Του ιερέως
Παναγιώτου
Σ. Χαλκιά
Διάλογος, φίλοι αναγνώστες, δεν σημαίνει φλυαρία, λογομαχία. Ούτε να επιβάλλω τις ιδέες μου, ούτε να θέλω να έχω πάντα δίκιο ή να καταπλήξω. Σημαίνει ότι ακούω αυτό που λένε οι άλλοι, λέγω αυτό που πραγματικά σκέπτομαι, αναζητώ την αλήθεια με ειλικρίνεια. Δεν αντιμετωπίζω ως αντίπαλο τον συνομιλητή μου, σ’ έναν αγώνα επικράτησης. Συναντώμαι μαζί του αδελφικά, σε μια από κοινού συζήτηση.
Ο διάλογος είναι ένα μέσον αγάπης. Ευνοεί τη φιλία και υπολογίζει τον άλλο. Προϋποθέτει το σεβασμό της εσωτερικής ελευθερίας του άλλου. Δεν θεωρεί ο καθένας αποκλειστικό προσωπικό προνόμιο τη μεταχείριση της αλήθειας. Πρέπει, λοιπόν, να υπάρχει μια ισορροπία στη συζήτηση, για να χαρακτηρισθεί διάλογος. Γι’ αυτό είναι απαραίτητη η απαλλαγή μας από υποκειμενισμούς και συναισθηματισμούς, ακόμη και από λογικοφανή επιχειρήματα.
Σκοπός του διαλόγου είναι η αναζήτηση της αλήθειας και όχι η επιβολή των απόψεών μου. Η αποκάλυψη και όχι η συσκότιση της αλήθειας. Εκείνοι που γνωρίζουν να συζητούν, μιλάνε χωρίς αλαζονεία και ακούνε προσεκτικά το συνομιλητή τους. Βοηθούν, χωρίς να εκμηδενίζουν την προσωπικότητα του άλλου. Διάλογος, λοιπόν, δεν μπορεί να υπάρξει, παρά μόνον με ορισμένες προϋποθέσεις.
Θέλει θεμελίωση, θέλει ρίζες. Ύστερα για να αναπτυχθεί, έχει ανάγκη από ατμόσφαιρα, από κατάλληλο κλίμα. Βλέπεις τον συνομιλητή σου σαν μια προσωπικότητα άξια σεβασμού; Προχωρείς ακόμα πιο πέρα και τον θεωρείς σαν ύπαρξη που κρύβει μια αθάνατη ψυχή για την οποία πέθανε ο Χριστός; Τότε δεν μπορείς να μην τον ακούσεις, να μην τον προσέξεις, να μην σκεφθείς τις απόψεις του, ίσως σωστές, ίσως λανθασμένες.
Όταν όμως ανατινάζεις τις γέφυρες του διαλόγου και οχυρώνεσαι πίσω από την προκατάληψη και την καχυποψία, έτοιμος πάντα να ειρωνευτείς, άντε ύστερα να συνεννοηθείς.
Ας δούμε, λοιπόν, μερικές βασικές προϋποθέσεις του διαλόγου.
Η αναγνώριση του άλλου. Δεν υπάρχει διάλογος, όταν δεν αρχίζει με την αναγνώριση του άλλου, της προσωπικότητάς του. Είναι ένας άνθρωπος, μια ύπαρξη με το μεγαλείο της και τις αδυναμίες της. Έχει τα ίδια δικαιώματα στη ζωή.
Τον δέχομαι όπως είναι με τα ελαττώματά του. Σέβομαι την προσωπικότητά του. Τον αγαπώ σαν μια ψυχή. Έτσι και η τυχόν αντίθεσή μου είναι απαλλαγμένη από προσωπικές προκαταλήψεις, από το δογματισμό ή το φανατισμό, που καταστρέφουν το διάλογο.
Αυτό ας φέρνει στον αμοιβαίο σεβασμό. Οι σχέσεις του ενός προς τον άλλον δεν πρέπει να είναι σχέσεις υποκειμένου προς αντικείμενο, αλλά σχέσεις προσωπικές.
Εδώ, θα ήθελα να σου επισημάνω, φίλε αναγνώστη, αν είσαι νέος, δύο κινδύνους. Η απειρία θα σου φωνάζει ότι όλοι οι ηλικιωμένοι «έχουν ξοφλήσει» και δεν έχουν τίποτε να σου προσφέρουν. Θα σε σπρώχνει δηλαδή σε μια αντικοινωνική στάση, που περιφρονεί την προσωπικότητα του άλλου και καταργεί το διάλογο.
