Για την Ημαθία και την Βέροια του μέλλοντος
Η
Ημερίδα, που πραγματοποιήθηκε στο Επιμελητήριο Ημαθίας στις 18 Σεπτεμβρίου, με
την υποστήριξη της Ν.Ε. του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ημαθίας, πραγματεύθηκε ένα
ζήτημα σύνθετο, όσο και επίκαιρο: τις επιπτώσεις του Χωροταξικού Σχεδίου
Κεντρικής Μακεδονίας 2020 – 2035 στην χωρική ανάπτυξη της Ημαθίας και σε
αντιπαραβολή με μια προγενέστερη έρευνα, που είχε ανατεθεί από την Π.Ε.
Ημαθίας. Το ζήτημα είναι σύνθετο, καθώς περιλαμβάνει όλες τις μορφές ανάπτυξης
και ταυτόχρονα αξιώνει την επεξεργασία των μεταξύ τους σχέσεων. Επίκαιρο, καθώς
συνέπεσε με την κορύφωση του προεκλογικού αγώνα, όπου ο προβληματισμός για το
μέλλον της Ημαθίας, των πόλεων και των οικισμών της, απασχολεί έντονα, τόσο
τους υποψηφίους, όσο και κυρίως τις τοπικές κοινωνίες.
Η
ομιλία αντιπαρέβαλε στο σύνολό την και κατ’ άρθρο την ανάλυση και τις προτάσεις
του Χωροταξικού Σχεδίου 2020 – 2035 (πλήρης ονομασία: Πλαίσιο Χωροταξικού
Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης, Π.Χ.Σ.Α.Α.), στο εξής ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ2020-2035 με
την προγενέστερη Έρευνα, που είχε ανατεθεί στην εισηγήτρια από την Π.Ε. Ημαθίας
το 2011, στο εξής ΕΡΕΥΝΑ2011. Και η μεν ΕΡΕΥΝΑ2011 εισήγαγε νέες έννοιες και
μεθόδους χωρικής ανάλυσης, καθώς και συστηματική διαβούλευση με τους ΟΤΑ
Α’ βαθμού εκείνης της περιόδου και τους
αναπτυξιακούς φορείς του νομού, το δε
ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ2020 – 2035 αξιοποίησε εν μέρει όσα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια είχαν
ολοκληρωθεί και παραληφθεί (π.χ., ΓΠΣ Νάουσας, Βεργίνας και Πλατέως), ή ήταν σε
εξέλιξη, (Ειρηνούπολης, Αγ. Γεωργίου και Μακεδονίδος), αφήνοντας τους δήμους
Βέροιας και Αλεξάνδρειας στο πρόγραμμα της εποχής της Επιχείρησης Πολεοδομικής
Ανασυγκρότησης – Ε.Π.Α. 1983-1987.
Ως εκ τούτου, η κατ’ άρθρο αντιπαραβολή των δύο κειμένων, αν και η ΕΡΕΥΝΑ2011 είχε προηγηθεί κατά 3 περίπου χρόνια, απέδειξε πως η δεύτερη περιείχε πολλά στοιχεία και πολύ περισσότερο επεξεργασμένα, από αυτά του ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ2020 – 2035, τα οποία, όμως, δεν λήφθηκαν υπόψη από το χωροταξικό σχέδιο.
ΓΕΝΙΚΕΣ
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ για το ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ2020 – 2035:
1. Ενώ το ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ2020 – 2035
θεσμοθετήθηκε με το ΦΕΚ 485 τον Αύγουστο του 2020, η συγκέντρωση των στοιχείων
φαίνεται να σταμάτησε ήδη την χρονιά έναρξής του (2013), καθώς στοιχεία, όπως
τα πανεπιστημιακά τμήματα, τα οποία έπαψαν να λειτουργούν ήδη από το 2013,
εξακολουθούν να φαίνονται στο ΦΕΚ του 2020.
2. Δεν εκπονήθηκε πρωτογενής
έρευνα σε δήμους, που δεν είχαν εκπονήσει Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια τη δεκαετία
του '90 με το καθεστώς των καποδιστριακών δήμων (Δ. Βέροιας, Ανθεμίων,
Αλεξάνδρειας), σε αντίθεση με όσους είχαν φροντίσει (Δ. Νάουσας, Βεργίνας και
Πλατέως), ενώ στοιχεία λήφθηκαν και από τα υπό εκπόνηση τότε Σ.Χ.Ο.Α.Α.Π. (Δ.
