Γράφει ο Τσιαμήτρος Κ. Γιάννης
Παρακολούθησα το διεθνές επιστημονικό Συνέδριο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων που διεξήχθη στη Θεσ/νίκη στις 10-11 Δεκεμβρίου 2022 με τίτλο ‘Βλαχόφωνος Ελληνισμός-Ιστορική Πορεία και μελλοντικές προκλήσεις’. Το Συνέδριο οργανώθηκε κάτω από την αιγίδα της Βουλής των Ελλήνων σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσ/νίκης.
Στόχοι του Συνεδρίου, ήταν: α) η αποσαφήνιση του χαρακτήρα των βλάχικων
(γλώσσα ή ιδίωμα), β) η μέθοδος διάσωσης και διάδοσής τους (εγγραμματισμός ή καταγραφή),
γ) η ενημέρωση του ευρέως κοινού για την συνεισφορά του βλαχόφωνου Ελληνισμού
στην εν γένει πορεία του Ελληνισμού στον χρόνο, στην ιστορία και στον
πολιτισμό, και δ) οι τρόποι αντιμετωπίσεως των προκλήσεων του μέλλοντος, ώστε
να διασφαλισθεί η ενότητα του Ελληνισμού, αναπόσπαστο κομμάτι του οποίου είναι
οι βλαχόφωνοι.
Τις εργασίες του συνεδρίου παρακολούθησαν και απηύθυναν χαιρετισμό πολιτικοί & διανοούμενοι της Θεσ/νίκης και
πανελλαδικά. Επίσης, Διοικητικά Συμβούλια & μέλη συλλόγων Βλάχων από την
Ελλάδα και το εξωτερικό και πλήθος βλαχοφώνων και φίλων τους ήταν παρόντες. Για
την συντομία του σημειώματος δεν τους αναφέρω.
Προσωπικά έβγαλα τα συμπεράσματά μου, ως συμμετέχων στο συνέδριο. Ένα τριήμερο μετά, η ΠΟΠΣΒ στην ιστοσελίδα της εξέδωσε σχετικό Δελτίο Τύπου. Παρατήρησα ότι οι δημόσια εκφρασμένες απόψεις μου γενικά ταυτίζονται με τα αποτελέσματα του εν λόγω συνεδρίου. Αισθάνομαι δικαιωμένος και ανακουφισμένος και για τον λόγο ότι δεν ‘ζάλιζα’, ούτε ενοχλούσα, ούτε κινδυνολογούσα άδικα το αναγνωστικό κοινό της Βέροιας με τα γραφόμενά μου.
Θεωρώ έτσι σωστότερο να αντιγράψω το περισσότερο μέρος του Δελτίου, για
λόγους αυθεντικότητας, ως ακολούθως:
«…Εκφωνήθηκαν δεκαεννέα επιστημονικές εισηγήσεις, ενώ ταυτοχρόνως υπήρχε και
απευθείας μετάδοση των εργασιών του συνεδρίου μέσω live streaming,
δίδοντας την δυνατότητα της εξ αποστάσεως συμμετοχής στους απανταχού
Βλαχόφωνους αλλά και σε όσους ενδιαφέρονταν γενικότερα. Οι εκφωνηθείσες
εισηγήσεις παρουσίασαν κατά χρόνο και
κατά θέμα όλους τους παράγοντες, που συνθέτουν την συνολική εικόνα ενός
σημαντικού τμήματος του Ελληνισμού, του Βλαχόφωνου Ελληνισμού, στην ιστορική
πορεία του, στο παρόν και στο μέλλον:
Επισημάνθηκαν οι αγώνες για την διατήρηση
της ελληνικής ταυτότητάς τους μέσω
συνέχισης λειτουργίας των Ελληνικών σχολείων επί Τουρκοκρατίας και αργότερα,
αντιστεκόμενοι και στην προσπάθεια εκρουμανισμού τους από την Ρουμανία μέσω της
ιδρύσεως ρουμανικών σχολείων, με
χαρακτηριστικό παράδειγμα τα Γρεβενά. Επίσης κατατέθηκε προσωπική μαρτυρία για
τον αγώνα της ελληνίστριας καθηγήτριας στο Πανεπιστήμιο Βελιγραδίου Φανούλας Παπάζογλου.
