Του Αναστάσιου Βασιάδη
Η πρόσφατη παραχώρηση του πρώην Δικαστικού Μεγάρου Βέροιας, από την ΕΤΑΔ Α.Ε. στον Δήμο Βέροιας, αποτελεί ένα πρώτο βήμα για την αξιοποίηση του κτιρίου ως χώρου πολιτισμού, που αποτελεί ένα διαχρονικό αίτημα της τοπικής κοινωνίας. Πρόκειται όμως για ένα διστακτικό και ανασφαλές βήμα, καθώς στο κείμενο της σύμβασης που υπογράφηκε, περιλαμβάνονται όροι που λίγο απέχουν από το να χαρακτηρίζονται ως επαχθείς. Για ένα κτίριο που αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της τοπικής ιστορίας και κύριο στοιχείο της ταυτότητας της πόλης, ο χρόνος των είκοσι πέντε ετών της σύμβασης παραχώρησης είναι απελπιστικά μικρός και αναντίστοιχος της προσδοκίας των πολιτών της Βέροιας. Επιπλέον η πρόβλεψη για ανάκληση της παραχώρησης, εάν σε διάστημα τριών ετών από την υπογραφή της σύμβασης δεν έχει ολοκληρωθεί η αποκατάσταση, η κατασκευή και η επισκευή παντός είδους εγκαταστάσεων και κτισμάτων που απαιτούνται και δεν έχει ξεκινήσει η λειτουργία του μεγάρου για τον σκοπό που παραχωρήθηκε, καθιστά επισφαλή την όλη εξέλιξη. Και αυτό διότι με τις απαιτούμενες διαδικασίες ο χρόνος των τριών ετών, σαφώς και δεν επαρκεί για την αναζήτηση χρηματοδοτικών προγραμμάτων, την ένταξη σε αυτά, την σύνταξη των αναγκαίων γενικών και επιμέρους μελετών, την έκδοση όλων των κατά νόμο απαραίτητων αδειών και των σχετικών εγκρίσεων και πιστοποιήσεων, την θεραπεία όλων των πολεοδομικών προβλημάτων του ακινήτου, την τροποποίηση του εγκεκριμένου ρυμοτομικού σχεδίου, την προκήρυξη και την ανάθεση των αναγκαίων έργων, την έναρξη και την εξέλιξη των απαιτούμενων εργασιών, την συνολική ασφάλιση από κάθε κίνδυνο, την ίδρυση Νομικού Προσώπου του Δήμου, την διαμόρφωση και δημοσιοποίηση του οργανογράμματος του, την προκήρυξη των απαιτούμενων θέσεων βάσει ειδικοτήτων, την κάλυψη τους με την πρόσληψη του αναγκαίου προσωπικού και μια σειρά άλλων
προϋποθέσεων για την έναρξη λειτουργίας των χώρων, σύμφωνα με την πρόβλεψη. Οι οικονομικοί όροι που συμπεριλαμβάνονται στην παραχώρηση, αποτελούν σημεία που υποβαθμίζουν μια σύμβαση μεταξύ δύο νομικών προσώπων της γενικότερης διακυβέρνησης που συμφωνείται υπό την εγγύηση του κράτους, σε επαγγελματικό συμφωνητικό ενοικίασης ακινήτου μεταξύ φυσικών προσώπων, υποχρεώνοντας εμμέσως τους πολίτες της Βέροιας να πληρώνουν ενοίκιο για ένα ακίνητο που ιστορικά, κοινωνικά, θεσμικά και δικαιωματικά τους ανήκει. Εύλογη απορία προκαλεί στην σύμβαση παραχώρησης η επισήμανση, ότι οι δαπάνες που αποτελούσαν υποχρέωση της ΕΤΑΔ Α.Ε. εφεξής θα βαρύνουν τον Δήμο Βέροιας, καθόσον καμία ανταπόκριση ως προς αυτήν την υποχρέωση δεν εκδηλώθηκε τα χρόνια που μεσολάβησαν και το παλιό Δικαστικό Μέγαρο αφέθηκε στην εγκατάλειψη και την φθορά, αυξάνοντας δραματικά τα κόστη αποκατάστασής του. Στους όρους της παραχώρησης συμπεριλαμβάνεται η χρήση του κτιρίου ως Ολοκληρωμένου Κέντρου Τουριστικής Πληροφόρησης, ως Μουσείου Εκπαίδευσης «Χρίστος Τσολάκης» και ως Αρχείου Παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής Νικόλαου Μουτσόπουλου. Αυτή άλλωστε ήταν και η αρχική πρόταση του Δήμου Βέροιας που υποβλήθηκε προ δεκαετίας, μετά την μεταφορά των δικαστικών υπηρεσιών στο νέο Δικαστικό Μέγαρο, συνοδευόμενη με το αίτημα της δωρεάν παραχώρησης για 50 χρόνια. Έκτοτε εξελίχθηκε μια εκτεταμένη δημόσια συζήτηση και ζύμωση, με την ανάδειξη και άλλων αξιόλογων προτάσεων για την αξιοποίηση του παλιού Δικαστικού Μεγάρου, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονται η μετατροπή του σε Πολυχώρο Πολιτισμού και η στέγαση της Δημοτικής Πινακοθήκης Βέροιας. Η δημοσιοποίηση της σύμβασης με την οποία το πρώην Δικαστικό Μέγαρο παραχωρείται στον Δήμο Βέροιας, που υπήρξε και διακαής επιθυμία της τοπικής κοινωνίας, αναζωπύρωσε την παλιότερη δημόσια συζήτηση για τους όρους και ιδιαίτερα για την χρήση του.
