Γράφει ο Ευθύμιος Παπαδόπουλος*
Η συζήτηση για την κλιματική αλλαγή είναι σε καθημερινή διάταξη, τόσο μεταξύ φορέων, οργανισμών, όσο και μεταξύ ανθρώπων. Άλλωστε δεν είναι λίγες οι φορές που λέμε «Πως άλλαξε έτσι ο καιρός, παλιά δεν ήταν έτσι», τουλάχιστον για ανθρώπους που γεννήθηκαν πριν την δεκαετία του ‘80.
Είναι γεγονός ότι η κλιματική αλλαγή δημιουργεί πολλές απειλητικές για τη ζωή μας διαταραχές, συμπεριλαμβανομένων των ακραίων καιρικών συνθηκών, της ανόδου της στάθμης της θάλασσας και της ξηρασίας. Αντιμέτωπες με αδιάψευστα στοιχεία για την υπερθέρμανση του πλανήτη, σχεδόν 200 χώρες έχουν δεσμευτεί στη Συμφωνία του Παρισιού του 2016, μια συνθήκη που απαιτεί ταχεία απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές. Αυτή η συμφωνία έχει σχεδιαστεί για να περιορίσει τη μέση αύξηση της θερμοκρασίας σε 1,5 βαθμούς Κελσίου από τα προβιομηχανικά επίπεδα για να μετριάσει ή να αποτρέψει ορισμένες από τις πιο επικίνδυνες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Η πορεία προς τις καθαρές μηδενικές εκπομπές είναι γεμάτη προκλήσεις. Αυτό που εννοούμε με το να φτάσουμε στο καθαρό μηδέν είναι η μείωση της συσσώρευσης εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Υπάρχουν διάφορα είδη αερίων του θερμοκηπίου, από διοξείδιο του άνθρακα μέχρι μεθάνιο.
Η ηγεσία – όλων των τομέων (κράτος, επιχειρήσεις, κλπ.) – πρέπει να κατανοήσει τους κινδύνους και να δεσμευτεί να αλλάξει τώρα — διαφορετικά όλοι θα αντιμετωπίσουμε μια ακόμη πιο ακανθώδη μετάβαση στο δρόμο. Βέβαια, σε αυτή την κατανόηση της αναγκαιότητας της αλλαγής, κανένας μας δεν πρέπει να μείνει αμέτοχος.
Η επίτευξη ουσιαστικών μειώσεων εκπομπών θα απαιτήσει συνεργασία, νέες τεχνολογίες, καινοτόμο σκέψη και πλήρη δέσμευση στην πραγματοποίηση των νέων μέτρων.
Τη δεδομένη στιγμή, υπάρχουν 10 οικογένειες κλιματικών τεχνολογιών που είναι κρίσιμες για την αντιμετώπιση της πρόκλησης του καθαρού μηδενός, και αναμένουμε να εμφανιστούν και άλλες:
• Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας: Χερσαίες και υπεράκτιες. Καινοτομίες που αφορούν το δίκτυο.
• Μπαταρίες και αποθήκευση ενέργειας: Αποθήκευση ενέργειας για μεγάλη διάρκεια.
• Κυκλική οικονομία: ανακύκλωση, υπολείμματα τροφίμων, συσκευασία, σπατάλη ενέργειας, κλπ.
• Τεχνολογία κτηρίων: έξυπνα κτήρια, γεωθερμία, αντλίες θερμότητας, κλπ.
• Καινοτομίες στην βιομηχανική διαδικασία-παραγωγή: ηλεκτροδότηση πηγών θερμότητας, πράσινη χαλυβουργία, πράσινη τσιμεντοβιομηχανία
• Υδρογόνο: Ηλεκτρολύτες, κυψέλες καυσίμων, μεθάνιο, πυρόλυση.
• Βιώσιμα καύσιμα: προηγμένα βιοκαύσιμα, ηλεκτρονικά καύσιμα.
• Λύσεις βασισμένες στην φύση: παρακολούθηση και αξιοποίηση δασών, περιοχές με τύρφη, παράκτιες ζώνες με βλάστηση (mangrove).
• Απομάκρυνση, δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα-διοξειδίου του άνθρακα: δέσμευση άνθρακα από το σημείο πηγής, άμεση σύλληψη στον αέρα.
• Γεωργία και διατροφή: έξυπνη-ακριβής γεωργία, διατήρηση καλλιεργειών, αναγεννητικές τεχνολογίες, εναλλακτικές πρωτεΐνες.