Αγ. Γεωργίου, Ειρηνούπολης και Μακεδονίδος).
3. Οι γνωμοδοτήσεις της Π.Ε.
Ημαθίας προς το Περιφερειακό Συμβούλιο κατά τις διάφορες φάσεις της μελέτης
ήταν ελλιπείς.
4. Δεν αξιοποιήθηκε σχεδόν καθόλου
η ΕΡΕΥΝΑ2011.
5. Στο προτεινόμενο από το
ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ2020 – 2035 χωρικό πρότυπο για την Κεντρική Μακεδονία, η Θεσσαλονίκη
προτείνεται ως πόλος α’ κατηγορίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, γεγονός, που έρχεται
σε ευθεία αντίθεση με την κατάταξη της Κεντρικής Μακεδονίας στις λιγότερο
ανεπτυγμένες περιφέρειες της Ε.Ε. Απουσιάζει επίσης, ο όρος ‘αποκέντρωση’ σε
επίπεδο Περιφέρειας. Επομένως, η μεγέθυνση του πολεοδομικού συγκροτήματος
Θεσσαλονίκης, αναμένεται να προέλθει σε
ένα μεγάλο βαθμό, από την πληθυσμιακή συρρίκνωση των δήμων της Π. Κ.Μ., όπως ο
Δ. Βέροιας.
6. Αλλαγές στην ιεράρχηση του
οικιστικού δικτύου: η Βέροια υποβιβάζεται στην 5η κατηγορία, μαζί με
την Νάουσα, την Αλεξάνδρεια, τον Πολύγυρο, το Κιλκίς και τα Γιαννιτσά.
Ταυτόχρονα, αναβαθμίζονται η Κατερίνη στο 4ο επίπεδο και οι Σέρρες
στο 3ο, με την ομολογία, πως πρόκειται για πολιτικές επιλογές και
όχι για ενδογενή ανάπτυξη. Γιατί αυτή η πολιτικού περιεχομένου διάκριση σε
βάρος του Δ. Βέροιας;
Αξιολογώντας
σήμερα την κατάσταση και προφανώς και για τους παραπάνω λόγους, ο πληθυσμός της
Ημαθίας τη δεκαετία 2011 – 2021 συρρικνώθηκε κατά 6,83% και της Βέροιας κατά
5,85%, όταν την εικοσαετία 2001 – 2021 ο
πληθυσμός της Ημαθίας συρρικνώθηκε κατά 8,79% και της Βέροιας κατά 4,6%,
μεταβολές οφειλόμενες και στις πολιτικές, που πηγάζουν από το ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ2020 –
2035.
Η
κατ’ άρθρο αξιολόγηση του ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ2020 – 2035 έδωσε επίσης χρήσιμα
συμπεράσματα, κυρίως για την έκταση των διορθώσεων και αλλαγών, που θα πρέπει
να επιχειρηθούν, εντός των ισχυόντων κανόνων, κυριότερος των οποίων είναι πως
το ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ2020 – 2035 μπορεί να αναθεωρείται ανά πενταετία, μετά από
αιτιολόγηση.
Τα
παρακάτω συμπεράσματα και οι προτάσεις της εισήγησής μου αποτελούν και την
απαιτούμενη αιτιολόγηση για την έναρξη της διαδικασίας Αναθεώρησης (2025) του
ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ2020 – 2035:
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
– ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
1. Ο Ν. 3852/2010 (νόμος ‘Καλλικράτη’) διέλυσε τις διοικητικές - και επομένως και αναπτυξιακές – δομές της χώρας. Σ’ αυτό το δύσκολο πλαίσιο, απαιτείται ανάληψη πιο ενεργού ρόλου, τόσο από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, όσο και από τους ΟΤΑ Α’ βαθμού για την τροποποίηση του ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ2020-2035.
Διάρθρωση
και Ιεράρχηση του Οικιστικού Δικτύου. Πρόβλεψη για την Ημαθία α) Ενίσχυση της
Βιομηχανίας – Βιοτεχνίας και β) Δημιουργία ενός πολυ-πολικού συμπλέγματος
οικιστικής οργάνωσης με Βέροια – Αλεξάνδρεια – Γιαννιτσά – Έδεσσα – Νάουσα.
