Του Δ.Κ. Στυλιανίδη, Επ. Δ/ντή Ινστιτούτου Φυλλοβόλων Δένδρων
Οι καρποπτώσεις των φυλλοβόλων καρποφόρων δένδρων, αποτελούν ένα σοβαρό πρόβλημα διεθνώς.
Πραγματοποιήθηκαν πολλές και σοβαρές έρευνες διεθνώς σε διάφορα είδη δένδρων και συνεχίζονται ακόμη και σήμερα. Από τις έρευνες αυτές προέκυψε ότι τα αίτια των καρποπτώσεων είναι πολλά, αλλά ο βαθμός αντοχής μιας ποικιλίας στην καρπόπτωση, προκαθορίζεται από γενετικούς παράγοντες, οι οποίοι όμως κάτω από την επίδραση πλείστων άλλων παραγόντων εντείνονται ή αμβλύνονται σε μεγάλο βαθμό. Οι κλιματικές συνθήκες γενικά, είναι ένας από τους σοβαρότερους παράγοντες. Η ανεπάρκεια, ή η περίσσεια, ορισμένων ιδίως θρεπτικών στοιχείων στα οποία και θα αναφερθούμε, είναι επίσης ένας σοβαρός παράγοντας. Τα στοιχεία που θα αναφερθούν, δεν εξήχθησαν από πειραματικές εργασίες, αλλά από παρατηρήσεις και από στοιχεία ανάλυσης φύλλων.
Οι καρποπτώσεις εκδηλώνονται σε διάφορα στάδια αυξήσεως του καρπού, από την καρπόδεση έως τη συγκομιδή.
Οι καρποπτώσεις που εκδηλώνονται έως την πτώση του Ιουνίου, χαρακτηρίζονται ως πρώιμες καρποπτώσεις και μετά τον Ιούνιο ως όψιμες. Από τις όψιμες καρποπτώσεις, ενδιαφέρον παρουσιάζουν αυτές που εκδηλώνονται λίγο πριν και κατά τη συγκομιδή.
Γενετικοί παράγοντες
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η αντοχή, η τάση για καρπόπτωση μιας ποικιλίας, προκαθορίζονται από γενετικούς παράγοντες. Υπάρχουν ποικιλίες οι οποίες παρουσιάζουν μεγάλη αντοχή σε αντίξοες συνθήκες και δεν καρπορροούν και άλλες που ακόμη και σε συνθήκες ομαλές, παρουσιάζουν έντονες καρπο-πτώσεις σε διάφορα στάδια αύξησης του καρπού. Τρεις επιτραπέζιες ποικιλίες ροδακινιάς που καλλιεργήθηκαν στη χώρα μας, παρουσιάζαν τόσο έντονες καρποπτώσεις του Ιουνίου, ώστε οι δυο απ’ αυτές αποσύρθηκαν από την καλλιέργεια. Ήταν οι ποικιλίες «Κοντόνια» και «Golden Jubilee”. Η πρώτη τη δεκαετία 1950 και η δεύτερη τη δεκαετία 1960. Μια τρίτη ποικιλία νεκταρινιάς, η Stark red gold, με μικρότερη τάση καρπόπτωσης υφίσταται ακόμη στην καλλιέργεια και η καρπόπτωσή της αντιμετωπίζεται με την εφαρμογή του αραιώματος μετά την καρπόπτωση. Συνέβαλε και το μακρό κλάδευμα που εφαρμόζεται τώρα, ενώ στις δυο άλλες ποικιλίες εφαρμοζόταν το βραχύ κλάδευμα.
Στις συμπύρηνες – κονσερβοποιήσιμες ποικιλιές, οι καρποπτώσεις που αποτελούν σοβαρό πρόβλημα, είναι αυτές που εκδηλώνονται λίγο πριν και κατά τη διάρκεια της συγκομιδής. Δυο ποικιλίες, οι οποίες στις ΗΠΑ καλλιεργήθηκαν επί μακρόν, στη χώρα μας λόγω έντονων καρποπτώσεων αποσύρθηκαν από την καλλιέργεια. Ήταν οι ποικιλίες Halford και Starn. Την ίδια εποχή ωρίμασης με την Hafford, η ποικιλία Everts δεν παρουσιάζει καρπόπτωση. Οι καρποπτώσεις κοντά στη συγκομιδή, ωθούν τους παραγωγόυς στην πρόωρη συγκομιδή, με συνέπεια την υ-ποβάθμιση της ποιότητας της κομπόστας. Έτσι η ζημία από τις καρποπτώσεις αυτές είναι διπλή. Η υποβάθμιση μάλιστα της ποιότητας της κομπόστας είναι πολύ πιο σοβαρή ζημία.
