(Μέρος Β: Φορέας Σοσιαλδημοκρατίας)
Του Κωνσταντίνου Α. Ζώκου
Δάσκαλος Φυσικής
«...σημασία δεν έχουν τόσο οι θεαματικές μάχες όσο το έδαφος που κερδίζεται σιγά-σιγά με σκληρό αδιάκοπο αγώνα.»
(Eduard Bernstein, Marxism and Democracy)
Η παρατήρηση μιας συμπεριφοράς έντασης των πολιτικών οντοτήτων της χώρας, που εκδηλώνεται με βία, ψέματα, εκφοβισμούς και προσωπικές επιθέσεις, κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου που προηγήθηκε, αλλά και κυρίως πριν από αυτήν, αποτέλεσε τον διεγέρτη. Η διέγερση αυτή έγινε αιτία που οδήγησε στην διερεύνηση και τον εντοπισμό του στοιχείου της βίας, ως ένα εγγενές χαρακτηριστικό βασικών ιδεολογικο-πολιτικών μορφών που καλύπτουν υπάρχουσες πολιτικές οντότητες. Αυτά καταγράφηκαν στο πρώτο μέρος του άρθρου [Η ευθύνη του (νέου) ΠαΣοΚ-ΚιΝΑλ στη διαδρομή για το Νέο Πολιτισμό: Οι φορείς της βίας], μαζί με την ερευνητική παρατήρηση ότι το αλλοτριωμένο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας μας, όπου συνυπάρχουν φροντιστήριο και σχολείο, παρέχει στην κοινωνία πολίτες-αποδέκτες έτοιμων λύσεων, συνθημάτων, τσιτάτων, συνταγών και δηλώσεων, χωρίς μελέτη και κατά συνέπεια με επιφανειακή πρόσληψη της όποιας πληροφορίας χωρίς καμία επεξεργασία - μια κατάσταση που ισχυροποιείται και εδραιώνεται από τη δράση των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Τα δύο παραπάνω στοιχεία θα μπορούσαν να αιτιολογήσουν την προτίμηση των πολιτικών οντοτήτων της χώρας μας στην χρήση της συγκεκριμένης διαδικασίας αλληλεπίδρασης με τους αποδέκτες-ψηφοφόρους.
Οι θεμελιώδεις ιδεολογικο-πολιτικές μορφές, οι οποίες καθώς θέτουν την Αγορά (ελεγχόμενη ή αυτορρυθμιζόμενη) σε πρωτεύουσα θέση απέναντι στην Κοινωνία, μετασχηματίζουν το Κράτος και καθιστούν την Πολιτική υπηρέτη αυτής της κατάστασης επιβολής, ενσωματώνοντας τη βία ως στοιχείο τους. Παράλληλα διαμορφώνουν μια διασπασμένη κοινωνία, είτε διαλύοντας τις κοινότητες με την προώθηση της ατομικότητας ως κύριο στοιχείο (φιλελευθερισμός) είτε ενσωματώνοντας την αντιπαλότητα στο κοινωνικό γίγνεσθαι, στο πλαίσιο της ίδιας της ιδεολογίας (πάλη των τάξεων). Αυτή η κατάσταση αποδιάρθρωσης της κοινωνίας δημιουργεί καταστάσεις έντασης που ενισχύουν έτι περαιτέρω το εγγενές χαρακτηριστικό τη βίας που εμπεριέχουν οι βασικές ιδεολογικο-πολιτικές μορφές. Κάποιες πολιτικές μορφές που αναδύθηκαν για την (υπο)στήριξη της κοινοτικής σκέψης απέναντι στην ατομική, οδήγησαν στην εντονότερη βία και τελικά, αφού προκάλεσαν πολύ πόνο και θάνατο, απορρίφθηκαν από τις κοινωνίες. Η Ανθρωπότητα φαίνεται να θεωρεί, στην πλειονότητά της, ως αναγκαιότητα για την επιβίωσή της τη σταθερότητα, την κοινωνική προστασία, την συνεργατικότητα και την ειρήνη. Έτσι, οδηγήθηκε στην ανάπτυξη μιας νέας ιδεολογικο-πολιτικής μορφής η οποία απορρίπτει τον οικονομισμό και την παθητικότητα του φιλελευθερισμού και του ορθόδοξου μαρξισμού και αποφεύγει τη βία και τον αυταρχισμό του φασισμού και του εθνικοσοσιαλισμού, αλλά και της παραλλαγής του μαρξισμού που προσπαθεί να υπερβεί την παθητικότητα με επαναστατική δράση.
