Οι φετινές αυτοδιοικητικές εκλογές έρχονται και κουμπώνουν χρονικά με τα Ελευθέρια της Βέροιας, της Νάουσας και της Αλεξάνδρειας και μαζί με τις επετειακές εκδηλώσεις, έχουμε και διπλές κάλπες για την εκλογή νέων δημοτικών και περιφερειακών αρχών, με εκατοντάδες υποψηφίους να τρέχουν εδώ και ένα μήνα σε έναν δύσκολο αγώνα δρόμου, με ένα νέο εκλογικό σύστημα που θέλει περισσότερους υποψήφιους στους δημοτικούς συνδυασμούς και λιγότερους συμβούλους στα έδρανα.
Στο κλίμα αυτό, ας δούμε το κομμάτι των εκλογών στον δήμο Βέροιας με επετειακή διάθεση μέσα από ενδιαφέροντα στοιχεία που μας έδωσε ο Απόστολος Ιωσηφίδης, επιστημονικός συνεργάτης της ΠΕΔ Κεντρικής Μακεδονίας και πολύτιμος συνομιλητής στην χθεσινή εκπομπή του ΑΚΟΥ 99,6 «πρωινές σημειώσεις». Μεταφέρουμε όσα ανέφερε, ως προϊόν χρόνιας δουλειάς του και έρευνας στην Αυτοδιοίκηση.
Από την απελευθέρωση και μετά, 20 εκλογικές
αναμετρήσεις στον δήμο Βέροιας
Στην ιστορία του δήμου Βέροιας οι εκλογές του 2023 είναι οι εικοστές (20), από την απελευθέρωση της πόλης το 1912 μέχρι σήμερα. Ο δήμος Βέροιας ιδρύθηκε το 1918 με διάταγμα που έχει την υπογραφή του βασιλέως Αλεξάνδρου και του Βεροιέως, υπουργού τότε, Κωνσταντίνου Ρακτιβάν, αλλά οι πρώτες δημοτικές εκλογές έγιναν το 1925. Από τότε μέχρι σήμερα στα 98 αυτά χρόνια έχουμε 20 εκλογικές αναμετρήσεις για το δήμο Βέροιας με αρκετά ενδιαφέροντα στοιχεία. Υπήρξαν όμως και δυο μεγάλα κενά. Πρώτον, μεταξύ 1934 -1951, 17 χρόνια που δεν έγιναν εκλογές και δεύτερον, μία ακόμη δεκαετία, 1964 -1975 που επίσης δεν έγιναν εκλογές, λόγω του καθεστώτος. Όταν υπήρχαν ομαλές πολιτικές καταστάσεις οι εκλογές ακολουθούσαν κανονικά τον αριθμό τους ανά τετραετία και από φέτος με τον νέο νόμο, πενταετία.
Σε όλα αυτά τα χρόνια καταγράφηκε κι ένα δυσμενές γεγονός: Η καταστροφή του Δημαρχείου από πυρκαγιά το 1944, όπου κάηκαν τα προπολεμικά δεδομένα και έγγραφα τα οποία οι ερευνητές ψάχνουν να τα βρουν από παλιές εφημερίδες της εποχής και από οποιαδήποτε άλλη πηγή.
Τα εκλογικά συστήματα από το 1925 έως σήμερα
Οι εκλογές στον δήμο Βέροιας από την απελευθέρωση έως σήμερα, πέρασαν απο τέσσερα διαφορετικά εκλογικά συστήματα: Το σύστημα της απλής αναλογικής το οποίο ίσχυε πριν την δικτατορία και ίσχυσε μία φορά ακόμα στις προηγούμενες εκλογές, το σύστημα σύμφωνα με το οποίο, για να εκλεγεί κανείς δήμαρχος και ο συνδυασμός του να πάρει την πλειοψηφία, έπρεπε να είχε το 50% συν ένα και αν δεν το πετύχαινε ακολουθούσαν επαναληπτικές εκλογές μεταξύ των δύο πρώτων και το σύστημα του 2006 όπου το όριο του 50% κατέβηκε στο 42%. Φέτος (2023) στις εκλογές της πρώτης Κυριακής το όριο είναι το 43% συν ένα.
