Γράφει ο Θωμάς Γαβριηλίδης
«ΚΑΛΛΙΟ ΑΡΓΑ
ΠΑΡΑ ΠΟΤΕ!»
Η «αρχαιότερη συνοπτική ιστορία της Βέροιας, απ’ όσες έχω διαβάσει ως τώρα, είναι αυτή που συνέγραψε ο μητροπολίτης Βεροίας και Ναούσης Πολύκαρπος Σακελλαρόπουλος (1927-1943) στο λήμμα Βέροια (με δύο ρ) στον έβδομο τόμο της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας «ΠΥΡΣΟΣ» το 1929. Στο κείμενο αυτό περιέχονται οι σημαντικότεροι σταθμοί του ιστορικού βίου της Βέροιας, από την πρώτη μνεία της ύπαρξής της (ιστορικό έργο του Θουκυδίδη 5ος αι. π.Χ.) ως την «αναιμωτί» απελευθέρωσή της από τον τουρκικό ζυγό στις 16 Οκτωβρίου 1912 (Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος).
Την «Ιστορία της Βέροιας», που προανέφερα, την είχα διαβάσει πριν από πολλά χρόνια, τόσο πολλά, που, όταν το 1997 εξέδωσα το βιβλίο μου «Βασίλισσα Βεργίνα», είχα παραλείψει να σημειώσω στη σχετική βιβλιογραφία το όνομα του μητροπολίτη Πολύκαρπου Σακελλαρόπουλου αρκεσθείς μόνο στην αναφορά της Μ.Ε.Ε. «ΠΥΡΣΟΣ». Όταν όμως ξαναδιάβασα πρόσφατα το ίδιο κείμενο και είδα ότι η άποψή μου για την ετυμολογία του ονόματος της θρυλικής ηρωίδας της Βέργιας, της βασίλισσας Βεργίνας, ήταν ολοφάνερα επηρεασμένη από το σχετικό κείμενο του μητροπολίτη Βεροίας και Ναούσης Πολύκαρπου Σακελλαρόπουλου, θεώρησα χρέος μου να αποδώσω «τα του καίσαρος το καίσαρι» με το σημερινό σημείωμα «Κάλλιο αργά παρά ποτέ».
ΒΕΡΓΙΝΑ – ΒΕΡΓΙΑ
Στα σχετικά με την προέλευση του ονόματος «Βέροια», το οποίο ο μητροπολίτης Βεροίας και Ναούσης Πολύκαρπος Σακελλαρόπουλος γράφοντάς το με δύο –ρ-, παρόλο που φαίνεται ότι ασπάζεται την άποψη εκείνων ότι προέρχεται από τη φράση «φέρει ροιάς» (=παράγει ρόδια) δεν παραλείπει να αναφέρει και τις άλλες απόψεις, οι οποίες το συνδέουν με την αρχαία νύμφη Βέροια, ή την ομώνυμη τροφό της Σεμέλης, ή την τροφό του Τρωαδίτη Αινεία, ή με τον Μακεδόνα στρατηγό Φέρωνα (Βέρωνα) ή με την κόρη του επίσης Μακεδόνα Βέρητα (Φέρητα), εκφράζοντας τις επιφυλάξεις του ωστόσο για την άποψη εκείνων οι οποίο το θεωρούν σύνθετο από το ξενικό επιτατικό μόριο –βε- (ve) και το ελληνικό ρήμα ρέω (βε-ρέειν = φέρειν ροάς = έχει, φέρει τρεχούμενα νερά), για να κλείσει τα ετυμολογικά του ονόματος Βέροια με την άποψη που διατύπωνε και στα χρόνια της αρχιερατείας του ο λαός της Βέροιας, γράφοντας ότι «Ο λαός σχετίζει το όνομα (της Βέροιας) με το όνομα της θρυλικής ηγεμονίδος Βεργίνης, αλλ’ εκείνη (η Βεργίνα) ήκμασε πολύ αργότερον».
Από την τελευταία πληροφορία, την σχετική με το ότι ο λαός της Βέροιας πίστευε πως το όνομα Βέργια (Βέροια) γεννήθηκε από το όνομα Βεργίνα, συμπεραίνουμε ότι ο μητροπολίτης Πολύκαρπος δεν αρκέστηκε μόνο στις γραπτές πηγές που του ήταν προσιτές, αλλά ρώτησε να μάθει και ποια ήταν η γνώμη του λαού της Βέροιας (Βέργιας) σχετικά με το όνομα της πόλης του.
