Γράφει ο
Θωμάς Γαβριηλίδης
Α΄ ΣΤΟ ΔΟΛΙΧΟΔΡΟΜΟ
ΟΛΥΜΠΙΟΝΙΚΗ ΛΑΔΑ
1. Ω αέρινε Λάδα, έτσι όπως ήσουν, όταν έτρεχες
2. αποφεύγοντας τον απάνεμο δρόμο και πατώντας απάνω
3. στον ταχύτατο άνεμο με των νυχιών σου τις άκρες,
4. έτσι ακριβώς, χάλκινο, σ’ έπλασε ο Μύρωνας
5. χαράζοντας πάνω σε κάθε του σώματος ίνα
6. την προσδοκία του στεφανιού της Πίσας.
ΑΔΗΛΟΝ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑ Ε.Α. XVI, 54
1. Οίος έης φεύγων τον υπήνεμον, έμπνοε Λάδα,
2. οίμον, επ’ ακροτάτω πνεύματι θεις όνυχα,
3. τοίον εχάλκευσέν σε Μύρων, επί παντί χαράξας
4. σώματι Πισαίου προσδοκίην στεφάνου.
Β΄ ΣΤΟ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΟ ΟΛΥΜΠΙΟΝΙΚΗ ΛΑΔΑ
1. Το στάδιο το πέρασεν ο Λάδας μ΄ένα πήδημα
2. ή με φτερά το διάσχισε; Δαιμονική ταχύτητα:
2. Αδύνατο και να το πει κάποιος αυτό με λέξεις.
ΑΔΗΛΟΝ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑ Ε.Α. XVI, 53
1. Λάδας το στάδιον ειθ’ ήλατο, είτε διέπτη,
2. δαιμόνιον το τάχος, ουδέ φράσαι δυνατόν.
ΣΧΟΛΙΑ
1. Από μια πρώτη ανάγνωση των πιο πάνω επιγραμμάτων του 16ου βιβλίου της Ελληνικής Ανθολογίας, της γνωστής και ως Παλατινής, ο αναγνώστης μένει με την εντύπωση ότι ο εγκωμιαζόμενος για την καταπληκτική ταχύτητα των ποδιών του αρχαίος δρομέας Λάδας είναι το ίδιο πρόσωπο και στα δύο επιγράμματα, εφόσον δεν περιέχεται σ’ αυτά καμία πληροφορία που να τους διαφοροποιεί, ούτε όνομα πατέρα ούτε όνομα πατρίδας στοιχεία που συνήθως συνοδεύουν τους αρχαίους Έλληνες. Στο πρώτο (το 53ο) από τα δύο παρουσιαζόμενα επιγράμματα, δεν αναφέρεται ούτε η έδρα των αγώνων στους οποίους διακρίθηκε ο αθλητής, κάτι που, ευτυχώς, υπάρχει στο δεύτερο (το 54ο), ως προς την αρίθμηση, επίγραμμα και που αποτελεί το κλειδί για τη λύση του προβλήματος, που προφανώς υπάρχει.
Ο δρομέας Λάδας του 54ου επιγράμματος αναφέρεται ότι αγωνίστηκε στην Πίσα, δηλαδή στην Ολυμπία, και ότι το χάλκινο άγαλμά του που, κατά πάσα πιθανότητα, ήταν στημένο εκεί, ήταν έργο του περίφημου γλύπτη του 5ου αιώνα π.Χ., του Μύρωνα.
Οι παραπάνω πληροφορίες οδηγούν τον ερευνητή στους καταλόγους των αρχαίων Ολυμπιονικών που ευτυχώς υπάρχουν στο Διαδίκτυο (Internet) από τους οποίους πληροφορείται τα εξής σχετικά:
2. Στην εποχή του γλύπτη Μύρωνα (5ος αι. π.Χ.) και συγκεκριμένα στην 80η Ολυμπιάδα το 460 π.Χ., νικητής στον «δόλιχον» ήταν ο δολιχοδρόμος Λάδας από το Άργος της Πελοποννήσου, ενώ δύο αιώνες αργότερα, στην 125η Ολυμπιάδα, το 280 π.Χ. νικητής στο «στάδιον» ήταν ο Λάδας από το Αίγιον της Πελοποννήσου επίσης, ο σταδιοδρόμος.
3. ΑΓΩΝΑΣ ΔΡΟΜΟΥ «ΣΤΑΔΙΟΝ»
Στάδιον ονομαζόταν ο αγώνας δρόμου εξακοσίων (600) ελληνικών ποδών ή 180 περίπου ελληνικών μέτρων, επειδή τόσο ήταν και το μήκος του Σταδίου της Ολυμπίας.
4. ΑΓΩΝΑΣ ΔΡΟΜΟΥ «ΔΟΛΙΧΟΣ»
Δόλιχος ονομαζόταν ο αγώνας δρόμου που είχε μεγάλο μήκος, ήταν ίσος με δύο ή και περισσότερα, μέχρι και 74, στάδια.
5. ΛΑΔΑΣ ΑΡΓΕΙΟΣ ΔΟΛΙΧΟΔΡΟΜΟΣ 460 π.Χ.
