Γράφει ο
Θωμάς Γαβριηλίδης
ΟΙ ΗΜΑΘΙΩΤΙΣΣΕΣ ΠΟΥ ΕΓΙΝΑΝ ΠΟΥΛΙΑ
Ο Δίας, όταν ζευγαρώθηκε με την Μνημοσύνη στην Πιερία, γέννησε τις Μούσες. Εκείνο τον καιρό ήταν βασιλιάς της Ημαθίας ο αυτόχθονας Πίερος.
Ο Πίερος είχε αποκτήσει εννιά θυγατέρες, οι οποίες έκαναν μία χορωδία αντίπαλη στη χορωδία των εννέα Μουσών. Ο Αγώνας Μουσικής έγινε πάνω στον Ελικώνα.
Κατά τη διάρκεια του Αγώνα Μουσικής, όταν απ’ τη μια μεριά τραγουδούσαν οι θυγατέρες του Πίερου (οι Ημαθιώτισσες), τα πάντα σκεπάζονταν από μια ομίχλη και κανένα από τα στοιχεία της φύσης δεν έστηνε αυτί, για να ακούσει τη χορωδία τους, ενώ από την άλλη μεριά, όταν τραγουδούσε η χορωδία των Μουσών στέκονταν σε στάση προσοχής ο Ουρανός και τα Άστρα και η Θάλασσα και οι Ποταμοί, όσο για τον Ελικώνα, αυτός μαγεμένος από ηδονή ψήλωνε να φτάσει τον ουρανό, ώσπου τον σταμάτησε, με το θέλημα του Ποσειδώνα, ο Πήγασος χτυπώντας την κορυφή του με την οπλή του.
Και επειδή οι Ημαθιώτισσες, ενώ ήταν θνητές, τόλμησαν να διεκδικήσουν τη νίκη από της Μούσες οι οποίες ήταν θεές, οι Μούσες τις μεταμόρφωσαν και από ανθρώπους τις έκαναν εννιά πουλιά, που ακόμη και τώρα ονομάζονται από τους ανθρώπους Βουτηχτάρα, Σουσουράδα, Γερακίνα, Κίσσα, Φλωρίνα, Καρδερίνα, Πάπια, Δρυοκολάπτω, Περιστέρα η Δρακοντίνα.
ΤΟ ΑΡΧΑΙO ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΙΝΟΥ ΛΙΒΕΡΑΛΙ
ΗΜΑΘΙΔΕΣ ( η Ημαθίς, της Ημαθίδος)
(ιστορεί Νίκανδρος, Ετεροιουμένων δ΄)
Ζευς Μνημοσύνηι μιγείς εν Πιερία Μούσας εγέννησεν. Υπό δε τον χρόνον τούτον εβασίλευε Πίερος αυτόχθων Ημαθίας και αυτώ θυγατέρες εγένοντο εννέα, και χορόν εναντίον έστησαν αύται Μούσαις και αγών εγένετο μουσικής επί τω Ελικώνι. Ότε μεν ουν αι θυγατέρες άδοιεν αι του Πιέρου, επήχλυε πάντα και ουδέν υπήκουε προς την χορείαν, υπό δε Μουσών ίστατο μεν ουρανός και άστρα και θάλασσα και ποταμοί, ο δε Ελικών ηύξετο κηλούμενος υφ’ ηδονής εις τον ουρανόν, άχρις αυτόν βουλή Ποσειδώνος έπαυσεν ο Πήγασος τη οπλή την κορυφήν πατάξας. Επεί δε νείκος ήραντο θνηταί θεαίς μετέβαλον αυτάς αι Μούσαι και εποίησαν όρνιθας εννέα και έτι νυν ονομάζονται παρ’ ανθρώποις κολυμβάς, ίυγξ, κεχρίς, κίσσα, χλωρίς, ακαλανθίς, νήσσα, πιπώ, δρακοντίς.
ΣΧΟΛΙΑ
1. Ο Αντωνίνος Λιβεράλις (2ος-3ος μ.Χ.), ο συγγραφέας του έργου «Μεταμορφώσεων Συναγωγή», του οποίου το ένατο κεφάλαιο επιγράφεται «ΗΜΑΘΙΔΕΣ», γράφει προλογικά ότι τα σχετικά με τη μεταμόρφωση του Ημαθίδων σε πουλιά τα άντλησε από το έργο του Νίκανδρου του Κολοφώνιου (2ος αι. π.Χ.), «Ετεροιούμενα» (Ετεροιούμενα=Μεταμορφώσεις). Επομένως υπεύθυνος για τις ιστορικές ανακρίβειες που υπάρχουν στο κείμενο «ΗΜΑΘΙΔΕΣ» δεν είναι ο Αντωνίνος Λιβεράλις αλλά εκείνος που πρώτος έγραψε γι’ αυτές, χωρίς βέβαια να απαλλάσσεται πλήρως και αυτός, επειδή όφειλε να κάνει κάποια έρευνα και να μην αντιγράφει στα τυφλά.
Στις ιστορικές ανακρίβειες, που υπάρχουν στο κείμενο «ΗΜΑΘΙΔΕΣ», προσμετρώ και εκείνες που συμπεραίνονται από τα γραφόμενα, επειδή έχω τη γνώμη ότι αποσιωπούνται σκόπιμα για να γίνουν πιο εύκολα πιστευτά τα γραφόμενα από τους ανίδεους αναγνώστες.
