(Μέρος Α: Οι φορείς της βίας)
Γράφει ο Κωνσταντίνος Α. Ζώκος
Δάσκαλος Φυσικής
(Αφιερωμένο στον Διονύση Σαββόπουλο)
Ο ελλαδικός μας μικρόκοσμος βιώνει την περιπέτεια του εσωτερικού της χρονικής κάψουλας, που ονομάζεται προεκλογική περίοδος και η οποία συρρυκνώνεται διαρκώς, για να καταλήξει σύντομα στο χρονικό σημείο των εκλογών. Καθώς η Ανθρωπότητα κινείται προς την κατεύθυνση της διαμόρφωσης ενός Νέου Παγκόσμιου Πολιτισμού, έχει γούστο να παρακολουθεί κάποιος/α «από έξω» τις κινήσεις των πολιτικών οντοτήτων που θεωρούνται πως είναι κυρίαρχοι στο εσωτερικό του χρονικού αυτού θύλακα. Πολλές μοιάζουν απλοϊκές, άλλες αστείες, άλλες δήθεν σοβαρές, αλλά και κάποιες - που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν σοβαρές - που πραγματοποιούνται με υπεύθυνο σχεδιασμό και στόχευση σε ένα διαφορετικό Αύριο, που ήδη αχνοφέγγει στο χρονοδιάδρομο της ιστορίας. Δεν εξελίσσεται χωρίς σοβαρές απειλές για την πορεία του μικρόκοσμού μας η όλη διαδικασία, καθώς πολιτικό-κοινωνικά παραπροϊόντα της μέχρι τώρα πορείας - όπως πάντα - αναδύονται στο προσκήνιο και προσπαθούν να επηρεάσουν προς μη παραγωγικές κατευθύνσεις οργάνωσης και λειτουργίας.
Η παρατήρηση των παρεμβάσεων των πολιτικών οντοτήτων - κόμματα, ηγεσίες κομμάτων ή ακόμη στελέχη - κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου προς τα μέλη της κοινωνίας που βρίσκονται εγκλωβισμένα στον θύλακα της προεκλογικής περιόδου, δείχνει μια επιθετική, μια βίαια, εικόνα. Η προσπάθεια έγκειται στην επιβολή της άποψης, θέσης ή πρότασης που υποστηρίζεται, στο πλαίσιο μιας λογικής που δεν σέβεται την ελευθερία ως προς την κατανόηση και αποδοχή τους εκ μέρους του πολίτη στον οποίο, ή της πολίτιδος στην οποία, απευθύνονται.
Επιχειρείται να επιβληθεί το μεγαλύτερο δυνατό πολιτικό φορτίο, στο μικρότερο δυνατό χρονικό διάστημα, χωρίς να εκδηλώνεται ενδιαφέρον για τον τρόπο της πρόσληψης του φορτίου αυτού από τους αποδέκτες. Έτσι, οι πληροφορίες παρέχονται με έναν συνοπτικό και συνθηματολογικό τρόπο, περιορισμένο, με αναφορές κυρίως σε ηγετικά πρόσωπα, στοιχείο που επιτρέπει να εμφανιστούν αργότερα οι αμφιβολίες ως προς την πρόσληψη των προτάσεων, αν χρειαστεί να υπάρξει υπαναχώρηση από μια πολιτική οντότητα. Η συνήθης προώθηση της πληροφόρησης εμπεριέχει άμεσα ή έμμεσα μορφές βίας (ο εκφοβισμός, το ψέμα και οι προσωπικές επιθέσεις αποτελούν μορφές της), με τις εξαιρέσεις -που φυσικά υπάρχουν - να μην είναι ικανές να κρύψουν το ότι η βία φαίνεται να αποτελεί ένα εγγενές χαρακτηριστικό των θεμελιωδών ιδεολογικο-πολιτικών μορφών που καλύπτουν τις υπάρχουσες πολιτικές οντότητες.