Χάρη λοιπόν στο ερευνητικό δαιμόνιο του Πολύκαρπου Σακελλαρόπουλου μαθαίνουμε ότι οι Βεργιώτες (Βεροιώτες) και στις αρχές του εικοστού αιώνα (δεκαετία 1920-1930) πίστευαν ότι το όνομά της η πόλη τους το όφειλε στην βασίλισσάς της τη Βεργίνα, γνώμη την οποία βέβαια ο μητροπολίτης Πολύκαρπος ευγενικά την απορρίπτει σημειώνοντας ότι η Βεργίνα έζησε πολύ υστερότερα από την ίδρυση και ονοματοδοσία της Βέροιας, «αλλ’ εκείνη (η Βεργίνα) ήκμασε πολύ αργότερον» γράφει.
ΒΕΡΓΙΑ – ΒΕΡΓΙΝΑ
Πράγματι δεν ήταν δυνατό η Βέροια, η οποία ιδρύθηκε στα χρόνια των μύθων και των θρύλων (στους προϊστορικούς χρόνους) να πήρε το όνομά της από μια «βασίλισσα» που έζησε στα τέλη του 14ου αιώνα και τις αρχές του 15ου μ.Χ. αιώνα.
Συμφωνώντας απόλυτα με τη γνώμη του μητροπολίτη Πολύκαρπου Σακελλαρόπουλου, ότι δεν είναι δυνατό να οφείλει η Βέροια (Βέργια) το όνομά της στην ηρωίδα της τη Βεργίνα, αναρωτήθηκα ταυτόχρονα, αν μπορούσε να συμβαίνει το αντίθετο, να όφειλε δηλαδή η Βεργιώτισσα Βασίλισσα Βεργίνα στο όνομα της πανάρχαιας πατρίδας της Βέροιας (Βέργιας) το δικό της όνομα.
Από τον προβληματισμό μου αυτό προέκυψε οπωσδήποτε η άποψή μου για την προέλευση του ονόματος Βεργίνα από το όνομα Βέργια, την οποία διατύπωσα στο βιβλίο μου «Βασίλισσα Βεργίνα, Βέροια 1997, σελ. 26, σημ. 9», ως εξής:
«Έχω τη γνώμη ότι το όνομα Βεργίνα δεν είναι το αληθινό βαφτιστικό όνομα της βυζαντινής ηρωίδας της Βέργιας και ότι δεν έχει σχέση με το λατινικής προέλευσης όνομα Βιργινία (virgo-inis=παρθένος) αλλά ότι είναι πλαστό (όπως το όνομα Χατζηκατβίας) και παράγωγο:
1. Είτε της περίφρασης Ferye-ana (Φεριά-ανα) με την οποία οι Τούρκοι κάτοικοι της Βέργιας δήλωναν την ιδρύτρια της πόλης, τη Ρωμιοπούλα βασιλοπούλα Βέροια, οπότε Βεργίνα (από το Φεριάνα-Βεργιάνα) σημαίνει Βέργια μάνα.
2. Είτε (είναι παράγωγο) του ονόματος Βέργια με προσθήκη της κατάληξης –ινα (κατά τα Παλαιολογίνα, Σουλτανίνα κ.λπ.) οπότε Βεργίνα σημαίνει Βεργιώτισσα…».
Περισσότερες πληροφορίες για το θέμα του σημερινού μου σημειώματος μπορεί κάποιος να αντλήσει από το βιβλίο μου «Βασίλισσα Βεργίνα» που υπάρχει στις βιβλιοθήκες της πόλης μας.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Βέργια: Λαϊκή προφορά του ονόματος Βέροια, το οποίο από τους Ελληνιστικούς χρόνους κατά τους οποίους οι φθόγγοι οι, ει, η, υ άρχισαν να προφέρονται όλοι όπως ο φθόγγος ι (γιώτα), προφερόταν πλέον Βέρια=Βέργια, ως δισύλλαβο, λόγω συμπροφοράς (συνίζησης) των δύο τελευταίων συλλαβών, όπως συμβαίνει και στα πολύ γνωστά ουσιαστικά, χέρια (προφέρεται χέργια, πόδια, προφέρεται πόδγια) κ.ά.
2. Το όνομα Βεργίνα δεν ήταν το βαφτιστικό όνομα της «βασίλισσα» Βεργίνας, η οποία ως γνωστόν δεν ήταν βασίλισσα αλλά μια βυζαντινή αρχόντισσα (πιθανώς δούκισσα), μια Σουλτανίνα Παλαιολογίνα, μέλος τα μεγάλης βυζαντινής οικογένειας των Σουλτάνων Παλαιολόγων, αλλά ψευδώνυμο με το οποίο κυκλοφορούσε στη Βέροια και κατά τα διαστήματα που αυτή κατεχόταν από τους Τούρκους, οργανώνοντας την αντίσταση κατά της ξενικής κατοχής.
3. Για τη βιβλιογραφία παραπέμπω στο βιβλίο μου «Βασίλισσα Βεργίνα» Βέροια 1997.