Η Ανθρωπότητα οδηγήθηκε στην επινόηση της Σοσιαλδημοκρατίας. Με αρχικό στήριγμα τις εργασίες διανοητών της κεντρικής Ευρώπης, αμφισβητούνται οι πυλώνες του ορθόδοξου μαρξισμού - ο ιστορικός υλισμός και η ταξική πάλη - και τίθενται οι βάσεις για μια εναλλακτική πρόταση στις ιδεολογικο-πολιτικές μορφές που εμπεριείχαν τη βία, μια πρόταση για αγώνα με δημοκρατική μορφή και σταδιακό χαρακτήρα. Το Σοσιαλδημοκρατικό κίνημα αναδύεται με το όραμα μιας Κοινωνίας που, γυρνώντας την πλάτη στον μαρξισμό, οικοδομεί έναν Σοσιαλισμό ο οποίος προκύπτει από συλλογικές προσπάθειες, διατυπώνοντας μια εναλλακτική πρόταση με πίστη στην πρωτοκαθεδρία της πολιτικής και τη διαταξική συνεργασία. Ώριμο τέκνο της ανάγκης της Ανθρωπότητας για επιβίωση, η Σοσιαλδημοκρατία απορρίπτει τον οικονομισμό και την παθητικότητα του φιλελευθερισμού και του ορθόδοξου μαρξισμού, αποφεύγει τη βία και τον αυταρχισμό του φασισμού και του εθνικοσοσιαλισμού και στοχεύει στην ανασύσταση της κατεστραμμένης κοινωνικής ενότητας, με πολιτικά μέσα και με τις πολιτικές δυνάμεις να ελέγχουν τις οικονομικές.
Η επιλογή των ευρωπαϊκών κυρίως κοινωνιών, κυρίως μετά τον β’ παγκόσμιο πόλεμο, για ρήξη με τον φιλελευθερισμό και στροφή στη Σοσιαλδημοκρατία, σε συνδυασμό με τον κεϋνσιανισμό, αλλά και την επέκταση του κράτους πρόνοιας, οδήγησε στη διαμόρφωση των κατάλληλων πολιτικών προκειμένου η κρατική εξουσία να διαχειριστεί αποτελεσματικά τον καπιταλισμό για να προστατέψει την κοινωνία από τις καταστροφικές συνέπειές του. Η προώθηση της καθολικής (για κάποια κράτη) αλληλεγγύης και η περιθωριοποίηση της Αγοράς ως βασικό φορέα διανομής του κοινωνικού προϊόντος, που μέχρι τότε ήταν ο βασικός παράγοντας που καθόριζε τις ευκαιρίες στη ζωή των ανθρώπων, διαμόρφωσε το διάδρομο για την υπαγωγή πολλών λειτουργιών στο δημόσιο τομέα. Οδήγησε στην κοινωνικοποίηση μεγάλου φάσματος υπηρεσιών και πόρων, όπως υγεία, εκπαίδευση, μέριμνα, που μέχρι τότε παρέχονταν από την Αγορά, την οικογένεια ή οργανώσεις πολιτών. Οι εφαρμογή των αρχών και των πολιτικών της Σοσιαλδημοκρατίας στήριξε μια περίοδο προόδου, ευημερίας και ειρήνης στην Ευρώπη, με το συνδυασμό στοιχείων που έμοιαζαν ασυμβίβαστα: το καπιταλιστικό σύστημα, τη Δημοκρατία και την κοινωνική σταθερότητα.