Ενδεικτική
η μεγάλη επιρροή του Π.Σ. Θεσσαλονίκης
(ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ2020 – 2023).
2. Η Ημαθία και ο Δ. Βέροιας θα
βρίσκονται σε διαρκή στασιμότητα, λόγω αυτής της υποβάθμισης, καθώς η
πληθυσμιακή συρρίκνωση θα εξακολουθήσει να βαθαίνει λόγω της οικονομικής ύφεσης
και της έλλειψης επενδύσεων – ιδίως απότοκος της πολιτικής υποβάθμισης στο 5ο
επίπεδο της Βέροιας.
3. Το ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ2020 – 2035
υποβαθμίζει σημαντικά την Ημαθία και ειδικότερα τον Δ. Βέροιας και αυτό δεν
μπορεί να γίνει αποδεκτό για την προσεχή 12ετία.
4. Ολιστική και καθολική ανάπτυξη
της Π.Ε. Ημαθίας σε όλους τους τομείς – όχι επιλεκτική ανάπτυξη κάποιων τομέων,
όπως εισηγείται το ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ2020 – 2035 – Κομβικός ο ρόλος της Ημαθίας στην
εθνική, περιφερειακή και ευρύτερα αναπτυξιακή πορεία της Βαλκανικής ενδοχώρας.
5. Ανάγκη για την κατάστρωση μιας
Στρατηγικής Χωρικής Ανάπτυξης για την επόμενη 12ετία, με σταδιακές αναθεωρήσεις
του ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ2020 – 2035 – Προετοιμασία για την Αναθεώρηση του
ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ2020-2035 με την παρέλευση της πενταετίας (2025) - Αξιοποίηση των
συγκριτικών πλεονεκτημάτων.
6. Α. Συγκριτικά πλεονεκτήματα
Π.Ε. Ημαθίας: εγγύτητα με τη Θεσσαλονίκη, ύπαρξη αστικών κέντρων,
συνεκτικότητα οικιστικού πλέγματος, ποιότητα φυσικού περιβάλλοντος, ύπαρξη
αστικής παράδοσης στη Βέροια και τη Νάουσα, σημαντικό πολιτιστικό απόθεμα,
λειτουργία εμπορικών κέντρων. Β. Αδυναμίες: εξάρτηση από τη Θεσσαλονίκη,
περιορισμένος περιφερειακός ρόλος, ελλιπής παραγωγική διάρθρωση, έλλειψη
συνεργειών μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, έλλειψη ολοκληρωμένου
προγραμματισμού και σχεδιασμού (Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια / ΤΠΣ, Σχέδια
Ολοκληρωμένων Αστικών Παρεμβάσεων / ΣΟΑΠ κ. ά.). Γ. Ευκαιρίες για Μελλοντική
Ανάπτυξη: αναμενόμενη βελτίωση στα μεταφορικά δίκτυα με τον προαστιακό
σιδηρόδρομο και την κάθετη σύνδεση της Εγνατίας οδού. Δ. Απειλές: Περιχαράκωση
των θεσμικών αρχόντων στους ρόλους τους χωρίς συνεργασία και ανάπτυξη
συνεργειών, κυρίως μεταξύ ΟΤΑ Α’ & Β’ βαθμού.
7. Σύμπραξη και συνέργειες των
Π.Ε. Ημαθίας και Πέλλας, μεταμορφώνοντας την περιοχή στον μεγαλύτερο
αναπτυξιακό πόλο της Κεντρικής Μακεδονίας, μετά από αυτόν της Θεσσαλονίκης – ο
νευραλγικός ρόλος των ΟΤΑ Α’ βαθμού.
8. Επικαιροποίηση και αξιοποίηση
της ΕΡΕΥΝΑ2011 κατά την τρέχουσα 15ετία.
9. Υιοθέτηση του ισχύοντος
διεθνούς πλαισίου χωρικής ανάπτυξης: τα επίσημα κείμενα χωρικής ανάπτυξης των
Ηνωμένων Εθνών με κορυφαίους τους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (17 Sustainable
Development Goals,
SDGs),
οι οδηγίες της Ε.Ε. για την Βιώσιμη Χωρική Ανάπτυξη κ .ά.