Παρουσιάστηκε επίσης η κοινωνική και επαγγελματική ζωή, της καθημερινότητας και των μετακινήσεων των βλαχόφωνων Ελλήνων, με αφετηρία τα Βαλκάνια και την Κεντρική Ευρώπη, ιδίως από την Μοσχόπολη, τη Βιέννη, τη Βουδαπέστη και περαιτέρω μέσα από την βαλκανική λογοτεχνία με επικέντρωση στη σερβική λογοτεχνία. Επισημάνθηκε ιδιαίτερα από τις βυζαντινές και οθωμανικές πηγές η μετάβαση από τους «Ρωμαίους της πατρώας φωνής» στους «Βλάχους» με σημαντικά στοιχεία του βλαχόφωνου πληθυσμού, το σύμμεικτο και την οικονομική ισχύ του.
Εξετάστηκε κατά τρίτον, το σημαντικό θέμα, αντικείμενο κάθε είδους προπαγάνδας, τί
είναι τα Βλάχικα, γλώσσα ή ιδίωμα και το στερεώς συνδεδεμένο με
αυτό επιπρόσθετο ερώτημα, αν χρειάζεται εγγραμματισμός αυτών ή καταγραφή. Οι
ειδικοί επιστήμονες κατέδειξαν την εκτεταμένη λατινοφωνία στην Χερσόνησο του
Αίμου και ευρύτερα στην ΝΑ Ευρώπη, κατατάσσοντας τα βλάχικα στα λατινόφωνα ιδιώματα και πρότειναν την
καταγραφή των ελληνοβλαχικών γλωσσικών ιδιωμάτων, μέσω των Συλλόγων της
Ομοσπονδίας, χρησιμοποιώντας λέξεις της ελληνικής γλώσσας και απόδοση στα
βλάχικα και όχι εγγραμματισμού με την λατινική γραφή. Τονίσθηκε ιδιαίτερα ότι
τα βλάχικα είναι περισσότερα του ενός προφορικά
τοπικά ιδιώματα, ότι δεν υπάρχει ενιαία ελληνοβλαχική γλώσσα, ότι κανένα
ιδίωμα δεν επικράτησε των υπολοίπων και ότι η ομογενοποίησή τους θα τα
εξαφάνιζε. Όσον δε αφορά το θέμα της διάσωσης των βλάχικων ο ομότιμος καθηγητής
ΑΠΘ και γλωσσολόγος-λατινιστής κ. Αντώνης
Μπουσμπούκης κατέθεσε επιστημονική πρόταση καταγραφής των ελληνοβλάχικων
ιδιωμάτων από κάτω προς τα πάνω, λαμβάνοντας υπόψιν την γνώμη των χρηστών αλλά
αποκλειστικώς με το ελληνικό αλφάβητο (πηγή εξ άλλου και του λατινικού) και όχι
κατ’ ενιαίο τρόπο αποκλείοντας την ομογενοποίησή τους. Συναφές ζήτημα είναι η
απάντηση σε ένα άλλο ερώτημα, το οποίο αφορά στην καταγωγή των Βλαχοφώνων. Υποστηρίχθηκε με πειστικά επιχειρήματα η
καταγωγή των βλαχόφωνων από τους Μολοσούς
τους προερχομένους εκ Δωριέων,
που υπέστησαν γλωσσικό εκλατινισμό κατά την ρωμαϊκή εποχή. Επιπροσθέτως, στην
εισήγηση ειδικού επιστήμονα παρουσιάστηκε διεξοδικώς το θεώρημα του Αρμανισμού, ως κίνημα εθνοτικού εθνογλωσσικού εθνικισμού, με
σαφείς εθνικούς πολιτικούς στόχους, που εμφανίσθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο
Πόλεμο.
Τέταρτον,
μέσα από την ανάλυση του κουτσοβλαχικού
ζητήματος που γεννήθηκε μέσα από την ρουμανική
προπαγάνδα, με στόχο τους βλαχόφωνους Έλληνες και σκοπό να πεισθούν οι
τελευταίοι, ότι δεν είναι Έλληνες αλλά εκ καταγωγής Ρωμαίοι και κατ’ επέκτασιν Ρουμάνοι.