Σήμερα βιώνουμε έναν Νέο Πολιτισμό που φαίνεται πως περιέχει παραδοξότητες. Ένα χαρακτηριστικό του φαίνεται να είναι η διαμόρφωση δύο περιοχών σε παγκόσμιο επίπεδο με έντονες διαφοροποιήσεις, μία με κυρίαρχο το στοιχείο της Ελευθερίας και της Δημοκρατίας και άλλη μία με κυριαρχία του αυταρχισμού και των ανελεύθερων καθεστώτων. Στην πρώτη περιοχή, ας την ονομάσουμε Δύση, η Αγορά φαίνεται πως - μετά την περίοδο αλλοτρίωσης της Σοσιαλδημοκρατίας - επανήλθε στην πρωτεύουσα θέση, από όπου είχε εκτοπιστεί τουλάχιστον στην Ευρώπη, σε σχέση με την Κοινωνία. Η Πολιτική υποτάσσεται στην Αγορά, επιβάλλει στην Κοινωνία το δικό της modus operandi, τον αγοραίο καπιταλισμό, και με αυτό διαμορφώνει την πορεία στο μέλλον. Στη δεύτερη περιοχή, ας την ονομάσουμε Ανατολή, η πληθώρα των πολιτισμών που τη συγκροτούν εδράζονται σε θρησκευτικές, ιστορικές παραδόσεις και ανεκπλήρωτους εθνικισμούς και σε αυτήν κυριαρχούν αυταρχικά και ανελεύθερα καθεστώτα. Στην περιοχή αυτή η Πολιτική, μέσω του ανελεύθερου και αυταρχικού κράτους επιβάλλεται στην Οικονομία.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό του Νέου Πολιτισμού είναι η κατάργηση του άβατου, καθώς οι ιδέες, τα καταναλωτικά πρότυπα και οι διαφορετικές κουλτούρες εισβάλουν στο κάθε σπίτι. Η τεχνολογική επανάσταση διαλύει κάθε σύνορο, καθιστά κάθε σημείο του πλανήτη κέντρο σε ένα παγκόσμιο χωριό, με διαρκώς επιταχυνόμενες εξελίξεις, υποταγμένες στην καθολική επικράτηση του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού στις παγκόσμιες αγορές. Στο πλαίσιο του Νέου Πολιτισμού προσφέρονται κάθε στιγμή πληροφορίες, γνώσεις, γεγονότα που φέρνουν σε άμεση επαφή τον πολίτη με ότι συμβαίνει, οπουδήποτε συμβαίνει σε σχεδόν μηδενικό χρονικό διάστημα. Μεταβάλλεται ριζικά το περιβάλλον μέσα στο οποίο διαμορφώνεται ο χαρακτήρας και η προσωπικότητα των ανθρώπων που συμμετέχουν σε αυτόν, με εκκωφαντική ανατροπή σχέσεων, συλλογικοτήτων, ασχολιών και φυσικά με την εμβάθυνση του χάσματος μεταξύ των γενεών, καθώς οι διαφορετικές ταχύτητες με τις οποίες προσεγγίζουν τις καθημερινές ανατροπές, διαφοροποιεί τη σκέψη και το λόγο τους. Από την άλλη μεριά όμως, δημιουργούνται χωρίς αμφιβολία οι προϋποθέσεις για να διαμορφωθούν ενημερωμένα άτομα και επομένως παρέχονται δυνατότητες να παρουσιαστούν όλο και περισσότεροι Άνθρωποι που μπορούν να αυτενεργήσουν με γνώση των στοιχείων, επίγνωση των καταστάσεων και με την χρήση του ορθού λόγου και της Επιστημονικής Μεθόδου. Έτσι, βέβαια, ισχυροποιείται η κοινωνία! Κάποιοι, όμως, θα πρέπει να δράσουν για την ευόδωση αυτής της ισχυροποίησης!
