Του Πάρη Παπακανάκη
Στις πρώτες Δημοτικές εκλογές που διενεργήθηκαν στην πόλη της Βέροιας την Κυριακή 25 Οκτωβρίου 1925, όπως ήδη γνωρίζουμε, νικητής αναδείχθηκε ο δικηγόρος Ιωάννης Μάρκου, πολιτευτής με το κόμμα των Φιλελευθέρων. Όμως δεν πρόλαβε να ξαποστάσει στο κάθισμα του Δημαρχείου από το προεκλογικό τρεχαλητό κι άρχισαν οι ομοβροντίες από τον τύπο της εποχής. “Πυρά ομαδόν” ακόμη κι από τον “Αστέρα”, εφημερίδα φιλικά προσκείμενη στο κόμμα που τον ανέδειξε, αγαπητοί φίλοι:
«Φαίνεται ότι ο κ. Δήμαρχος θα μεταβαίνει περί την μεσημβρίαν εις το Δημοτικόν Μέγαρον άλλως δεν εξηγήτε η σπουδή !!! μεθ΄ ης καθαρίζουσι τας πέριξ οδούς οι δημοκαθαρισταί περί τας μεσημβρινάς ώρας, αναγκάζοντες τους προτιθέμενους να διέλθωσιν των οδών τούτων να λοξοδρομήσωσιν προς χάριν του κ. Δημάρχου. Κύριε Δήμαρχε η καθαριότης των οδών γίνεται παντού τας πρωινάς ώρας ότε δεν υπάρχει κίνησις και όχι την μεσημβρίαν εκτός εάν θέλητε η πόλις μας να αποτελή όπως εις όλα εξαίρεσιν». (Αστήρ Βερροίας Αρ.Φ. 17 / 20 Δεκεμβρίου 1925)
Στην επαναλαμβανόμενη επετειακή στήλη “ΔΩΡΑ ΤΟΥ ΑΗ-ΒΑΣΙΛΗ” μεταξύ των λοιπών “νοερών δώρων” που (υποτίθεται) παραδόθηκαν στον διευθυντή της εφημερίδας συμπεριλαμβάνεται ο πικρόχολος υπαινιγμός: «Στον Δήμαρχον Βερροίας ολιγοτέρα υπνηλίαν». (Αστήρ Βερροίας Αρ.Φ. 18 / 3 Ιανουαρίου 1925)
«Και πάλιν είμεθα υποχρεωμένοι να επανέλθωμεν επί των θανατηφόρων οπών των καταπακτών δηλονότι των κειμένων εις τας συνοικίας της πόλεώς μας και να δηλώσωμεν εις τον κ. Δήμαρχον ότι στοιχειώδης υποχρέωσις προς τους δημότας του τω επιβάλλει όπως διατάξει την άμεσον επιδιόρθωσιν τούτων και την κατασκευήν σκεπασμάτων». (Αστήρ Βερροίας Αρ.Φ. 19 / 24 Ιανουαρίου 1925)
«Χαράς ευαγγέλια!!! Επανερχόμεθα εις την Μεσαιωνικήν εποχήν! Οι δρόμοι χάρις εις τον έχοντα μεσαιωνικάς αντιλήψεις Δήμαρχόν μας κσλντιριμοποιούνται. Αντί να βαδίσωμεν προς την άσφαλτον, προτιμούμε το καλντιρίμι. Εύγε κ. Δήμαρχε!» (Αστήρ Βερροίας Αρ.Φ. 20 / 7 Φεβρουαρίου 1925)
Κάθε φύλλο (τότε εκδιδόταν ανά δεκαπενθήμερο) και ένα καρφί που τον σταύρωνε…
Εύλογα θα αναρωτιέστε: ποια ήταν τα αίτια αυτής της καταιγιστικής μεταστροφής κλίματος; Τι είχε προκαλέσει τα επαναλαμβανόμενα δηκτικά σχόλια, σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα;
Η απάντηση μάλλον θα σας εκπλήξει και ίσως γεννήσει περισσότερα ερωτηματικά… Λοιπόν, το βασικό αίτιο ήταν ο ενστερνισμός του “Κουρελόχαρτου! Για να μην παρατείνω βασανιστικά την απορία σας, διευκρινίζω αμέσως: “Κουρελόχαρτο” αποκαλούσε μεγάλη μερίδα των τότε κατοίκων της Βέροιας το… “Σχέδιο Πόλεως”, που είχαν εμπνευστεί οι μηχανικοί Ν. Έρτσος και Σ. Μακρυδήμας το 1924 και στη συνέχεια υιοθέτησε ο κ. Δήμαρχος.