Από την άλλη μεριά καιροφυλαχτεί ένας άλλος κίνδυνος. Ο ατίθασος και επαναστατικός χαρακτήρας σου, μπορεί να παρασύρει τον συνομιλητή σου και να αντιμετωπίζει σαν θηρίο που θέλει τιθάσευση. Είναι δηλαδή ενδεχόμενο να κάνεις τον άλλο να ξεχάσει ότι έχει μπροστά του μια ύπαρξη, ασχημάτιστη, ίσως ακόμη, που πρέπει όμως να μεταμορφωθεί σε αυτόνομη προσωπικότητα, ικανή να σκέπτεται ελεύθερα. Ο αμοιβαίος σεβασμός τακτοποιεί τέτοιες δυσκολίες. Προσπάθησε να ακούς χωρίς να αντιδράς.
Άφησε τον άλλο να ολοκληρώσει τη σκέψη του. Άκουσέ τον με συμπάθεια και προσοχή. Προσπάθησε να τον καταλάβεις. Ζήτησε επεξηγήσεις, αν έχεις επιφυλάξεις ή απορίες. Σκέψου χωρίς προκαταλήψεις. Και μην βιάζεσαι ποτέ να διακόψεις τον συνομιλητή σου και να του δώσεις απάντηση αποστομωτική!
Να βρεις «το μήκος κύματος» του άλλου. Δύο ασύρματοι, αν δεν είναι συντονισμένοι, εκπέμπουν στο κενό. Δεν μπορείς να ακούσεις τον εκφωνητή του ραδιοφωνικού σταθμού, αν δεν βρίσκεται στο ίδιο «μήκος κύματος».
Ανάγκη, λοιπόν, να συντονιστείς με το συνομιλητή σου. Να βρείτε μερικά κοινά σημεία επαφής. Να συμφωνήσετε σε ορισμένες βασικές αρχές. Να προσπαθήσετε να βρίσκεστε στην ίδια γραμμή και να μιλάτε την ίδια γλώσσα.
Και ύστερα χρειάζεται προσοχή στα παράσιτα, που δημιουργούν η πρόκληση, η επιθετικότητα, η ειρωνεία ή η αισθηματικότητα. Όταν παρεμβάλλονται αυτά τα παράσιτα, διακόπτουν την επικοινωνία. Και ο κίνδυνος παραμονεύει. Ο μεγάλος πειρασμός της σκέψης είναι ο μονόλογος. Ο σύγχρονος κόσμος είναι γεμάτος άτομα που μονολογούν!
Ο διάλογος, όμως, δεν είναι λεπτομέρεια για τη ζωή μας. Η έλλειψή του κρύβει τρομερούς κινδύνους. Προκαλεί μία ανασφάλεια, που γίνεται πηγή συνεχούς αγωνίας. Χωρίς την επανατοποθέτηση και την ειλικρινή επαναλειτουργία του διαλόγου, δεν μπορεί να υπάρξει ψυχοσωματική υπηρεσία.
Ο διάλογος είναι από τα πιο αποτελεσματικά αντίδοτα της απρόσωπης μηχανοποιημένης ζωής, που μας απειλεί σε κάθε βήμα μας. Και τούτο γιατί ο διάλογος όχι μόνο προϋποθέτει την αγάπη, αλλά είναι και μορφή αγάπης. Είναι μία αμοιβαιότητα που δημιουργεί ισορροπία.
Η πλάστιγγά σου δεν είναι ετεροβαρής. Προσφέρεις, αλλά και δέχεσαι. «Κοινωνείς εις λόγον λήψεως και δόσεως», όπως θα έλεγε ο Απόστολος Παύλος. Το να ασκείς, όμως, συνεχώς ένα στείρο πνευματικό βέτο, που εμποδίζει κάθε επικοινωνία και συνεννόηση, αυτό είναι κατάσταση ανισορροπίας.
Μην ξεχνάς ότι ο διάλογος είναι αποκλειστικό δώρο του Θεού στον άνθρωπο. Μόνον ο άνθρωπος είναι ικανός να συνδιαλέγεται. Οι κραυγές των ζώων είναι σημάδια αναγνώρισης και όχι έκφραση σκέψης.
Γι’ αυτό είναι από τις πιο όμορφες εκδηλώσεις του ανθρώπινού πνεύματος. Συνδιαλέγεσαι με τους ανθρώπους. Η Αγία Γραφή είναι η πιο αυθεντική παρουσία του διαλόγου του Θεού με τους ανθρώπους.
Για να διαλεχθεί καλύτερα με τους ανθρώπους ο Υιός Του Θεού, γίνεται άνθρωπος. «Ο Λόγος σαρξ εγένετο». Την ημέρα της Πεντηκοστής, δίδοντας το Πνεύμα το Άγιο, κάνει τους ανθρώπους να συνδιαλέγονται και να αλληλοκατανοούνται, παρά τις διαφορές των γλωσσών.
Το Άγιο Πνεύμα είναι ο αληθινός οδηγός του διαλόγου. Καταλαβαίνεις τώρα, φίλε αναγνώστη, πόσο απαραίτητος είναι για τη ζωή;