Είναι εμφανές, όπως τα φαινόμενα αποκαλύπτουν, ότι βρισκόμαστε σε μια κατάσταση μετάβασης σε «έναν άλλο κόσμο»! Οι κοινωνικές συνθήκες που ο Νέος Πολιτισμός διαμορφώνει, φαίνεται πως μπορεί να οδηγήσουν είτε στην ανάδυση μιας νέας διακριτής κοινωνικής διέγερσης, η οποία θα καλυφθεί από μια νέα πολιτική υπερδομή, ένα νέο πολιτικό κόμμα, είτε στην εκ νέου ενεργοποίηση μιας κοινωνικής διέγερσης, η οποία προϋπήρξε και καλύπτεται ήδη από μια υπάρχουσα πολιτική υπερδομή. Τα φαινόμενα της τελευταίας περιόδου έδειξαν ότι η δεύτερη εκδοχή θα μπορούσε να λειτουργήσει. Η πολιτική υπερδομή του (νέου) ΠαΣοΚ-ΚιΝΑλ δείχνει ότι μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της ελληνικής κοινωνίας, αλλά και του Ευρωπαϊκού οικοδομήματος, αφού δυνάμει μπορεί να καλύψει την κοινωνική διέγερση, αναλαμβάνοντας τη σημαντικότατη ευθύνη της ανάπτυξης και διάχυσης της ιδεολογίας της Σοσιαλδημοκρατίας. Ένα πολιτικό κόμμα, και μια πολιτική οντότητα γενικότερα, λειτουργεί ως μεταγωγός για μια ιδεολογία, καθώς την υπερασπίζεται στο κοινωνικό επίπεδο ώστε να καταστεί κυρίαρχη, να αποκτήσει εξέχουσα θέση και να πειστούν όσο το δυνατό περισσότερα μέλη της κοινωνίας να επανεξετάσουν το πώς σκέφτονται και πώς δρουν.
Βρισκόμαστε ήδη σε ένα άλλο επίπεδο λειτουργίας και η ευθύνη του (νέου) ΠΑΣοΚ-ΚιΝΑλ είναι κάτι παραπάνω από σημαντική. Σε αυτό το επίπεδο, θα πρέπει να αξιοποιηθούν τα επιτεύγματα της Επιστήμης και της Τεχνολογίας, για να μεγιστοποιηθούν διεργασίες, όπως η διερεύνηση των κοινωνικών φαινομένων, η εξαγωγή των συμπερασμάτων που τα φαινόμενα αυτά παράγουν, ο μετασχηματισμός τους σε πολιτικές θέσεις που να υποστηρίζουν την γενική κατεύθυνση προς την ισχυροποίηση της Κοινωνίας. Από την άλλη μεριά, θα πρέπει η Επιστήμη και η Τεχνολογία να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγική διάχυση της παραγόμενης γνώσης, ώστε κάθε άτομο του κοινωνικού υποβάθρου να γίνεται, αφενός ουσιαστικός συμμέτοχος στην διαμόρφωση της πορείας του κοινωνικού μετασχηματισμού, αφετέρου δε, να μπορεί να μετασχηματίζεται σε διεγέρτη της υπόλοιπης κοινωνίας. Είναι μεγάλη η ευθύνη του (νέου) ΠαΣοΚ-ΚιΝΑλ, ώστε να δράσει με τέτοιο τρόπο που το κάθε μέλος της κοινότητας να καταστεί φορέας αλλαγής και από το άτομο να ολοκληρωθεί η δράση στο πλαίσιο της κοινωνίας. Η ευθύνη γίνεται ακόμη μεγαλύτερη σε περιόδους κατά τις οποίες προωθούνται λογικές σύγχυσης των πολιτών, λόγω των προσπαθειών εμβολισμού της Σοσιαλδημοκρατικής προσέγγισης, από πολιτικές οντότητες τόσο του φιλελεύθερου χώρου, όσο και εκείνων που προκύπτουν από μεταλλάξεις του χώρου του μαρξισμού, οπότε απαιτείται εντονότερη δράση ώστε η ενημέρωση των μελών της κοινωνίας να γίνει με την μεγαλύτερη δυνατή σαφήνεια.
Αυτό, όμως, είναι αντικείμενο επόμενου άρθρου.