Οι γενετικοί παράγοντες βέβαια, προδιαθέτουν τις ποικιλίες να παρουσιάζουν καρπόπτωση. Όταν όμως υπάρχουν και άλλοι παράγοντες, ενδογενείς ή εξωγενείς, τότε το φαινόμενο των καρποπτώσεων γίνεται πιο έντονο.
Ενδογενείς και εξωγενείς παράγοντες που επηρεάζουν τις καρποπτώσεις
Από τους ενδογενείς παράγοντες, κρίθηκε σκόπιμο να εξετασθούν τα επίπεδα των διαφόρων θρεπτικών στοιχείων στα φύλλα. Προς το σκοπό αυτό, όπου εκδηλωνόταν καρπόπτωση, εκτός της επιτόπιας εξέτασης και τη λήψη πληροφοριών ελαμβάνετο δείγμα φύλλων, το οποίο απεστέλετο σε εργαστήριο προς ανάλυση. Από τη μελέτη των στοιχείων της ανάλυσης, τόσο στις επιτραπέζιες όσο και στις συμπύρηνες κονσερβοποιήσιμες ποικιλίες, διαπιστώθηκε ότι στις επιτραπέζιες ποικιλίες το υψηλό επίπεδο αζώτου ήταν το κυριότερο αίτιο των καρποπτώσεων. Σε μία μόνο περίπτωση το πολύ χαμηλό επίπεδο του καλίου ήταν το αίτιο της καρπόπτωσης.
Το υψηλό επίπεδο του αζώτου συνοδευόταν τις περισσότερες φορές από χαμηλό επίπεδο ψευδαργύρου, λόγω προφανώς της ζωηρής βλάστησης που υπήρχε. Στις συμπύρηνες - κονσερβοποιήσιμες ποικιλίες, το πιο συχνό πρόβλημα, ήταν το χαμηλό επίπεδο καλίου. Η συχνότητα της ανεπάρκειας καλίου στις συμπύρηνες ποικιλίες, πρέπει να οφείλεται στο μεγαλύτερο φορτίο καρπών που φέρουν τα δένδρα σε σχέση με τα δένδρα των επιτραπέζιων ποικιλιών. Το κλάδευμα στις συμπύρηνες - κονσερ-βοποιήσιμες ποικιλίες είναι λιγότερο αυστηρό. Το αραίωμα των καρπών πραγματοποιείται ένα περίπου μήνα μετά και είναι πολύ λιγότερο. Η πρόσληψη του καλίου από τα φύλλα των δένδρων στα οποία συγκεντρώνονται μεγάλες ποσότητες, είναι τόσο μεγαλύτερη, όσο πιο μεγάλος είναι ο αριθμός των καρπών. Για το λόγο αυτό τα συμπτώματα ανεπάρκειας καλίου και κατά συνέπεια και οι καρποπτώσεις, εκδηλώνονται στις ποικιλίες που ωριμάζουν όψιμα. Οι τιμές επάρκειας του καλίου στα φύλλα, κυμαίνονται συνήθως από 1,5-3,0%. Σκόπιμο είναι να διατηρείται το κάλιο κοντά στα ανώτερα επίπεδα τιμών.
Το κάλιο εκτός από τη χορήγησή του μέσω εδάφους, σκόπιμο είναι να δίδεται και με ψεκασμούς, τόσο νωρίς την άνοιξη, όσο και όψιμα πριν εκδηλωθούν οι καρποπτώσεις. Κατάλληλο σκεύασμα για ψεκασμούς είναι το νιτρικό κάλιο και ιδιαίτερα η κρυσταλλική του μορφή που είναι ευδιάλυτη.