Το κεντρικό επιχείρημα για την εναντίωση διατυπώθηκε την Κυριακή 24 Ιανουαρίου, στο 19ο φύλλο του “Αστέρα”:
«…Εσκέφθησαν ότι εκ της πλήρους εφαρμογής του σχεδίου ο ήμισυς πληθυσμός θα παραμείνη άστεγος; Εσκέφθησαν ότι οι μικροϊδιοκτήται δεν θα ευρίσκοντο οικονομικώς εις θέσιν να μεταρρυθμίσουν τας οικίας των συμφώνως με το σχέδιον (διότι ειρήσθω εν παρόδω ουδεμία οικία παραμένει άθικτος εκ της εφαρμογής του σχεδίου εκτός οικιών ορισμένων ατόμων). Ασφαλώς δεν τα εσκέφθησαν αυτά, αλλ’ ηρκέσθησαν να μας επιδεικνύουν το σχέδιον με τα ωραία του τετράγωνα…».
Τι κι αν έδειξε ιδιαίτερη προνοητικότητα και ενδιαφέρον στο θέμα της αποκατάστασης των προσφύγων του Μικρασιατικού ξεριζωμού, τι κι αν μερίμνησε για τον ηλεκτροφωτισμό των δρόμων της πόλης μετά από συμφωνία με την εταιρία “Βέρμιον”, τι κι αν οραματίστηκε την ενσωμάτωση του εξοχικού (τότε) χώρου της “Εληάς” στον οικιστικό ιστό της πόλης και ξεκίνησε τον εξωραϊσμό της, τι κι αν πραγματοποίησε το όνειρο πολλών χρόνων με την κατασκευή δικτύου ύδρευσης και την προσθήκη των νερών του “Ασπρονερίου” σ’ αυτό… Η απόφαση του Ιωάννη Μάρκου να αναρτήσει το “Κουρελόχαρτο” τον Ιανουάριο του 1925 είχε προδιαγράψει την πολιτική του διαδρομή: «Μωρέ, δεν θα έρθ’ η ώρα; Μαύρο και δαγκωτό θα του ρίξω!» άκουγε συχνά πυκνά πίσω από την πλάτη του, ενώ τα δηκτικά δημοσιεύματα τον συνόδευαν ανελλιπώς μέχρι το τέλος της θητείας του (1929).
Κρίνοντας, με την ασφάλεια των (σχεδόν) 100 χρόνων μετά, την όλη υπόθεση, θα πρέπει να ομολογήσουμε ότι το όραμα του Ι. Μάρκου αδιαμφισβήτητα έδωσε προοπτική ανάπτυξης στην πόλη μας, τόσο όσον αφορά στην εξασφάλιση νέων οικοδομικών εκτάσεων, στις οποίες μπόρεσαν σε βάθος δεκαετίας να βάλουν “ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι τους” οι 4.934 επισήμως καταγεγραμμένοι ως το 1925 πρόσφυγες, όσο και στη δημιουργία του “κεντρικού οδικού ομφαλού” της πόλης (το σημείο συμβολής των δύο αρχαίων δρόμων -νυν Βενιζέλου και Μητροπόλεως- με την τότε διαμορφούμενη οδό Εληάς), σε συνδυασμό με τον τότε περιφερειακό (νυν Λ. Ανοίξεως).
Μεμπτά σημεία όμως: η σχεδόν εμμονική προσκόλλησή του στο αρχιτεκτονικό ρεύμα του Αθηναϊσμού*, και η παντελής απουσία διαβούλευσης του οράματός του με την κοινωνία που φιλοδοξούσε να το εφαρμόσει.
[ *Ο Αθηναϊσμός εν συντομία μπορούμε να πούμε ότι είναι ένα σύνθετο πλέγμα πολιτικών, ιδεολογικών, αισθητικών και γεωγραφικών κανόνων, το οποίο ευθυγραμμίζεται με τη δυτικοευρωπαϊκή άποψη για τον ελληνισμό. Εκτενέστερα βλ. Εφημ ΛΑΟΣ 08 Φεβ 2020, Τριπόταμος: η παραμελημένη προίκα της φύσης στη Βέροια…]
Καταπικραμένος λοιπόν, ολοκλήρωσε την 5ετή δημαρχιακή θητεία του κι αποσύρθηκε από την πολιτική σκηνή του τόπου, με τον απόηχο του στιχουργήματος:
Τον Μακρυδήμα ήφερες που κράταγε στο χέρι
το σχέδιο της πόλης μας και κοφτερό μαχαίρι.
Κι αρπάζοντας τη Βέργια μας με τα στενά σοκάκια
σαν την πήτα θα την κόψη κομματάκια - κομματάκια.
Η περίπτωση του Ιωάννη Μάρκου συνειρμικά φέρνει πάντοτε στον νου μου τη λαϊκή πλην όμως μεστή σοφίας φράση της μητέρας μου: «Από το «Ωσαννά!» στο «Άρον άρον, σταύρωσον αυτόν»… τρεις μέρες δρόμος μόνο!!!».
Με τις σκέψεις αυτές ολοκληρώνεται η σημερινή συνάντησή μας, αγαπητοί φίλοι, ελπίζοντας ότι υποδαύλισα δημιουργικά τη σκέψη σας, ώστε η άσκηση των εκλογικών δικαιωμάτων σας (εκλέγειν και εκλέγεσθαι) στις επικείμενες εκλογές για την τοπική αυτοδιοίκηση να γίνει “με λογισμό και μ’ όνειρο”!
