και με κάποιο Άγιο Χρήστο, έχει επιλογές. Το ίδιο και η Χριστίνα.

Στους βίους των Αγίων μνημονεύεται και ο Άγιος Χρήστος ο νεομάρτυρας, ο επονομαζόμενος Κηπουρός λόγω επαγγέλματος ή Αρβανίτης λόγω καταγωγής. Μαρτύρησε με αποκεφαλισμό το έτος 1748 και ζούσε στην Πρεμετή της Αλβανίας. Γιορτάζει στις 12 Φεβρουαρίου

Υπάρχει επίσης και ο Άγιος Χρήστος ο Πρεβέζης ή ο Ναύκληρος, ναυτικός στο επάγγελμα με καταγωγή από την Πρέβεζα ο οποίος το έτος 1668 δολοφονήθηκε στην Κω από Οθωμανούς γενίτσαρους επειδή αντέδρασε σθεναρά σε αντιχριστιανικές πράξεις τους. Γιορτάζει στις 5 Αυγούστου

Υπάρχει τέλος και η Αγία Χριστίνα η μεγαλομάρτυς, η οποία καταγόταν από την Τύρο της Συρίας και ήταν κόρη του στρατηγού Ουρβανού (περί το 200 μ.Χ.). Κατακρεουργήθηκε επειδή ομολόγησε την πίστη της αφού πρώτα φυλακίσθηκε και βασανίστηκε. Γιορτάζει στις 24 Ιουλίου.

Συμπέρασμα: Κατά την άποψή μου, Χρίστος ή Χρήστος είναι και τα δύο σωστά οπότε ο καθένας ας επιλέξει πως θα γράφει το όνομά του. Να συμφωνήσουμε όμως ότι άλλο όνομα είναι ο Χρήστος, άλλο όνομα είναι ο Χρίστος άσχετα εάν και τα δύο μπορούν να παραπέμπουν στα Χριστούγεννα για τους λόγους που προαναφέρθηκαν. Και δεν πρόκειται για μια περίπτωση ενός ίδιου ονόματος με δύο ορθογραφίες όπως π.χ. το Μανώλης που μπορεί να γραφτεί και Μανόλης. Το Χρίστος και το Χρήστος είναι δύο διαφορετικά ονόματα.

Για τον Μανώλη όμως και για άλλα 15 ίσως και περισσότερα ονόματα που γιορτάζουν επίσης τα Χριστούγεννα, θα τα πούμε στο αυριανό δημοσίευμα (μέρος Β’).