Του Χρήστου Μπλατσιώτη
Ο πρόσφατός ισχυρός σεισμός στην Τουρκία και στη Συρία, με όλα τα δραματικά και σοκαριστικά επακόλουθά του, ανακαλεί στη μνήμη και ορισμένες σεισμικές δονήσεις που έγιναν ιδιαίτερα αισθητές στη Βέροια, που προκάλεσαν μεγάλες ή μικρότερες καταστροφές και γενικά που υπενθυμίζουν ότι καμία περιοχή δεν είναι άτρωτη απέναντι στη φύση, όσο κι αν κάποια αντίστοιχα γεγονότα συμβαίνουν σπάνια, περιστασιακά ή απλώς λησμονούνται λίγο μετά την εκδήλωσή τους.
Η Ημαθία που αποδεδειγμένα κατοικείται συνεχώς από τη νεολιθική περίοδο (περίπου από το 6250-6050 π.Χ.) σίγουρα «ένιωσε», δονήθηκε, ενδεχομένως και να καταστράφηκε σε κάποια σημεία της, από ισχυρές σεισμικές δονήσεις που καταγράφηκαν στον ελλαδικό χώρο ήδη από την εποχή του Χαλκού (έκρηξη ηφαιστείου Σαμοθράκης) αλλά και αργότερα.
Έχουμε μεγάλης έντασης σεισμούς σε παλιότερες εποχές, όπως τον σεισμό του 365 μ.Χ. στη νότια Κρήτη ο οποίος υπολογίζεται μεταξύ 8,3 και 8,7 ρίχτερ. Έχουμε κι αυτόν του μακρινού 1303, πάλι στην Κρήτη, με αντίστοιχο μέγεθος έντασης που προκάλεσε ζημιές σε όλα τα παράλια της νοτιοανατολικής Μεσογείου, αποσυναρμολόγησε μέρος της Μεγάλης Πυραμίδας της Αιγύπτου, γκρέμισε τμήμα του Φάρου της Αλεξάνδρειας και έγινε αισθητός προς τον Βορρά μέχρι την Κωνσταντινούπολη.
Έχουμε επίσης πολλούς και καταστροφικούς σεισμούς μεγέθους 7 έως 8,2 ρίχτερ, που σημειώθηκαν κυρίως τον 19ο και 20ο αιώνα, σε διάφορες περιοχές της νησιωτικής και ηπειρωτικής Ελλάδας, με απίθανες καταστροφές και χιλιάδες νεκρούς.
Για κανέναν από όλους αυτούς τους μεγάλους σεισμούς της ελληνικής επικράτειας δεν υπάρχουν αναφορές εάν έγινε αισθητός ή προκάλεσε ζημιές στην Ημαθία και μόνο σε μυθιστορηματικού τύπου περιγραφές μπορεί να βρεθεί κάτι αντίστοιχο.
Ο ΣΕΙΣΜΟΣ ΤΟΥ 896 – 904 π.Χ.
Υπάρχει όμως μια πολύ ισχυρή σεισμική δόνηση, ιστορικά αποδεδειγμένη, που μπορεί να ονομαστεί και ως «ο σεισμός της Βέροιας». Συνέβη μεταξύ των ετών 896 - 904 μ.Χ. δεν υπάρχει εκτίμηση για τον βαθμό της έντασης που είχε (ρίχτερ), σύμφωνα όμως με τις τότε ιστορικές μαρτυρίες «κατέστρεψε ολικώς» τη Βέροια.
Λεπτομέρειες για το μέγεθος της καταστροφής εντός της πόλης δεν υπάρχουν, υπάρχουν όμως αναφορές για μετέπειτα εργασίες επιδιόρθωσης του τείχους της πόλης που μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι συνταράχθηκε από το μέγεθος του σεισμού ακόμη κι αυτή η ισχυρά δομημένη κατασκευή της πόλης.