Σύμφωνα με τον αρχαίο Περιηγητή Παυσανία (2ος αι. μ.Χ.) ο τάφος του δολιχοδρόμου Λάδα υπήρχε στο δρόμο που βρισκόταν πολύ κοντά στον ποταμό Ευρώτα, (Παυσανίου, Ελλάδος Περιήγησις, βιβλ. ΙΙΙ, 21, 1). Ο ίδιος Περιηγητής αναφέρει στο έργο του, που προσημειώθηκε, (βιβλ. ΙΙ 19, 7) ότι μέσα στο ναό του Λυκείου Απόλλωνα στο Άργος υπήρχε ο ανδριάντας του Λάδα, που ήταν ο πιο γρήγορος στα πόδια αθλητής απ’ όλους τους σύγχρονούς του.
Το πώς έτυχε να πεθάνει αλλά και να θαφτεί κοντά στον ποταμό Ευρώτα της Σπάρτης ο Αργείος δολιχοδρόμος Λάδας παραμένει πρόβλημα, το οποίο ίσως να δημιουργήθηκε από την προσπάθεια των Λακεδαιμονίων να τον σφετεριστούν.
Ο χάλκινος ανδριάντας του δολιχοδρόμου Λάδα, που είχε φιλοτεχνήσει ο Μύρων, ήταν τόσο εκφραστικός, που έδινε την εντύπωση ότι ολόκληρος, από την κορυφή του κεφαλιού ως τα νύχια των ποδιών, μιλούσε εκπέμποντας από κάθε ίνα του κορμιού του την προσδοκία της νίκης στην Πίσα (Ολυμπία) και την κατάκτηση του στεφανιού του Ολυμπιονίκη.
6. Ο ΜΥΡΩΝ (480-440 π.Χ.)
Ο Μύρων είναι ένας από τους γνωστότερους στους Νεοέλληνες αρχαίους Έλληνες μεγάλους γλύπτες χάρη στο αντίγραφο του «δισκοβόλου», που κοσμεί το χώρο μπροστά από το Παναθηναϊκό Στάδιο των Αθηνών.
Γεννήθηκε στον Δήμο Ελευθερές, που βρισκόταν στα σύνορα Αττικής και Βοιωτίας. Έζησε και δημιούργησε στην Αθήνα κατά τον πέμπτο π.Χ. αιώνα. Δούλευε περισσότερο σε μπρούντζο ανδριάντες θεών, ηρώων και αθλητών. Υπήρξε μαθητής του Αργείου γλύπτη Αγέλαδου, κορυφαίου εκπροσώπου της Πελοποννησιακής Σχολής.
Από τον αρχαίο Έλληνα περιηγητή και συγγραφέα Παυσανία πληροφορούμαστε ότι έργα του γλύπτη Μύρωνα βρίσκονταν στημένα στη θέση τους και στην εποχή του (2ος αι. μ.Χ.), γύρω δηλαδή στα 600 χρόνια!
Ήταν σύγχρονος των μεγάλων γλυπτών Φειδία και Πολύκλειτου.
7. Ο σταδιοδρόμος Λάδας ο Αιγιεύς (από την πόλη Αίγιο της Πελοποννήσου), ο γρηγορότερος αθλητής στην 125η Ολυμπιάδα το 280 π.Χ. (αρχές 3ου αι. π.Χ.) έτρεξε τόσο γρήγορα το Στάδιο, τα 180 δηλαδή μέτρα, ώστε άφησε την εντύπωση στον επιγραμματοποιό του πως είτε πήδησε (άλμα 180 μέτρα!) είτε πέταξε! Δεν πρόλαβαν να τον δουν να τρέχει. Ήταν αγώνας απερίγραπτος. Ταχύτητα δαιμονική (διαβολική θα την λέγαμε, επειδή η θεϊκή θα ήταν πιο κατανοητή στο ανθρώπινο μυαλό).
Και τι δεν θα δίναμε τώρα, αν μπορούσαμε να μάθουμε με πόσα λεπτά της ώρας η δευτερόλεπτα… ισούται «το δαιμόνιον τάχος»…
8. Στην αγγλική έκδοση της Ε.Α., που έχω υπόψη μου, στο επίγραμμα 54 του δολιχοδρόμου Λάδα από το Άργος υπάρχει σταυρός μπροστά από τη λέξη «πνεύμα» που σημαίνει ότι εδώ το αρχαίο κείμενο έχει πρόβλημα, το οποίο προφανώς μεταφέρεται και στη μετάφραση.
9. Στην προσημειωθείσα έκδοση επίσης στο δεύτερο στίχο υπάρχει η γραφή «Θύμον» (υπήνεμον Θύμον) αντί της γραφής «οίμον» της γερμανικής έκδοσης, τον οποίο και προτίμησα, επειδή, κατά τη γνώμη μου, βοηθάει περισσότερο τη μετάφραση.
10. Στο όνομα Λάδας στο αρχαίο κείμενο υπάρχει υπογεγραμμένη στην πρώτη συλλαβή, από τη σημείωση της οποίας συμπεραίνεται ότι το όνομα αυτό αρχικά προφερόταν ως Λάιδας και ήταν επομένως το αρσενικό του θηλυκού ονόματος η Λαΐς (γενική: της Λαΐδος).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. John Boardman, Jose Dong, Werner Fuchs, Max Hirmer Αρχαία Ελληνική Τέχνη, εκδ. Άστυ Αθήναι.
2. Βασ. Ι. Λαζανά «Η Ανθολογία Αρχαίων Ελληνικών Επιγραμμάτων» του Μάξιμου Πλανούδη, εκδ. Δ.Ν. Παπαδήμα, Αθήναι, 1994.
3. Ι. Σταματάκου, Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης.