Πολλοί παραγωγοί δεν εφαρμόζουν σωστό αραίωμα καρπών και όταν διαπιστώσουν ότι οι καρποί δεν αυξάνονται κανονικά, σπεύδουν να εφαρμόσουν ισχυρές αζωτούχες λιπάνσεις για να υποβοηθήσουν τους καρπούς να πάρουν μέγεθος. Οι λιπάνσεις αυτές αυξάνουν τις καρποπτώσεις.
Στα πλαίσια των ενδογενών παραγόντων θα αναφέρουμε το ρόλο που έπαιξε η κατάσταση των σπερμάτων, ύστερα από ένα ακραίο καιρικό φαινόμενο που συνέβη κατά τη διάρκεια του χειμώνα και της άνοιξης του 1990.
Τα σπέρματα (σπόροι) επιτελούν πολλές φυσιολογικές λειτουργίες. Συμβάλλουν με τις φυτορυθμιστικές ουσίες που παρά-γουν στο να προκαλούν ερεθισμό των δένδρων για την τροφοδότηση των καρπών με θρεπτικά στοιχεία και να αποτρέπεται η δημιουργία αφοριστικού ιστού και να ακολουθεί η πτώση του καρπού. Σε πολλές περιπτώσεις, όπως στην ακτινιδιά, το μέγεθος των καρπών είναι σε στενή σχέση με τον αριθμό των σπερμάτων, αλλά και το μέγεθος αυτών. Παράγοντες που επηρεάζουν το μέγεθος των σπερμάτων, όπως οι χαμηλές θερμοκρασίες, επηρεάζουν και το μέγεθος των καρπών. Ακόμη και μερικές ανωμαλίες της φυσιολογίας των καρπών, σχετίζονται με τον αριθμό των σπερμάτων.
Στα ροδάκινα, όπου υπάρχει μια μόνο σπερμοβλάστη και συνήθως, μόνο ένα σπέρμα, φαίνεται ότι η κατάσταση των σπερμάτων ασκεί κάποια επίδραση στην σταθερότητα των καρπών επί του δένδρου. Κατά το έτος 1990 υπήρξε μια παρατεταμένη ανομβρία, η οποία άρχισε από τον Ιανουάριο και έφθασε ως το τέλος Μαΐου (Ιανουάριος: 0 χιλ. Φεβρουάριος: 13χιλ. Μάρτιος: 14χιλ. Απρίλ. 43χιλ. Μάιος: 54χιλ. Σύνολο = 124χιλ.). Κατά το διάστημα αυτό σε κανονικές συνθήκες το ύψος βροχής ξεπερνάει τα 300 χιλιοστά. Επακολούθησαν καρποπτώσεις κατά την αύξηση των καρπών, ιδίως κατά το στάδιο της συγκομιδής. Αυτή η ανομβρία, αμέσως ή εμμέσως, προκάλεσε μία συρρίκνωση των σπερμάτων. Η κατάσταση αυτή των σπερμάτων ίσως να συνέβαλε στην ένταση των καρποπτώσεων. Σε τέτοιες περιπτώσεις ακραίων καιρικών φαινομένων, οι αρδεύσεις πρέπει να ξεκινούν νωρίς, ακόμη και από τον Απρίλιο, και να μην αναμένεται ο Ιούνιος για να μπουν τα νερά στα αυλάκια.
Εξωγενείς παράγοντες
Από τους εξωγενείς παράγοντες, τόσο στις πρώιμες όσο και στις όψιμες καρποπτώσεις, οι μεγάλες μεταπτώσεις των θερμοκρασιών, προκαλούν ένα stress στα δένδρα, με συνέπεια τα δένδρα να αποβάλλουν ένα μικρό ή μεγάλο μέρος της καρποφορίας των. Η πνοή ισχυρών ανέμων, ιδίως θερμών και ξηρών, εκτός από τη μηχανική πτώση, προκαλούν έλλειψη νερού στα δένδρα, με συνέπεια την πτώση καρπών. Στην περίπτωση αυτή, εκτός από τις συχνότερες αρδεύσεις που πρέπει να εφαρμόζονται, η επάρκεια καλίου στα φύλλα είναι απαραίτητη για τη ρύθμιση της διαπνοής, η οποία περιορίζει τις δυσμενείς επιδράσεις του ανέμου.
