Φωτό: Ο Γεώργιος Παπανδρέου, το κόμμα του οποίου κέρδισε όλες τις έδρες της Ημαθίας το 1956
του Χρήστου Μπλατσιώτη
Οι εκλογές της 25ης Ιουνίου 2023 θα πραγματοποιηθούν με το σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής κι αυτό ανατρέπει την κατανομή των εδρών που προέκυψε από την απλή αναλογική των εκλογών της 21ης Μαΐου 2023. Εξαιτίας αυτής της ανατροπής υπάρχει ενδεχόμενο η νέα κατανομή να «δώσει» όλες τις έδρες της Ημαθίας στο πρώτο κόμμα και η Νέα Δημοκρατία να πετύχει το 4-0 εκλέγοντας βουλευτές τους 4 πρώτους του συνδυασμού της. Μια τέτοια εξέλιξη σχολιάζεται από πολλούς ως «πρωτοφανής» όμως δεν είναι η πρώτη φορά που θα συμβεί.
Περιπτώσεις «μονοκομματικής» κατανομής των εδρών στην περιοχή μας έχουν ξανασυμβεί και μάλιστα αρκετές φορές. Ίσως τώρα, εάν ξαναγίνει, θα είναι «μοναδική φορά» από την άποψη ότι θα προκύψει μέσα από ένα σύστημα ενισχυμένης αναλογικής ενώ σε όλες τις προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσει προέκυψε λόγω του εκάστοτε πλειοψηφικού εκλογικού συστήματος που όριζε ότι ο πρώτος σε ψήφους συνδυασμός σε μια εκλογική περιφέρεια, κερδίζει και όλες τις έδρες τις περιφέρειας.
Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ «ΝΟΜΟΥ ΗΜΑΘΙΑΣ»
Η Έλληνες υπήκοοι της περιοχής που σήμερα αποτελεί την Ημαθία, συμμετείχαν για πρώτη φορά σε ελληνικές εθνικές εκλογές, στις εκλογές που πραγματοποιήθηκαν στις 31 Μαΐου 1915 όπως και όλες οι περιοχές που είχαν ενσωματωθεί με την Ελλάδα, μετά τις νίκες στους Βαλκανικούς Πολέμους, οι επονομαζόμενες και «Νέες Χώρες».
Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι η περιοχή μας, αμέσως μετά την ενσωμάτωση με την Ελλάδα, συμπεριλήφθηκε διοικητικά στα όρια της νεοσύστατης Νομαρχίας Θεσσαλονίκης που τότε συμπεριλάμβανε όλες τις περιοχές των σημερινών περιφερειακών ενοτήτων, Θεσσαλονίκης, Κιλκίς, Πέλλας, Ημαθίας, Πιερίας, Χαλκιδικής.
Ο Αλέξανδρος Παπάγος το κόμμα του οποίου κέρισε όλες τις έδρες της Ημαθίας στις εκλογές του 1952
Η Νομαρχία Θεσσαλονίκης εκείνης της εποχής ήταν η μεγαλύτερη νομαρχία της χώρας καθώς κάλυπτε το 7% του ελληνικού εδάφους και χωρίζονταν σε υποδιοικήσεις που στη συνέχεια έγιναν και έδρες πρωτοδικείων. Μια τέτοια υποδιοίκηση ήταν και αυτή της Βέροιας που περιλάμβανε σχεδόν το σύνολο της σημερινής Ημαθίας κι όταν η ελληνική διοίκηση χώρισε τις «Νέες Χώρες» σε εκλογικές περιφέρειες κάθε υποδιοίκηση αποτέλεσε και τμήμα εκλογικής περιφέρειας.
Λόγω αυτού του διαχωρισμού, η περιοχή μας εμφανίζονταν ως εκλογική περιφέρεια υποδιοίκησης Βέροιας ή πρωτοδικείου Βέροιας, έως και τις εθνικές εκλογές του 1952, παρότι το 1946 αποσπάστηκε από τη Νομαρχία Θεσσαλονίκης και δημιουργήθηκε ο ξεχωριστός Νομός Ημαθίας. Από τις εθνικές εκλογές του 1956 και μετέπειτα όμως αναφέρεται ως Εκλογική Περιφέρεια Ημαθίας.