Τόσο ο δημόσιος τομέας, όσο και ο ιδιωτικός, αλλά και ο καθένας μας ξεχωριστά, θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην κλιμάκωση των λύσεων και στην αύξηση της ζήτησης για προϊόντα και υπηρεσίες χαμηλών εκπομπών άνθρακα, συμπεριλαμβάνοντας τις αλυσίδες εφοδιασμού τους στις προσπάθειες απαλλαγής από τον άνθρακα.
Υπάρχουν τρία πεδία στα όποια θα μπορούσαν να δρομολογηθούν δράσεις που συμβάλουν στην πορεία προς τις μηδενικές εκπομπές ρίπων. Το Πεδίο 1 περιλαμβάνει άμεσες εκπομπές από ιδιόκτητες ή ελεγχόμενες πηγές. Το Πεδίο 2 καλύπτει τις έμμεσες εκπομπές από την παραγωγή αγοραζόμενης ηλεκτρικής ενέργειας, ατμού, θέρμανσης και ψύξης. Το Πεδίο 3 περιλαμβάνει όλες τις άλλες έμμεσες εκπομπές (όπως ταξίδια εργαζομένων και ενέργειες προμηθευτών) στην αλυσίδα αξίας ενός οργανισμού.
Θα μπορούσαμε να δράσουμε ως εξής:
Απανθρακοποίηση κτιρίων και λειτουργιών (πεδία 1, 2 και 3):
Για την απαλλαγή των υφιστάμενων κτιρίων από τον άνθρακα, οι οργανισμοί του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα – αλλά και ο καθένας ξεχωριστά – θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν έναν αριθμό μοχλών. Αυτά περιλαμβάνουν τη βελτίωση της μόνωσης, τη μεγιστοποίηση της χρήσης φωτισμού LED, την αντικατάσταση των λεβήτων πετρελαίου και αερίου με αντλίες θερμότητας, την πιστοποίηση κτιρίων και την υιοθέτηση τεχνολογιών (όπως αισθητήρες φωτισμού και ελέγχου θερμοκρασίας) για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας. Οι εσωτερικές εκστρατείες θα μπορούσαν να ευαισθητοποιήσουν τους εργαζόμενους για την κατανάλωση ενέργειας και να ενθαρρύνουν νέα είδη συμπεριφοράς. Οι δημόσιοι φορείς θα μπορούσαν επίσης να επιλέξουν σχέδια με ουδέτερο άνθρακα σε νέα κτίρια και να εγκαταστήσουν πράσινες στέγες, που θα μπορούσαν να μειώσουν την κατανάλωση ενέργειας, να βελτιώσουν τη διαχείριση του νερού και να ενισχύσουν τη βιοποικιλότητα.
Δημιουργία περισσότερων βιώσιμων ταξιδιωτικών πολιτικών και στόλων (πεδία 1 και 3):
Οι οργανισμοί θα μπορούσαν να εισαγάγουν βιώσιμες πρακτικές, όπως η χρήση περιβαλλοντικά βιώσιμων ξενοδοχείων, η ενθάρρυνση πτήσεων με χαμηλότερο αποτύπωμα CO2, η αντικατάσταση των πτήσεων με ταξίδια με τρένο, η εισαγωγή αυστηρότερων κριτηρίων για τα απαραίτητα επαγγελματικά ταξίδια, η αντιστάθμιση των βασικών ταξιδιών με πιστώσεις άνθρακα και η επιλογή πιο βιώσιμων αεροπορικών εταιρειών. Οι φορείς με στόλους φορτηγών θα μπορούσαν να υιοθετήσουν λύσεις για την απαλλαγή τους από άνθρακα, όπως η μετάβαση σε υγρό φυσικό αέριο ή συμπιεσμένο φυσικό αέριο, η πιλοτική λειτουργία οχημάτων υδρογόνου ή ηλεκτρικών μπαταριών ή η μετάβαση σε διώροφα ρυμουλκούμενα. Θα μπορούσαν επίσης να βελτιώσουν την εσωτερική επίγνωση των αποδοτικών οδηγικών συνηθειών και να πραγματοποιούν τακτική συντήρηση για να διασφαλίζουν ότι τα οχήματα βρίσκονται σε βέλτιστη κατάσταση οδήγησης.