Όλες οι θεμελιώδεις πολιτικές μορφές που συνδέονται με τις ιδεολογίες που κυριάρχησαν από το 19ο αιώνα και μετά, έχουν ως στοιχείο της σύστασης τους την βία, εκτός βέβαια από αυτήν που συνδέεται άμεσα με την Δημοκρατία. Ο καπιταλισμός, που πρωτογενώς αναδύθηκε από την αρχικά ελεγχόμενη από την πολιτική εξουσία και την κοινωνία αγορά, εξελισσόμενος τελικά στον φιλελευθερισμό, επέβαλε την επικυριαρχία της αγοράς απέναντι στην κοινωνία και την πολιτική.
Η κυριαρχία της ιδιοτέλειας και του αχαλίνωτου ατομισμού που προώθησε ο φιλελευθερισμός, οδήγησε στην εξατομίκευση και στον κοινωνικό κατακερματισμό. Η αποδιάρθρωση της κοινωνίας επιβλήθηκε με τη διάβρωση των παραδοσιακών αξιών και των παραδοσιακών κοινοτήτων και η διαδικασία της επιβολής και μόνο φανερώνει την κυριαρχία της βίας ως βασικού χαρακτηριστικού στοιχείου του φιλελευθερισμού.
Ο ορθόδοξος μαρξισμός αναδύθηκε μετά από επιστημονική ανάλυση του καπιταλισμού, ως μια διαδρομή εξόδου από τα προβλήματα που αυτός δημιουργούσε στο κοινωνικό επίπεδο, μια έξοδος στην οποία οδηγούν οι αντιφάσεις που αναπτύσσονται στο εσωτερικό του. Όμως και αυτός ο δρόμος θεωρούσε την οικονομία ως κυρίαρχο απέναντι σε μια διασπασμένη κοινωνία: ο ιστορικός υλισμός και η ταξική πάλη, συνοπτικά θα μπορούσαν να περιγράψουν αυτή την κατάσταση εξόδου.
Το κοινό στοιχείο των δύο αυτών θεμελιωδών μεταφράσεων του κοινωνικού γίγνεσθαι θα μπορούσε να εντοπιστεί στην έννοια της παθητικότητας. Αυτό ακριβώς το στοιχείο της παθητικότητας του ορθόδοξου μαρξισμού, καθώς καθυστερεί την διαδρομή προς κοινωνικούς μετασχηματισμούς, διαμορφώνει την ανάγκη να αναπτυχθούν οι προτάσεις εκείνες του μαρξισμού που με κύριο χαρακτηριστικό τη βία προσπαθούν να προχωρήσουν σε αλλαγές της κοινωνίες. Η νέα παραλλαγή επιχειρείται και εφαρμόζεται σε περιοχές στις οποίες η ύπαρξη του κατάλληλου γενικού πλαισίου και η δράση συγκεκριμένων σημαντικών προσωπικοτήτων, δημιουργεί εύφορο κοινωνικό χώρο για την επιβολή του με ακραία και βίαια δράση.
Σε άλλες περιοχές, η αποδιάρθρωση της κοινωνίας που επέβαλε ο φιλελευθερισμός, ως έκφανση του καπιταλισμού, οδήγησε στην ανάδυση της κοινοτικής σκέψης και τη βίαια δράση για μια κοινωνική αλλαγή, χωρίς την αναμονή της ωρίμανσης του καπιταλισμού και της πτώσης του λόγω των εσωτερικών του αντιφάσεων.
Ήταν οι πολιτικές εκφράσεις του φασισμού και του εθνικοσοσιαλισμού που, παρόλο δήλωσαν ως επικυρίαρχα στοιχεία την κοινωνία και την πολιτική έναντι της οικονομίας, σε αντίθεση με καπιταλισμό και μαρξισμό, τελικά εξήγαγαν τη βία και οδήγησαν την Ανθρωπότητα στον όλεθρο και την καταστροφή και κατά συνέπεια στην πολιτιστική υποχώρηση. Πέρα από τις επιθετικές συμπεριφορές που χρησιμοποιούν οι πολιτικές οντότητες, εξαιτίας του ότι η βία αποτελεί εγγενές χαρακτηριστικό της θεμελιώδους ιδεολογικοπολιτικής μορφής που τις καλύπτει, υπάρχει και η κατάσταση στην οποία βρίσκεται το κοινωνικό υποκείμενο-αποδέκτης που επιτρέπει αυτήν την συμπεριφορά αλληλεπίδρασης.