Η «ΕΚΛΟΓΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΜΑΘΙΑΣ»
Η εκλογική περιφέρεια της τότε Νομαρχίας Θεσσαλονίκης, έφθασε να έχει έως και 25 έδρες βουλευτών που κατανέμονταν, ανάλογα με τον πληθυσμό και τις ψήφους, στα επιμέρους τμήματα των μικρότερων εκλογικών περιφερειών που είχαν διαχωριστεί εντός των ορίων της (π.χ. της εκλογικής περιφέρειας του πρωτοδικείου Βέροιας). Έτσι στην περιοχή μας, τις περισσότερες φορές εκλέγονταν 2 έως 4 βουλευτές, φθάνοντας μέχρι και τους 5 στις εκλογές του 1952.
Η Ημαθία έγινε οριστικά τετραεδρική περιφέρεια από τις εθνικές εκλογές της 3ης Νοεμβρίου 1963 κι αυτό θα ισχύει όσο θα εξακολουθεί να υποστηρίζεται από τον πληθυσμό της. Κάθε φορά που οι εθνικές εκλογές στην Ελλάδα διεξάγονταν με το πλειοψηφικό σύστημα, οι έδρες που αναλογούσαν στην Ημαθία «δίνονταν» όλες στο κόμμα που έρχονταν πρώτο στην εκλογική περιφέρειά της.
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, εκείνα τα χρόνια, οι διάφορες θρησκευτικές, φυλετικές ομάδες ή άλλες ομάδες του τοπικού πληθυσμού, μπορούσαν με τη συμπαγή ψήφος τους, να καθορίσουν άνετα την έκβαση των εκλογών στην περιοχή μας. Αναφέρομαι σε Μουσουλμάνους, σε Σλαβόφωνους, σε Εβραίους ή αργότερα και στους πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο που στα πρώτα χρόνια της εγκατάστασής τους στην Ελλάδα διαδραμάτισαν πρωτεύοντα ρόλο σε εκλογικές αναμετρήσεις, συνήθως δείχνοντας μια ταύτιση με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, η οποία πήγαζε από την απόδοση των ευθυνών για τη μικρασιατική καταστροφή αποκλειστικά στην αντιβενιζελική παράταξη και τον βασιλιά της χώρας.
ΕΚΛΟΓΕΣ «ΜΟΝΟΚΟΜΜΑΤΙΚΗΣ» ΚΑΤΑΝΟΜΗΣ ΕΔΡΩΝ ΣΤΗΝ ΗΜΑΘΙΑ
Υπάρχουν πολλά παραδείγματα εθνικών εκλογών όπου στην εκλογική περιφέρεια του πρωτοδικείου Βέροιας ή στην εκλογική περιφέρεια Ημαθίας, το πρώτο κόμμα σε ψήφους (τοπικά) «κέρδισε» και όλες τις έδρες που της αναλογούσαν.
Στις εκλογές που έγιναν στις 31 Μαΐου 1915 πρώτο ήταν το κόμμα των Εθνικοφρόνων του Δημητρίου Γούναρη, το οποίο έλαβε και τις 4 έδρες που αναλογούσαν στην περιοχή μας, εκλέγοντας βουλευτές τους:
-Αναστάσιο Σιορμανωλάκη από τη Βέροια, γνωστό ευπατρίδη της πόλης.
-Χασάν Μεχμέτ Αλή Μπέη, τουρκογενή Βεροιώτη και πρώην Δήμαρχο Βέροιας.
-Κωνσταντίνο Πλατσούκα από τη Νάουσα, βιομήχανο ποτοποιίας
-Θεοδόσιο Χατζηδημητρίου επίσης από τη Νάουσα.
Στις επόμενες εκλογές που έγιναν λίγο μετά, στις 6 Δεκεμβρίου του 1915, κέρδισαν και πάλι οι Εθνικόφρονες όμως αυτή τη φορά εκλέχθηκε μόνο ένας (1) βουλευτής από την περιοχή μας, ο Ιωάννης Λόγγος από τη Νάουσα, γόνος της γνωστής οικογένειας των Ναουσαίων βιομηχάνων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Ιωάννη Λόγγος στις εκλογές του Μαΐου 1915 είχε πολιτευτεί με τον συνδυασμό των «Ανεξαρτήτων – Λαϊκών» του Στέφανου Δραγούμη όμως στις εκλογές του Δεκεμβρίου προσχώρησε στους Εθνικόφρονες και κέρδισε τη μοναδική έδρα που «έβγαλε» η Ημαθία σε εκείνη την εκλογική διαδικασία. Αυτή ήταν η δεύτερη φορά που η Ημαθία εκπροσωπήθηκε κοινοβουλευτικά μόνο από ένα κόμμα.