Ο συνδυασμός που θα πιάσει το μέτρο, καταλαμβάνει το 60% (τα 3/5) των εδρών του δημοτικού συμβουλίου ως η νέα δημοτική αρχή. Εάν κανένας συνδυασμός δεν το πετύχει, οι δυο πρώτοι θα αναμετρηθούν την δεύτερη Κυριακή.
Οι ανατροπές της δεύτερης Κυριακής
Ο κανόνας λέει ότι όποιος έχει ένα προβάδισμα στην πρώτη Κυριακή, πολύ πιθανόν να εκλεγεί και τη δεύτερη. Όμως, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, στην ιστορία των εκλογών του δήμου Βέροιας, υπήρξαν και ανατροπές. Σύμφωνα με τον κ. Ιωσηφίδη, η πρώτη έχει ενδιαφέρον γιατί προέκυψε μέσα από έμμεση εκλογή το 1951, όπου περισσότερες έδρες είχε ο συνδυασμός του Αντώνη Κεμιντζέ, αλλά εκλέχθηκε ο Αναστάσιος Καρατζόγλου με απόφαση μια ειδικής επιτροπής – εκλογικού σώματος και μάλιστα ο Κεμιντές είχε προσφύγει και στο Συμβούλιο της Επικρατείας, επικαλούμενος το γεγονός ότι έγιναν παραιτήσεις και αντικαταστάσεις εκλεγέντων και αναπληρωματικών, προφανώς για να σχηματιστεί μία διαφορετική σύνθεση. Όμως, το συμβούλιο της επικρατείας απέρριψε την ένσταση οπότε εξελέγη δήμαρχος ο Αν. Καρατζόγλου.
Μία δεύτερη ανατροπή σημειώθηκε στο δήμο Βέροιας το 1986 όταν στον πρώτο γύρο είχε προηγηθεί ο Δημήτρης Βλαχόπουλος αλλά στον δεύτερο γύρο εξελέγη ο Ανδρέας Βλαζάκης, Τρίτη ανατροπή πιο σύγχρονη χρονικά, υπήρξε το 2010 όπου στον πρώτο γύρο είχε προηγηθεί ο Λάζαρος Τσαβδαρίδης αλλά στην δεύτερη Κυριακή, εξελέγη η Χαρούλα Ουσουλτζόγλου και μία ακόμη ανατροπή, η πλέον εντυπωσιακή από πλευράς επιδόσεων των υποψηφίων δημάρχων έγινε το 2014 όπου στο πρώτο γύρο προηγήθηκε ο Κώστας Καραπαναγιωτίδης και στο δεύτερο γύρο εκλέχθηκε ο Κώστας Βοργιαζίδης.
Ιστορικές περιπτώσεις απόλυσης δημάρχων
Ενδιαφέρουν έχουν και τρείς περιπτώσεις απόλυσης δημάρχων: ο πρώτος ήταν ο Αντώνης Πρωτοψάλτου το 1939 που απολύθηκε από τη δικτατορία του Μεταξά, ενώ είχε προηγηθεί και η απόλυση σύσσωμου του δημοτικού συμβουλίου και η αντικατάστασή του από μία διοικούσα επιτροπή. Χαρακτηριστικό της εποχής η αναφορά – αιτιολογία της απόλυσής του στο ΦΕΚ, «δια την επιδειχθείσαν παρ΄αυτού μεγάλην ραθυμίαν εις την άσκηση των καθηκόντων του» που…διαπιστώθηκε ενώ είχε ήδη 10ετή θητεία ως δήμαρχος. Η δεύτερη περίπτωση απόλυσης Δημάρχου σημειώθηκε το 1953 με αρχές του 1954, όταν μετά απο αργία μερικών μηνών, απολύθηκε ο Αναστάσιος Καρατζόγλου. Ο τότε υπουργός Μακεδονίας-Θράκης είχε απολύσει μερικές εκατοντάδες δημοτικών αρχών στη Βόρεια Ελλάδα και η τρίτη περίπτωση αφορά στην απόλυση του δημάρχου Βέροιας, Ευθυμίου Τζελέπογλου το 1967 από το καθεστώς της δικτατορίας, μαζί με όλο το δημοτικό συμβούλιο.