Όπως έχει ήδη αναφερθεί σε προηγούμενα άρθρα (academia.edu, metarithmisi.gr, Βέροια - Ερατεινή Ημαθία), η διερεύνηση της κοινωνικής πραγματικότητας αποκαλύπτει φαινόμενα προβληματικής λειτουργίας της κοινωνίας, όπως η διευρυνόμενη πίστη σε αστρολογία, ζώδια, σε θεωρίες συνωμοσίας κλπ.. Κυρίαρχο φαινόμενο: η αποδοχή συνθημάτων, τσιτάτων, συνταγών και δηλώσεων χωρίς μελέτη, χωρίς να αφιερώνεται χρόνος στην ουσιαστική γνώση, επομένως η γρήγορη και επιφανειακή πρόσληψη της όποιας πληροφορίας χωρίς καμία επεξεργασία. Σε μια κοινωνία στην οποία, όπως δείχνουν σχετικές μελέτες, το 58% των νέων 18 έως 24 ετών πιστεύουν στα ζώδια και στην αστρολογία, μπορεί να αιτιολογείται το φαινόμενο που κυριαρχεί σήμερα: η άκριτη αποδοχή μιας πληροφορίας η οποία δεν ελέγχεται από κανέναν πριν γίνει αποδεκτή.
Μια κοινωνία την οποία τροφοδοτούν με βία ψέμα και άκριτη συνθηματολογία οι πολιτικές οντότητες, αναπαράγοντας τη βία που αποτελεί εγγενές χαρακτηριστικό των βασικών ιδεολογικών τους μορφών.
Η δράση του εκπαιδευτικού πλαισίου που οικοδομήθηκε κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης χρονικής περιόδου, συνεργεία των πολιτικών οντοτήτων και των μέσων μαζικής ενημέρωσης, συμπληρώθηκε με τη διάχυση των προϊόντων του πλαισίου αυτού στο κοινωνικό επίπεδο, οδηγώντας στην σκέψη ότι η κοινωνική κατάσταση που παρουσιάστηκε παραπάνω ξεκινάει από την πτώση του ελληνικού σχολείου. Η παρακολούθηση των επιδόσεων των μαθητών/τριών του ελληνικού σχολείου σε μαζικές διαδικασίες ελέγχου - PISA, Πανελλήνιες - αποδίδουν ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο πτώσης. Βέβαια, αυτό δεν θα μπορούσε να συνδεθεί με την νοητική κατάσταση του μαθητικού δυναμικού, αλλά θα πρέπει να το συσχετίσουμε με τον επιβαλλόμενο [από τον ιδεολογικό μηχανισμό του κράτους που ονομάζεται σχολείο, σε συνέργεια με τον υποδόριο παρασχολικό μηχανισμό του φροντιστήριου] τρόπο σκέψης και λειτουργίας.
Όταν η πλειονότητα αυτού του μαθητικού δυναμικού διαχυθεί στην κοινωνία, το μόνο σίγουρο είναι η διαμόρφωση μιας κοινωνίας με τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν και φυσικά μιας κοινωνικής βάσης που είναι ευπαθής και εύφορη στην καλλιέργεια και στην αποδοχή της βίας, του ψέματος και της συνθηματολογίας. Ενάντια στα αυτά οφείλουμε να δράσουμε, για να τα αλλάξουμε στην κατεύθυνση της Σοσιαλδημοκρατίας, αλλά αυτό αποτελεί το δεύτερο μέρος του άρθρου αυτού.