Το δράμα και οι δοκιμασίες της σεισμόπληκτης Βέροιας είχε και συνέχεια αφού λίγο μετά από εκείνο τον καταστρεπτικό σεισμό, η πόλη δέχθηκε μια λυσσαλέα επιδρομή Σαρακηνών πειρατών τον Αύγουστο του 904, οι οποίοι προηγουμένως είχαν πολιορκήσει και αλώσει τη Θεσσαλονίκη. Η ανυπεράσπιστη Βέροια λεηλατήθηκε κυριολεκτικά και υπέκυψε βασανιστικά στο ακόρεστο μένος των εισβολέων της ενώ εκατοντάδες ίσως και χιλιάδες κάτοικοι της πόλης αιχμαλωτίσθηκαν και μεταφέρθηκαν στο Ηράκλειο της Κρήτης όπου ήταν το ορμητήριο των Σαρακηνών, για να πωληθούν στη συνέχεια σε σκλαβοπάζαρα της Κύπρου, της Συρίας, του Λιβάνου και της Βορείου Αφρικής.
Ο ΣΕΙΣΜΟΣ ΤΟΥ 1978
Υπάρχουνε όμως και πιο πρόσφατες ισχυρές σεισμικές δονήσεις που έγιναν ιδιαίτερα αισθητές στη Βέροια και προκάλεσαν μικροζημιές και κυρίως πανικό στους κατοίκους της πόλης.
Την Τρίτη 20 Ιουνίου 1978 και ώρα 23:03, σημειώθηκαν ανατολικά της Ημαθίας και συνεχόμενα, τρείς σεισμικές δονήσεις, με την κυριότερη να έχει ένταση 6,5 Ρίχτερ. Επίκεντρο του σεισμού ήταν η περιοχή ανάμεσα στις λίμνες Κορώνειας και Βόλβης, στα 35 χιλιόμετρα ανατολικά-βορειοανατολικά της Θεσσαλονίκης και συγκεκριμένα στο χωριό Στίβος.
Ο σεισμός ήταν καταστροφικός και προκάλεσε τον θάνατο 49 ανθρώπων, οι περισσότεροι από τους οποίους (37) ήταν ένοικοι οκταόροφης πολυκατοικίας που κατέρρευσε στην πλατεία Ιπποδρομίου της Θεσσαλονίκης. Εκατοντάδες άνθρωποι τραυματίστηκαν και χιλιάδες έμειναν άστεγοι σε όλο τον Νομό Θεσσαλονίκης αφού χιλιάδες κτίρια έπαθαν σοβαρές και επικίνδυνες ζημιές.
Ο σεισμός της Θεσσαλονίκης έγινε ιδιαίτερα αισθητός και στην Ημαθία, όπως και στην ευρύτερη περιφέρεια. «Κουνήθηκαν δυνατά όλες οι οικοδομές της Βέροιας και επί 30 συνεχόμενα δευτερόλεπτα» διαβάζουμε στο τοπικό ρεπορτάζ εκείνων των ημερών ενώ πάρα πολύς κόσμος έσπευσε (παρά τα μεσάνυχτα) να εγκαταλείψει τα σπίτια του και να μετακινηθεί σε πάρκα και πλατείας της Βέροιας φοβούμενος τα χειρότερα.
Ζημιές σε σπίτια της Βέροιας (και της Ημαθίας) δεν καταγράφηκαν τότε όμως το νερό θόλωσε στο δίκτυο ύδρευσης της πόλης προφανώς λόγω κάποιας εσωτερικής κατολίσθησης στις πηγές του. Σημειώθηκε επίσης μια πρόσκαιρη βλάβη στο τηλεφωνικό δίκτυο αμέσως μετά το σεισμό, που έδωσε ένταση στον πανικό του κόσμου αλλά αποκαταστάθηκε σχετικά σύντομα.
