(από το περιοδικό «Μακεδονική ζωή», τεύχος 20, Ιανουαρίου 1968, σελ. 22-23)
Στη σελίδα 261 του βιβλίου “ΒΕΡΟΙΑ: Απομνημονεύματά της μνήμης - 40 Βεροιείς θυμούνται και εξιστορούν» που εκδόθηκε από το ΕΚΚΟΚΚΙΣΤΗΡΙΟ ΙΔΕΩΝ της Βέροιας, ο Γιάννης Ναζλίδης γράφει με τον δικό του τρόπο, ένα σύντομο σημείωμα για τον Δημήτριο Ρακτιβάν το οποίο καταλήγει: «Χρωστούμε όλοι στους Ρακτιβάν. Αυτούς που διδάσκουν σε όλους την ΥΠΕΡΒΑΣΗ του ΣΥΝΗΘΟΥΣ. Τον έρωτα και την Πολιτεία»
Ο Γιώργος Χιονίδης, δικηγόρος, πρώην βουλευτής και σημαντικός ιστορικός, που κατέγραψε την ιστορία της Βέροιας και στην βιβλιογραφία του ανατρέχουν όλοι όσοι καταπιάνονται ερευνητικά και όχι μόνο, με την ιστορία της πόλης, με σημείωμα του προς τον Γιάννη Ναζλίδη, προσθέτει ενημερωτικά στοιχεία για τον Δημήτρη Ρακτιβάν, από άρθρο του που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Μακεδονική ζωή» τον Ιανουάριο του 1968 και το αναδημοσιεύουμε, με την ωραία γλώσσα που γράφτηκε:
«Είναι βεβαίως γνωστόν, ότι η οικογένεια Ρακτιβάν κατήγετο εκ της μακεδονικής Βεροίας και ότι ο σπουδαίος γόνος της οικογενείας ταύτης Κωνσταντίνος Δημ. Ρακτιβάν εχρημάτισε πρώτος Έλλην διοικητής της Μακεδονίας, πρώτος Πρόεδρος του επανιδρυθέντος Συμβουλίου της Επικρατείας, Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, πολλάκις Υπουργός και διαπρεπής νομομαθής. Δεν πρέπει όμως η αναμφισβήτητος αξία του μεγάλου τούτου Μακεδόνος να επισκιάζη την δόξαν και να στερή τιμής ένα έτερον, επίσης Μακεδόνα, τον Δημήτριον Εμμ. Ρακτιβάν, πατέρα του Κωνσταντίνου, ο οποίος είναι άξιος μνημονεύσεως, διότι υπήρξε μέγας ευεργέτης των ελληνικών σχολείων της πατρίδος του Βεροίας και φιλοπρόοδος πατήρ τοιούτου υιού, του Κωνσταντίνου.
Ο Δημήτριος Εμμανουήλ Ρακτιβάν εγεννήθη, την 2-4-1827, εν Κωνσταντινουπόλει, όπου είχε καταφύγει, εκ Βεροίας, η οικογένειά του, μετά των συγγενικών οικογενειών των Γενιτζιόγλου και Μπικέλλα (Βικέλα), μετά την ατυχή επανάστασιν των Ελλήνων της περιοχής Ναούσης-Βεροίας, του 1822.
Ενωρίς επεδόθη ο Δημήτριος εις το εμπόριον μετά του πατρός του. Από του έτους 1854 και ύστερον ησχολήθη κυρίως με το εμπόριον των «χαβλιών», ήτοι υφαντών προσοψίων κ.λπ., τα οποία κατασκευάζοντο εις την περιοχήν Βεροίας (εν τη οποία ήκμαζεν η τοιαύτη βιοτεχνία) και εθεωρούντο τα καλύτερα εις ολόκληρον την Οθωμανικήν αυτοκρατορίαν, εξαγόμενα και εις την Αγγλίαν, όπου (Μάντζεστερ) εγενήθη ο υιός του Κωνσταντίνος.
Κατά το έτος 1864 ενυμφεύθη την Μαρίαν Δ. Ισμυρίδου, μετά της οποίας απέκτησε δέκα τέκνα, εξ ων επιφανέστερον ανεδείχθη ο Κωνσταντίνος.
Ο Δημήτριος Ρακτιβάν υπήρξε μέγας ευεργέτης των σχολείων της Βεροίας. Η συμβολή του υπήρξε γενναία και πολυετούς διαρκείας, συνίστατο δε κυρίως εις παγίαν οικονομικήν ενίσχυσιν τούτου προς τα σχολεία, εξ 60, και πλέον, οθωμανικών λιρών, ετησίως, προς τούτοις δε και εις την χορήγησιν υποτροφιών εις πολλούς απόρους Βεροιείς και Βεροιωτίσσας, διά την συνέχισιν των σπουδών των, εις Θεσσαλονίκην, εις την Κωνσταντινούπολιν και εις τας Αθήνας.
Διά της διαθήκης του κατέλιπεν ετήσιον κληροδότημα εξ 100 τουρκικών λιρών (10.800 γροσίων), εκ των εισοδημάτων του εν Μπαχτσέ Καπού της Κωνσταντινουπόλεως χανίου του. Το ποσόν τούτο κατεβάλετο μέχρι του 1921, ότε ο Κωνσταντίνος Ρακτιβάν εγνώρισεν εις τους αρμοδίους της κοινότητος Βεροίας, ότι κωλύεται, όπως καταβάλλη τούτο εις τούτους, βάσει του Νόμου 402 και θα δίδη τούτο εις τας υπό του Νόμου 2508 προβλεπομένας Επιτροπάς, άλλως θα το καταθέτη εις το Ταμείον Παρακαταθηκών και Δανείων.