Η σχετική εισήγηση ήταν ιδιαιτέρως κατατοπιστική και κομβική ως προς την
επιβίωση της προπαγάνδας αυτής μέχρι τις μέρες μας.
Πέμπτον,
παρουσιάστηκε η προσφορά του βλαχόφωνου Ελληνισμού στην τέχνη, στην αναβίωση
των Ολυμπιακών αγώνων, στην Οικονομία, την Αρχιτεκτονική, με αιχμή του δόρατος
τους Εθνικούς Ευεργέτες (από τους τριάντα εθνικούς ευεργέτες, οι δεκαπέντε ήταν
Ηπειρώτες και από αυτούς οι εννέα ήταν βλαχόφωνοι).
Τέλος, αναφέρθηκε ιστορική καταγραφή των
συνεπειών που υπέστη για τους αγώνες του ο βλαχόφωνος Ελληνισμός στην νεότερη
ελληνική ιστορία, και ειδικότερα κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου,
οπότε και στα πλαίσια μίας ευρείας εκκαθαριστικής επιχειρήσεως πυρπολήθηκαν από
τον Γερμανικό Στρατό τα βλαχοχώρια της Πίνδου.
Ολοκληρώνοντας την έρευνα του παρελθόντος,
ακολούθησαν ουσιαστικές εισηγήσεις, που είχαν ως αντικείμενο το παρόν και το
μέλλον του βλαχόφωνου Ελληνισμού. Τονίστηκε η κοινή συνείδηση της μεγίστης
πλειοψηφίας των βλαχόφωνων, του ανήκειν στο ελληνικό έθνος, μη λογιζόμενοι ως
εκ τούτου ως μειονότητα και ότι
τοποθετούνται απέναντι σε κάθε πρωτοβουλία ή προσπάθεια αθεμελίωτου διαχωρισμού
των βλαχοφώνων από τον Ελληνισμό.
Τέλος σημειώθηκε η βούληση όλων να γίνει
ομόφωνα δεκτή η πρόταση του γλωσσολόγου-λατινιστή ομότιμου Καθηγητή ΑΠΘ κ. Αντώνη Μπουσμπούκη και να ξεκινήσει
άμεσα η καταγραφή των ελληνοβλαχικών τοπικών ιδιωμάτων με το ελληνικό αλφάβητο,
προκειμένου αυτά να διασωθούν και έτσι
να διασωθούν στοιχεία του πολιτιστικού παρελθόντος του βλαχόφωνου Ελληνισμού και συστήνει την
προφορική διάδοση των βλάχικων όπως γινόταν εδώ και αιώνες.
Οποιεσδήποτε προσπάθειες εγγραμματισμού
των βλάχικων αυτών ιδιωμάτων, δηλαδή ορισμού άλλου μόνιμου τρόπου γραφής αυτών
στο λατινικό ή ρουμανικό αλφάβητο, βρίσκει αντίθετο τον βλαχόφωνο Ελληνισμό,
διότι υπονομεύει την συνοχή του και το μέλλον του, απομακρύνοντάς τον από την μητέρα όλων των γλωσσών, που είναι κατά
διεθνή ομολογία η Ελληνική». Ακολουθούν
υπογραφές. Το Δελτίο Τύπου μπορεί να το
βρει κανείς εδώ: https://vlachs-popsv.gr/
Διαβάζοντας αυτά με τα οποία συμφωνώ, αναρωτιέμαι, γιατί ορισμένοι (ευτυχώς
ελάχιστοι αλλά λαλίστατοι) εμμένουν σε βλάχικη ταυτότητα, ετερότητα, διαφορετικότητα
(και τα συναφή) των Βλάχων; Μήπως πρόκειται για θιασώτες του θεωρήματος
του Αρμανισμού, ως κινήματος εθνοτικού εθνογλωσσικού
εθνικισμού, με σαφείς εθνικούς πολιτικούς στόχους, που εμφανίσθηκε μετά τον Β΄
Παγκόσμιο Πόλεμο,
πράγμα που αναφέρθηκε προηγουμένως στο
Δελτίο Τύπου;