Οι φυτορυθμιστικές ουσίες (ορμόνες) στην αντιμετώπιση των καρποπτώσεων
Οι φυτορυθμιστικές ουσίες, χρησιμοποιήθηκαν στις ΗΠΑ πριν από πολλές δεκαετίες. Παραθέτουμε τα σχετικά συμπεράσματα: Οι ψεκασμοί με ρυθμιστικές ουσίες π.χ. NAΑ δεν φαίνονται τόσο αποτελεσματικοί για την πρόληψη αυτή της πτώσης όσο είναι αποτελεσματικοί για την ίδια περίπτωση στα μήλα. Το 2.4.5.-Τ ψεκαζόμενο κατά τη διάρκεια αναπτύξεως των ροδακίνων επισπεύδει τον χρωματισμό και την ωρίμασή των. Δοκιμάστηκαν συγκεντρώσεις 10-40ppm (στα γιγατόκαρπα χρησιμοποιείται δόση 20ppm). Οι επεμβάσεις έγιναν από 6 έως 70 ημέρες πριν την ωρίμαση. Οι ψεκασμοί επέσπευσαν την ωρίμαση, αλλά επέδρασαν δυσμενώς στο χρώμα, στο σχήμα, στο μέγεθος, στη συνεκτικότητα και στη γεύση του καρπού, συνήθως δε προξενούσαν ζημία στο φύλλωμα. Όσο μεγαλύτερη η συγκέντρωση και όσο νωρίτερα γινόταν ο ψεκασμός, μετά την πτώση του Ιουνίου, τόσο κατά κανόνα επισπεύδετο η ωρίμαση και αυξάνονταν οι ανωμαλίες του καρπού. Κατά το έτος 1966 δοκιμάστηκε στην ποικιλία Elberta το ΝΑΑ σε συγκέντρωση 10ppm. Εκτός του ότι δεν υπήρξε κανένα θετικό αποτέλεσμα, προκλήθηκε σχάση καρπών.
Από τη μακρά πείρα στη μελέτη των καρποπτώσεων στη μηλιά, αμυγδαλιά, ροδακινιά, διαπιστώσαμε ότι σπάνια επιτυγ-χάνεται πλήρης αντιμετώπισή των.
Συνήθως επιτυγχάνεται ένας περιορισμός του ποσοστού καρπόπτωσης. Η χρήση ποικιλιών που λόγω των γενετικών τους παραγόντων δεν έχουν τάσεις καρπόπτωσης είναι ο πλέον ενδεδειγμένος τρόπος αντιμετώπισής των. Η χρήση ρυθμιστικών ουσιών (ορμονών) δεν επιτρέπεται σε όσους συμμετέχουν στα προγράμματα ολοκληρωμένης διαχείρισης.
Βιβλιογραφία
1.Chandler W.H. 1966. Εγχειρίδιον Δενδροκομίας. Τόμος Α. Τα φυλλοβόλα οπωροφόρα δένδρα. (Μετάφραση Λάζαρου-Καραμάνου). Εκδότης Μ. Γκιούρδας, Αθήνα, σελίδες 713.
2.Childers N.F. 1976 Modern Fruit Science Horticultural Publi-cations. Rudgers University
3.Στυλιανίδης Δ.Κ. 1976. Πειραματική εφαρμογή αντιπτωτικών ουσιών εις την ποικιλίαν μηλέας Delicious Πεπραγμένα Α΄ Συμποσίου Γεωτεχνικών Ερευνών Αθήναι. Υπηρεσία Γεωργικών Ερευνών Υπουργείου Γεωργίας. Σελίδες 817.
4.Στυλιανίδης Δ.Κ. 1980. Εξέλιξη-Προβλήματα-Προοπτικές των συμπυρήνων κονσερβοποιησίμων ροδακίνων στη χώρα μας. Ομιλία στην Επιστημονική ημερίδα του Ι.Φ.Δ. της 6ης Μαρτίου 1980.
5.Στυλιανίδης Δ.Κ. Σιμώνης ΑΔ. Συργιαννίδης Γ.Δ. 2002. Θρέψη-λίπανση φυλλοβόλων οπωροφόρων δένδρων. Εκδόσεις Σταμούλη, Σελίδες 675.