Ένας βουλευτής εκλέχθηκε από την περιοχή μας και στις εκλογές του 1923, μόνο που αυτή τη φορά πρώτευσε το κόμμα των Φιλελεύθερων του Ελευθερίου Βενιζέλου και τη μοναδική έδρα που αναλογούσε στην τότε «Ημαθία» έλαβε ο βενιζελικός, Ιωάννης Παπαδάκης - Στάικος από τη Βέροια.
ΟΙ ΗΜΑΘΙΩΤΕΣ ΒΟΥΛΕΥΤΕΣ ΤΟΥ Α. ΠΑΠΑΓΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ Γ. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ
Παρόμοια παραδείγματα συναντάμε και στις εθνικές εκλογές της μεταπολεμικής περιόδου.
Στις εθνικές εκλογές της 16ης Νοεμβρίου 1952 έγιναν πάλι με πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα που όριζε ότι ο πρώτος σε ψήφους συνδυασμός σε μια εκλογική περιφέρεια, κερδίζει όλες τις έδρες και τα υπόλοιπα κόμματα καμία ανεξάρτητα από το ποσοστό τους. Όπως έγινε πανελλαδικά έτσι και στην Ημαθία (που ακόμη ήταν «εκλογική περιφέρεια Πρωτοδικείου Βέροιας») πρώτευσε το κόμμα του «Ελληνικού Συναγερμού» του Αλέξανδρου Παπάγου, κερδίζοντας και τις 5 έδρες που τότε αναλογούσαν στην περιοχή μας, εκλέγοντας βουλευτές τους:
-Χατζηγρηγοριάδη Κωνσταντίνο
-Πιπίνο Ευάγγελο
-Χατζηδημητρίου Δημήτριο του Θωμά
-Χατζηνώτα Αθανάσιο
-Βόσκογλου Χρήστο
Παρόμοιο σκηνικό επαναλήφθηκε και στις εθνικές εκλογές που πραγματοποιήθηκαν στις 19 Φεβρουαρίου του 1956 όταν κέρδισε τις εκλογές (πανελλαδικά και τοπικά), η «Δημοκρατική Ένωση» του Γεώργιου Παπανδρέου. Η «Ένωση» κέρδισε και τις τρείς έδρες, πλέον της «εκλογικής περιφέρειας Ημαθίας», εκλέγοντας βουλευτές τους:
-Ιωάννη Γιαμά
-Ιωάννη Παπαδάκη - Στάικο
-Φιλοκτήμωνα Παπαδόπουλο
Όλα τα παραπάνω παραδείγματα «μονοκομματικής» κατανομής των εδρών της Ημαθίας και άλλα παρόμοια, έγιναν μόνο σε εκλογές που πραγματοποιήθηκαν με πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα.
ΤΟ ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΟ «NO GOAL» ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ
Θα συμβεί άραγε το ίδιο και την Κυριακή και μάλιστα τώρα που οι εκλογές γίνονται με σύστημα ενισχυμένης αναλογικής; Σε λίγες ώρες θα το ξέρουμε και εάν συμβεί, η ιστορία θα γράψει μια ακόμη νίκη του πρώτου κόμματος με no goal επίδοση και βουλευτές Ημαθίας τους νεοδημοκράτες:
-Απόστολο Βεσυρόπουλο
-Τάσο Μπαρτζώκα
-Λάζαρο Τσαβδαρίδη
-Στέλα Αραμπατζή.
Πηγές:
Στοιχεία για τα παραπάνω αντλήθηκαν από αρχειακό υλικό της Βουλής των Ελλήνων και από σχετική αρθρογραφία του Απόστολου Ιωσηφίδη στο «Λαό», καλού φίλου και έμπειρου μελετητή- αναλυτή των εκλογικών διαδικασιών της Ημαθίας και γενικότερα.