49 επικεφαλής συνδυασμών
Στις 20 εκλογικές αναμετρήσεις από την απελευθέρωση της Βέροιας έως σήμερα, επικεφαλής συνδυασμών ή εμμέσως επικεφαλής, ήταν συνολικά 49 συμπολίτες, από τους οποίους οι 31 έβαλαν υποψηφιότητα μία φορά, οι 10 έβαλαν υποψηφιότητα δύο φορές, πέντε έβαλαν τρεις φορές, ενώ 3 από τους 49, οι πιο προσηλωμένοι στα αυτοδιοικητικά, έβαλαν τέσσερις φορές υποψηφιότητα. Ήταν ο Αντώνης Κεμιτζές και ο Αναστάσιος Καρατζόγλου οι οποίοι και τις τέσσερις συνεχόμενες φορές (1951,1954, 1959 και1964) ήταν αντίπαλοι και είχαν διατελέσει και διορισμένοι δήμαρχοι παλαιότερα και στα πιο πρόσφατα χρόνια ήταν ο Στάθης Παναγιωτίδης που επί τέσσερις τετραετίες εκλεγόταν ως επικεφαλής συνδυασμού.
Από τις 20 εκλογικές αναμετρήσεις, στις 9 κατέβηκαν τρεις αντίπαλοι συνδυασμοί, στις 7 υπήρξαν 4 αντίπαλοι συνδυασμοί, σε δύο συμμετείχαν 5 συνδυασμοί, σε μία αναμέτρηση, το 2019, έξι συνδυασμοί και το 2014 κατέβηκαν 7 υποψήφιοι συνδυασμοί.
Από τους 49 υποψήφιους δημάρχους, άσχετα εάν εξελέγησαν ή όχι, μόνο οι 5 ήταν γυναίκες: Ρίτα Γιαννούλη Λάιου, Γεωργία Μπατσαρά, Χαρίκλεια Ουσουλτζόγλου, Χρύσα Σαββαΐδου και Ιωάννα Σοφρόνωφ.
Ένα ακόμα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι από τους 49 επικεφαλής συνδυασμών για το δημαρχιακό αξίωμα, οι 7 διετέλεσαν και βουλευτές, είτε πριν είτε μετά τη διεκδίκηση της εκλογής, ενώ υπήρξαν και 11 που ήταν υποψήφιοι βουλευτές χωρίς να εκλεγούν.
Όσον αφορά στους δημοτικούς συμβούλους που συμμετείχαν και σε βουλευτικά ψηφοδέλτια, μία πρώτη καταγραφή δίνει τον αριθμό 16 για αυτούς που θέλησαν να δοκιμάσουν την τύχη τους και στην κεντρική πολιτική σκηνή.
Πόσοι θα καθίσουν το 2024 στα έδρανα
Να σημειώσουμε τέλος, ότι από τις εκλογές της Κυριακής 8 Οκτωβρίου 2023, τα νέα δημοτικά συμβούλια που θα προκύψουν θα αποτελούνται κατά δήμο από λιγότερα μέλη σε σχέση με την τετραετία που λήγει στις 31 Δεκεμβρίου. Το δημοτικό συμβούλιο Βέροιας θα έχει 35 συμβούλους εκ των οποίων οι 21 θα είναι της πλειοψηφίας του δημάρχου και οι 14 θα μοιραστούν στους συνδυασμούς της αντιπολίτευσης.
Στην Αλεξάνδρεια και τη Νάουσα τα δημοτικά συμβούλια θα έχουν 29 έδρες, από τις οποίες οι 17 από τον συνδυασμό του δημάρχου και 12 έδρες από τους συνδυασμούς της αντιπολίτευσης.
Σοφία Γκαγκούση