Ο ΣΕΙΣΜΟΣ ΤΟΥ 1995
Δεκαεπτά χρόνια αργότερα, το μεσημέρι του Σαββάτου 13 Μαΐου 1995, ώρα 11:47 σημειώθηκε σεισμική δόνηση μεγέθους 6,6 Ρίχτερ με επίκεντρο το Ρύμνιο Κοζάνης. Ο σεισμός προκάλεσε μεγάλες ζημιές στους Νομούς Κοζάνης και Γρεβενών, προκαλώντας ζημιές σε χιλιάδες σπίτια σε κοινότητες των δύο περιοχών, με τους άστεγους εξ αιτίας των καταστροφών να ξεπερνούν τους 10 χιλιάδες.
Ο σεισμός εκείνος έγινε ιδιαίτερα αισθητός στη Βέροια και σε άλλες περιοχές της Ημαθίας, προκαλώντας μεγάλη αναστάτωση αλλά και έντονη κινητοποίηση των τοπικών αρχών. Ο κόσμος τρομοκρατήθηκε και βγήκε ξανά σε δρόμους και πάρκα φοβούμενος μετασεισμούς. Μικροζημιές (ρωγμές) σημειώθηκαν και σε κτίρια της Βέροιας (σχολεία και κατοικίες) ενώ προκλήθηκε και εσωτερική κατολίσθηση στις πηγές του Ασπρονερίου με αποτέλεσμα να θολώσει για αρκετή ώρα το νερό στο δίκτυο ύδρευσης της πόλης και τη ΔΕΥΑΒ να ανακοινώνει ότι είναι ακατάλληλο για κατανάλωση.
Τότε προκλήθηκε ένας παράπλευρος πανικός που είχε ως αποτέλεσμα να εξαφανιστούν τα εμφιαλωμένα νερά από την αγορά. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ εκείνων των ημέρων, τα φορτηγά κατέβαζαν συνεχώς εξάδες που δεν προλάβαιναν να μπουν στα ράφια των καταστημάτων αλλά κατευθύνονταν αμέσως στα πορτ-μπαγκάζ των αυτοκινήτων του πανικοβλημένων πολιτών.
Στην κατεύθυνση της συμπαράστασης προς τους σεισμόπληκτους των περιοχών της Κοζάνης και των Γρεβενών, υπήρξε ιδιαίτερα μεγάλη κινητοποίηση από την πλευρά της Νομαρχίας Ημαθίας (Νομάρχης ο Ανδρέας Βλαζάκης), του Δήμου Βέροιας (Δήμαρχος ο Γιάννης Χασιώτης) καθώς και από τοπικούς φορείς. Εκτός από την ανθρωπιστική βοήθεια που συγκεντρώθηκε σε μεγάλες ποσότητες, μηχανικοί υπηρεσιών της Ημαθίας μετέβησαν στις περιοχές που προκάλεσε ζημιές ο σεισμός για να συνδράμουν στο έργο των εκεί συναδέλφων τους.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Από σεισμολογικής άποψης, η Βέροια, η Ημαθία και η ευρύτερη περιφέρεια, κινούνται πάνω στην Ευρασιατική τεκτονική πλάκα. Οι ειδικοί αναφέρουν ότι η αλληλεπίδραση της συγκριμένης πλάκας, με την πλάκα του Αιγαίου και την Αφρικανική πλάκα, δημιουργούν συνθήκες που ευνοούν τη σεισμική δραστηριότητα στην περιοχή μας κι αυτό είναι κάτι που δεν πρέπει να μας διαφεύγει.
Άσε που κυκλοφορούν και οι αστικοί μύθοι για τα υδάτινα τεχνικά φράγματα που δήθεν προκαλούν σεισμούς (ενδεχομένως ;) όπως ένα πρόσφατος που θέλει το τεράστιο φράγμα Ατατούρκ να ευθύνεται για τον φονικό σεισμό στην Τουρκία και στη Συρία. Αυτά όμως καλύτερα να τα αφήσουμε για τους ειδικούς μηχανικούς και τις παρεμφερείς επιστημονικές ειδικότητες. Στην υπόθεση των σεισμών δεν χωράνε ούτε «πλάκες», ούτε σενάρια φαντασίας, ούτε προφητείες.