Εισαγωγή νέων κριτηρίων προμήθειας (πεδίο 3):
Η ενσωμάτωση περιβαλλοντικών, κοινωνικών και στόχων και αρχών διακυβέρνησης (ESG) στις εσωτερικές διαδικασίες προμηθειών είναι μόνο μια αρχή. Οι διάφοροι φορείς και οργανισμοί θα μπορούσαν να ενσωματώσουν κριτήρια ESG στις πρακτικές προμηθειών τους και στη λήψη αποφάσεων προσθέτοντας, για παράδειγμα, μετρήσεις ESG στα αιτήματά τους για προτάσεις και προσθέτοντας την τιμολόγηση του CO2 στη λογική προμήθειας-απόφασης. Θα μπορούσαν επίσης να εξετάσουν το ενδεχόμενο απαλλαγής από τον άνθρακα των στρατηγικών εφοδιασμού τους, για παράδειγμα, επιλέγοντας τοπικούς παρόχους υπηρεσιών και ενημερώνοντας τους κώδικες δεοντολογίας των προμηθευτών τους. Η εισαγωγή νέων απαιτήσεων και μοντέλων συνεργασίας με προμηθευτές για την προώθηση της βιωσιμότητας σε όλη την αλυσίδα αξίας μπορεί να διασφαλίσει πρόσβαση σε καινοτομίες που θα ανταποκρίνονταν στις απαιτήσεις, τόσο των πελατών όσο και των αγορών, για βιώσιμα προϊόντα και τεχνολογίες.
Προώθηση νέας συμπεριφοράς εργατικού δυναμικού και καταναλωτικού κοινού (πεδίο 3):
Οι οργανισμοί θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις εκπομπές που παράγονται από τους υπαλλήλους τους στην εργασία και κατά τη διέλευση από και προς την εργασία, με κίνητρα όπως εκστρατείες από τον κύκλο σε εργασία και συνεχείς ρυθμίσεις εργασίας από το σπίτι. Οι οντότητες του δημόσιου τομέα θα μπορούσαν επίσης να ενθαρρύνουν (για παράδειγμα, μέσω κινήτρων) ή ακόμη και να επιδοτούν άμεσα τη μετάβαση των υπαλλήλων τους σε οχήματα μηδενικών εκπομπών ρύπων για μετακινήσεις ή επαγγελματικά ταξίδια. Η ενθάρρυνση της υιοθέτησης βιώσιμων «μικροσυμπεριφορών»—όπως η ανακύκλωση και η εξοικονόμηση ενέργειας με το σβήσιμο των φώτων και τον προγραμματισμό θερμοστατών—θα μπορούσε επίσης να συμβάλει σημαντικά στη αθροιστική βιωσιμότητα ενός οργανισμού. Οι οργανισμοί θα μπορούσαν να δεσμεύσουν τους βασικούς εσωτερικούς παράγοντες επιρροής τους για να βοηθήσουν στην προώθηση της οργανωσιακής τους κουλτούρας.
Το καθαρό μηδενικό εργατικό δυναμικό πρέπει να είναι εξαιρετικά παραγωγικό για να εκπληρώσει τους στόχους της κλιματικής αλλαγής και η ευρεία υιοθέτηση τεχνολογίας μπορεί να βελτιώσει την παραγωγικότητα με πολλούς τρόπους. Η πρόσφατη χαρτογράφηση του παγκόσμιου οικοσυστήματος της κατασκευαστικής τεχνολογίας διαπίστωσε ότι οι μεγαλύτεροι τομείς εφαρμογής είναι η τρισδιάστατη εκτύπωση, η ρομποτική, η τεχνολογία digital-twin, η τεχνητή νοημοσύνη και η βελτιστοποίηση της εφοδιαστικής αλυσίδας. Αυτές οι τεχνολογίες χρησιμοποιούνται επίσης για τη βελτίωση των εργασιών διαχείρισης έργων, όπως η εκτίμηση, η βελτιστοποίηση ανθρώπινου δυναμικού, η διαχείριση υλικών, ο προγραμματισμός και η διαχείριση κινδύνου. Στο πεδίο, οι εφαρμογές βρίσκονται σε εξέλιξη και πίνακες εργαλείων απόδοσης, διασφάλιση συμμόρφωσης και επιθεωρήσεις με δυνατότητα drone.
Η μετάβαση στους μηδενικούς ρύπους απαιτεί την προσπάθεια όλων μας. Ίσως ο δύσκολος ενεργειακά χειμώνας που έρχεται, να έχει και το καλό, ν’ αποκτηθούν συνήθειες από οργανισμούς και ανθρώπους, που είναι πιο φιλικές στο περιβάλλον και την διαβίωσή μας.
*Σύμβουλος Επιχειρήσεων – Business Coach
NitLab Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
efthimiospapado@hotmail.com