2. ΠΙΕΡΟΣ ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΠΙΕΡΙΑΣ
- ΑΜΑΘΟΣ ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΗΜΑΘΙΑΣ
Στην αρχή του κειμένου, ενώ σωστά γράφεται ότι ο Δίας «μιγείς εν Πιερία» με τη Μνημοσύνη γέννησε τις Μούσες, δεν γράφεται ότι αυτές ονομάζονταν από τον τόπο γέννησής τους Πιερίδες και ότι ο πρώτος τόπος λατρείας των Μουσών ήταν τα Πιέρια όρη της Μακεδονίας και η μακεδονική περιφέρεια της Πιερίας, η οποία όφειλε το όνομά της στον επώνυμο ήρωα και πρώτο άρχοντά της τον Πίερο, το γιο του Μακεδόνα και αδερφό του Άμαθου, του επώνυμου ήρωα και πρώτου άρχοντα της Ημαθίας.
Ο Μακεδόνας, ο γιος του Δία και της Θυίας, είχε αποκτήσει έξι γιους στους οποίους και κληροδότησε τη χώρα του, τους εξής: Τον Πίερο, τον Άμαθο, τον Βέρητα, τον Ατιντάνα, τον Εύρωπο και τον Ώρωπο, εγγόνια του Δία.
Δεν ήταν λοιπόν ο Πίερος βασιλιάς της Ημαθίας αλλά της Πιερίας και οι εννιά κόρες του, όσες και οι Πιερίδες Μούσες, δεν έπρεπε να λέγονται Ημαθίδες, αλλά… Πιερίδες, όπως και οι Μούσες, μόνο που αυτές ήταν θνητές, αν και δισέγγονες του Δία.
Τελικά όλοι είμαστε «αίμα» του θεού, κι ας είμαστε άλλοι θνητοί και άλλοι αθάνατοι.
ΜΟΥΣΕΣ ΠΙΕΡΙΔΕΣ – ΜΟΥΣΕΣ ΕΛΙΚΩΝΙΑΔΕΣ
3. Στη δεύτερη νοηματική ενότητα του κειμένου «ο αγών μουσικής», που προκάλεσαν οι εννιά θνητές κόρες του βασιλιά Πίερου ως αντίπαλες των «Πιερίδων» Μουσών απρόσμενα γίνεται στο όρος Ελικών της Βοιωτίας, χωρίς να αναφέρεται ότι εν τω μεταξύ η λατρεία των Πιερίδων Μουσών είχε απλωθεί από την Πιερία αρχικά στην Βοιωτία και στη συνέχεια και στην υπόλοιπη Ελλάδα και ότι στη Βοιωτία οι Πιερίδες Μούσες εγκαταστάθηκαν στο όρος Ελικών, γι’ αυτό και ονομάστηκαν Ελικωνιάδες. Οι Μούσες από τότε είχαν δύο προσωνύμια: Πιερίδες, Ελικωνιάδες.
Ως συνέπεια των παραπάνω ήταν η ταυτόχρονη ύπαρξη δύο περιοχών της Ελλάδας που διεκδικούσαν τα πρωτεία της λατρείας των Μουσών: Η Πιερία, η κοιτίδα τους, και η Βοιωτία.
Ο μεγάλος Βοιωτός ποιητής Ησίοδος ονόμαζε τις Πιερίδες Μούσες και Ολυμπιάδες, επειδή πατέρας τους ήταν ο Ολύμπιος Δίας.
4. Οι ιστορικές ανακρίβειες επομένως οι οποίες υπάρχουν στο κείμενο του Αντωνίνου Λιβεράλι «Ημαθίδες» πρέπει να οφείλονται στον ανταγωνισμό τον σχετικό με τα λατρεία των Μουσών ανάμεσα στην Πιερία, την κοιτίδα τους, και τη Βοιωτία τη δεύτερη πατρίδα τους.
Όταν στη λατρεία των θεών υπεισέρχονται η ματαιοδοξία, οι διεκδικήσεις πρωτείων και προπάντων οικονομικοί λόγοι, τότε, ως γνωστόν, γίνονται τέρατα και σημεία.
Θύμα τέτοιων και άλλων παρόμοιων διαφορών μεταξύ Ανατολής και Δύσης έγινε ολόκληρη η Μικρασία «η Αγιοτόκος», η Κωνσταντινούπολη «η Πόλη της Παναγίας», και ο ορθόδοξη Κύπρος, και τέτοιοι λόγοι, δυστυχώς, επιμελώς καμουφλαρισμένοι, επιδίωξαν και πέτυχαν μέχρις ενός σημείου να κάνουν την οθωμανική Τουρκία αυτή που είναι στις μέρες μας, και οι πεποιηκότες, προβληματίζονται τώρα.
Τίποτε καινούργιο κάτω από τον Ήλιο! Η Βοιωτία, όσο η Θήβα ήταν μεγάλη δύναμη και είχε την υποστήριξη και του Μαντείου των Δελφών και του «Μουσαγέτη Απόλλωνα», προωθούσε τη λατρεία των Ελικωνιάδων Μουσών με κάθε τρόπο, αλλά, όταν στη Μακεδονία εμφανίστηκε ο Φίλιππος Β΄ και στη συνέχεια ο Μέγας Αλέξανδρος, ήταν η σειρά των Πιερίδων Μουσών να βγουν από την αφάνεια και να γνωρίσουν πάλι παλιές δόξες.
Ο Ελικώνας αναγκάστηκε να σταματήσει το καύχημά του, γιατί δέχτηκε λάκτισμα από τον φτερωτό Πήγασσο, το άλογο τέκνο του Ποσειδώνα και της Γοργόνας Μέδουσας.
5. Η μεταμόρφωση όμως των νεαρών υπερήφανων Ημαθίδων σε πουλιά μιας και έγινε, δεν ξεγίνεται πια.
Οι θνητοί άνθρωποι δεν πρέπει να τολμούν να αναμετριούνται με τους αθάνατους θεούς για πρωτεία.
Συνεχίζεται