10. Επανασχεδιασμός της
φυσιογνωμίας του πρωτογενή τομέα της Οικονομίας (καθορισμός ζωνών εντατικών
καλλιεργειών, πλαίσιο επιχειρηματικότητας κ. ά.).
11. Χωροθέτηση νέων Επιχειρηματικών
και Βιοτεχνικών Πάρκων (ΒΙ.ΠΕ. / ΒΙΟ.ΠΑ.), με παράλληλη πολεοδόμηση των ήδη
θεσμοθετημένων περιοχών για τη Βιομηχανία – Επανάχρηση εγκαταλελειμμένων βιομηχανικών / βιοτεχνικών εγκαταστάσεων.
12. Δημιουργία τουλάχιστον δύο
πανεπιστημιακών τμημάτων – ένα για τον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό και την Ευρωπαϊκή
Πόλη.
13. Πολιτισμός
/ Τουρισμός / Αναψυχή: Ψηλά στις προτεραιότητες ανάπτυξης – Πρόκριση ήπιων
μορφών ανάπτυξης στους ορεινούς όγκους.
14. Χαρτογράφηση
και ανάδειξη των σπηλαίων και των σκητών στον Αλιάκμονα, τον Τριπόταμο και στο
Βέρμιο. Διάσωση – αποκατάσταση – ανάδειξη της Ι. Μ. Τιμίου Προδρόμου – Σκήτη
Βεροίας.
15. Ολοκλήρωση
των ανασκαφών και Ανάδειξη του Προϊστορικού Οικισμού κοντά στη Ν. Νικομήδεια
και των άλλων οικισμών της ίδιας περιόδου στην περιοχή της Ειρηνούπολης και στο
Βέρμιο.
16. Δημιουργία
Δικτύων Μνημείων και Αρχαιολογικών Χώρων, όπως το Πολιτιστικό Πολύγωνο, το
Πολιτιστικό Τρίγωνο και οι Πολιτιστικές Διαδρομές εντός των Π.Ε. Ημαθίας,
Πέλλας και Πιερίας, προτάσεις κατατεθειμένες από την εισηγήτρια προς την
Περιφέρεια ΚΜ.
17. Δημιουργία
Μουσείου Φυσικής Ιστορίας εντός της περιοχής NATURA2000.
18. Διάσωση
και ανάδειξη των μνημείων – ιερών ναών στις πόλεις και τους οικισμούς, καθώς
και των αύλειων χώρων τους.
19. Το
νέο Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο Βέροιας (επικείμενη ανάθεση) - πρόκληση για την
διόρθωση των πολλών κακώς κειμένων.
20. Προγράμματα
Αστικής Αναγέννησης και Αναζωογόνησης των Ιστορικών Κέντρων Βέροιας και
Νάουσας, καθώς και των οικισμών – Αξιοποίηση των θεσμικών δυνατοτήτων, όπως τα
Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΕΠΣ), τα Σχέδια Ολοκληρωμένων Αστικών Παρεμβάσεων
(ΣΟΑΠ) κ. ά. – δρομολόγησή τους πριν από την ολοκλήρωση των νέων Τοπικών
Πολεοδομικών Σχεδίων /ΤΠΣ.
21. Συντακτική
ανάλυση των Δημοσίων Χώρων των πόλεων, με στόχο την αποκάλυψη των ποιοτικών
χαρακτηριστικών τους (αστικότητα, καταληπτότητα, αστική χωρική ταυτότητα) –
Προκήρυξη πανελλήνιων διαγωνισμών Αστικού Σχεδιασμού για την επούλωση των
τραυμάτων από τις αστικές αναπλάσεις – π. χ., Βέροια: Πλ. Ωρολογίου,
Μητροπόλεως, Πάρκα Εληάς, Αγ. Αναργύρων και Αγ. Αντωνίου.
22. Προετοιμασία
του Φακέλου Υποψηφιότητας ΒΕΡΟΙΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΉ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ 2034.
23. Οι
κλίμακες του Αστικού Σχεδιασμού – Δημοσίων Χώρων και της Αρχιτεκτονικής,
καθοριστικές της Ποιότητας Ζωής και της Εικόνας των πόλεων και των οικισμών.
24. Δημιουργία
Δικτύου Ευρωπαϊκών Πόλεων Πολιτισμού με έδρα τη Βέροια.