Θέση της παρούσας στήλης είναι η στέγαση στο νεοκλασικό κτίριο της πλατείας Ρακτιβάν, της Δημοτικής Πινακοθήκης Βέροιας που μέχρι σήμερα στερείται στέγης. Οι οργανωμένες πινακοθήκες κάθε πόλης αποτελούν, κιβωτούς διαφύλαξης, ανάδειξης και προβολής της ιστορικής, εικαστικής και πνευματικής παράδοσης του τόπου. Σε αυτές διατηρείται σε διαρκή επικαιροποίηση, η πολιτιστική ταυτότητα της περιοχής και καθίστανται ευρύτερα γνωστοί οι εικαστικοί δημιουργοί, που με αυτόν τον τρόπο μετατρέπονται σε πρεσβευτές καλής θελήσεως του τόπου. Σε ακούσιους διαφημιστές των πινακοθηκών με τα εκθέματα τους, των πόλεων που τις φιλοξενούν και των ευρύτερων περιοχών, μετατρέπονται και οι επισκέπτες που μεταφέρουν τις εντυπώσεις τους στους τόπους τους και στους επόμενους σταθμούς των περιηγήσεών τους. Η ιδιαίτερη σημασία που ενέχεται στην ίδρυση και λειτουργία των πινακοθηκών στις πόλεις, διαφαίνεται και από την επιλογή των κτιρίων που τις στεγάζουν. Συνήθως οι πινακοθήκες στεγάζονται σε κτίρια, με ιστορική παράδοση και ιδιαίτερη αρχιτεκτονική προσωπικότητα. Δεν είναι δε τυχαίο το γεγονός ότι στην όλη τουριστική προβολή κάθε πόλης περιλαμβάνονται και οι πινακοθήκες, που κατά κανόνα προτείνονται ως πρώτες επιλογές επίσκεψης. Πέραν των πολύ γνωστών πινακοθηκών που έχουν ιδρυθεί και λειτουργούν στις μεγάλες πόλεις της χώρας, ανάλογες υπάρχουν και στην περιφέρεια, με εξαιρετικά έργα διάσημων επώνυμων, αλλά και αξιολογότατων τοπικών δημιουργών. Παρά το γεγονός ότι η Βέροια διαθέτει έναν τέτοιο ανεκτίμητο εικαστικό πλούτο, αυτός παραμένει αναξιοποίητος, χωρίς να επιτελεί το σκοπό για τον οποίο έχει δημιουργηθεί και συνεχίζει να παράγεται.
Κατά καιρούς αναζωπυρώνονταν στην τοπική κοινωνία ο διάλογος για τη δημιουργία Δημοτικής Πινακοθήκης στην Βέροια, χωρίς όμως να καταλήγει σε πρακτικό αποτέλεσμα, προφανώς διότι οι εικαστικές δημιουργίες, δεν έχουν βρει ακόμα την στέγη τους. Υπό το φως της πρόσφατης παραχώρησης του παλιού Δικαστικού Μεγάρου από την ΕΤΑΔ Α.Ε. στον Δήμο Βέροιας ως Χώρου Πολιτισμού, επανέρχεται η πρόταση για την στέγαση της Δημοτικής Πινακοθήκης Βέροιας, στο νεοκλασικό κτίριο της πλατείας Ρακτιβάν. Η προοπτική χρήσης του παλιού Δικαστικού Μεγάρου και ως Δημοτικής Πινακοθήκης με τις προδιαγραφές και τις σύγχρονες δράσεις που αναπτύσσονται σε όλους τους αντίστοιχους ανά τον κόσμο χώρους, θα αναβαθμίσει ποιοτικά, λειτουργικά, κοινωνικά και οικονομικά ολόκληρη την περιοχή Οι εικαστικές δημιουργίες της πόλης θα στεγαστούν στο φυσικό τους χώρο και το παραμελημένο εικαστικό πρόσωπο της Βέροιας θα αναδείξει τη δική του δυναμική, στην γενικότερη αναπτυξιακή προσπάθεια που λόγω της γενικότερης κρίσης έχει υποστραφεί. Με την έναρξη ισχύος της σύμβασης, δια της οποίας το παλιό Δικαστικό Μέγαρο παραχωρήθηκε στον Δήμο Βέροιας, επιβάλλεται να ξεκινήσουν άμεσα διεργασίες με δύο διαφορετικούς άξονες. Αφενός να επιταχυνθούν οι προετοιμασίες και η έναρξη των απαιτούμενων εργασιών, στα πλαίσια των στενών χρονικών περιθωρίων που προβλέπονται από την σύμβαση παραχώρησης, αφετέρου να προετοιμαστεί το νομικό έδαφος για την αναγκαία αναθεώρηση των όρων της σύμβασης, σύμφωνα με την απαίτηση και την προσδοκία της τοπικής κοινωνίας. Η έγκαιρη αξιοποίηση και χρήση του παλιού Δικαστικού Μεγάρου ως Χώρου Πολιτισμού, αποτελεί ένα στοίχημα το οποίο επιβάλλεται να κερδηθεί εν όψει της διεκδίκησης από την Βέροια του τίτλου της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης.