Ο Δημήτριος Ρακτιβάν ετιμάτο υπό όλων, κατά δε μίαν άποψιν το επίθετον Ρακτιβάν προέρχεται εκ των περσικών λέξεων Ράχτε-Βαν και σημαίνει έμπιστος, τιμώμενος υπό του Διβανίου, δηλαδή της Υψηλής Πύλης, αν και η εκδοχή αυτή ημφεσβητήθη υπό του Κωνσταντίνου Ρακτιβάν, όστις υπεστήριξεν, ότι τούτο εχρησιμοποίησε το πρώτον ο πάππος του Εμμανουήλ, εσχετίζετο δε το επίθετον τούτον, με την εν Κωνσταντινουπόλει εργασίαν του.
Γεγονός είναι, ότι ετιμάτο πολύ εις την Κωνσταντινούπολιν, όπου, πλην του χανίου, είχε διώροφον οικίαν, καταστήματα κ.λπ., ως και εν Βεροία εκ της πατρικής του κληρονομίας. Περίφημον ήτο το αρχοντικόν της «Ραχτιβανούδας», το οποίον εθεωρείτο εν από τα σπουδαιότερα δείγματα της μακεδονικής αρχιτεκτονικής, πλην όμως, κακώς, κατηδαφίσθη, κατά την τελευταίαν δεκαπενταετίαν, διά να διανοιγή η λεωφόρος Ελ. Βενιζέλου.
Κατά το έτος 1877 ο Δημήτριος Ρακτιβάν εγκατεστάθη οικογενειακώς εις Αθήνας, όπου απεβίωσε, την 4-2-1893.
Η είδησις του θανάτου του προκάλεσεν άφατον λύπην εις τους κατοίκους της πόλεως, εις δε τον υπ’ αριθμ. 16 κώδικα της Μητροπόλεως Βεροίας-Ναούσης (περί ου βλ. Γ.Χ. Χιονίδη, Ιστορία της Βεροίας, τόμος 1ος, Βέροια 1960, σελ. 39-40) καταχωρίζεται η κάτωθι επιστολή (σελ. 53-54, αριθ. πρωτ. 52/10-2-1893), προς την χήραν του μεταστάντος, μετά την πληροφορίαν του θανάτου, εκ των εφημερίδων:
«…Συμπάσχοντες υμίν επί τη πληξάση υμάς συμφορά, καίπερ δεόμενοι παραμυθίας οι απολέσαντες το μόνον στήριγμα των εκπαιδευτηρίων ημών και την αείρροον πηγήν των διψώντων οιανδήποτε μόρφωσιν, επιστημονικήν ή πρακτικήν, αλλά, το αθεράπευτον του τραύματος καθορώντες, μίαν εύρομεν παραμυθίαν, το παραμυθήσαι την υμετέραν ευγένειαν, και την απορφανισθείσαν αυτής οικογένειαν, διά συλλυπητηρίων τηλεγραφημάτων, και διά της παρούσης ημών επιστολής, εσωκλείστως (θέσαντες) το ψήφισμα, όπερ, συνελθόντα, τα της πόλεως ημών Σωματεία, συνετάξαντο, ελάχιστον αποτίοντα φόρον ευγνωμοσύνης προς τον εξ ημών μεταστάντα πολύκλαυστον ημών ευεργέτην και συμπολίτην…».
Η χήρα του Δημ. Ρακτιβάν απήντησε, διά της από 22-4-1893 επιστολής της, γνωστοποιούσα τα του κληροδοτήματος, η δε ελληνική κοινότης, απαντώσα, εγνώρισεν εις ταύτην, ότι απεφάσισε να πραγματοποιή ετήσιον μνημόσυνον, την 26ην Φεβρουαρίου, να αναρτήση μεγάλην ελαιογραφίαν του μεταστάντος, εις το Παρθεναγωγείον (σωζόμενην εισέτι) και να στήση ανδριάντα του εις την Μητρόπολιν (ευρισκόμενον νυν εις το Γυμνάσιον Θηλέων της πόλεως), όστις φέρει κατάλληλον επιγραφήν του Βεροιέως καθηγητού Π. Καπλανίδη, ως και να δημοσιεύση νεκρολογίαν, διά τον αποθανόντα, εις δύο εφημερίδας.
Αυτός υπήρξεν ο εξαίρετος Βεροιεύς, άνθρωπος και οικογενειάρχης Δημήτριος Εμμ. Ρακτιβάν, εις εκ των πολλών αξίων Μακεδόνων του περασμένου αιώνος, των τελευταίων δυσκόλων, χρόνων της Τουρκοκρατίας…»
Σ.Σ. Με αφορμή το άρθρο του Γιώργου Χιονίδη, να αποκαταστήσουμε και τον ορθό αριθμό των βιβλίων που δώρισε ο κ. Χιονίδης στη Δημόσια βιβλιοθήκη της Βέροιας, που είναι 17.400 και όχι 1.700 όπως αναφέρθηκε σε άρθρο του Δημήτρη Βλαχόπουλου που δημοσιεύθηκε προ μηνών και αφορούσε μια πρόταση του κ. Βλαχόπουλου για την διεκδίκηση εκ μέρους της Βέροιας του τίτλου της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης.