25. Ειδική
Μελέτη για την ανάπτυξη του Ποιοτικού Τουρισμού, του Αγρο-Οικοτουρισμού και του
Θεματικού Τουρισμού στο Βέρμιο και στα Πιέρια.
26. Υγιείς
Πόλεις: Υιοθέτηση και υλοποίηση των διεθνών αρχών για την διασφάλιση της υγείας
και της καλής φυσικής κατάστασης των κατοίκων, στη βάση σύγχρονων προδιαγραφών
οργάνωσης των δημοσίων χώρων των πόλεων.
27. Τροποποίηση
του χρόνου ισχύος των ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ2020 - 2035 από τα 15 στα 10 έτη – τροποποίηση
από τα 5 στα 3 έτη της δυνατότητας Αναθεώρησης του Χωροταξικού Σχεδίου, μέσω
της Τροποποίησης του Ν. 4759/2020 - Δημιουργία Ελεγκτικού μηχανισμού εφαρμογής
του ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ2020 - 2035.
Εν κατακλείδι, το ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ2020 – 2023, είχε ελλιπή και
παρωχημένα δεδομένα ήδη από την φάση της
έγκρισής του (2020), ενώ σήμερα έχει καταστεί, εκτός από ανεπίκαιρο, επίσης μια
μεγάλη τροχοπέδη για την χωρική ανάπτυξη της Ημαθίας και ιδιαίτερα του Δ.
Βέροιας. Κατά την τριετία που διέρρευσε από την θέση του σε ισχύ, οι αιρετοί
μας δεν μας έχουν πείσει, πως ενδιαφέρονται για την χωρική ανάπτυξη της Π.Ε. Ημαθίας, αν και υπήρξε στο παρελθόν
σχετική αρθρογραφία μου (εφημ. ΛΑΟΣ, 17, 18 & 19 Νοεμβρ. 2020) και βέβαια,
η ΕΡΕΥΝΑ2011. Για να μπουν η Ημαθία και η Βέροια στον ενάρετο κύκλο της υγιούς
ανάπτυξης, θα πρέπει οι αιρετοί μας να αναπτύξουν δεσμούς διαρκούς συνεργασίας
μεταξύ τους και με τις όμορες περιφερειακές ενότητες, ιδίως με αυτήν της
Πέλλας, ώστε να δημιουργηθεί ένας ισχυρός πόλος στο δυτικό μέρος της Κεντρικής
Μακεδονίας, ικανός να οδηγήσει σε ενδογενή ανάπτυξη, να βγάλει την περιοχή από
την ύφεση και να προσδώσει στις πόλεις και στους οικισμούς την αξία και την
αίγλη, που ιστορικά διέθεταν, προετοιμάζοντάς τες ταυτόχρονα για τις
γενικότερες αλλαγές, που έρχονται.
Τόσο με την εισήγηση, όσο και με την συζήτηση, που ακολούθησε,
στην οποία συμμετείχαν ο κ. Δημ. Ραϊδης, αρχιτέκτων – πολεοδόμος,
εκπρόσωπος του Τμήματος Κεντρικής Μακεδονίας του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος
ο κ. Κων/νος Παλουκίδης, πρόεδρος της Ν.Ε. Ημαθίας του ΤΕΕ κ. ά., καθώς
και το κοινό, κατέστη σαφές, πως οι επικείμενες εκλογές είναι μια μοναδική
ευκαιρία για μια νέα πορεία χωρικής ανάπτυξης, μακριά από στερεότυπα, καθεστώτα
και την χαρακτηριστική αδιαφορία, που κράτησαν μέχρι σήμερα την Ημαθία και τη
Βέροια δέσμιες προσωπικών φιλοδοξιών και
μικροπολιτικών σκοπιμοτήτων.
Ευχαριστώ
για τη φιλοξενία,
Αναστασία
Μιχ. Πάπαρη
Δρ Αρχιτέκτων Πολεοδόμος / Urban Designer
Εμπειρογνώμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τον θεσμό
της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης
Υποψήφια Δημοτική Σύμβουλος
ΙΣΧΥΡΟΣ ΔΗΜΟΣ ΒΕΡΟΙΑΣ
Υποψ. Δήμαρχος Κων/νος Παλουκίδης
