Από ανέκδοτο αρχείο της εθνικής οργάνωσης του Μακεδονικού Συλλόγου Βέροιας «ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ» 1925

Του Παύλου Δ. Πυρινού

Ο Μακεδονικός Αγώνας (Μ.Α.) υπήρξε το μεγαλύτερο έπος του ελληνισμού μετά τον Αγώνα της Εθνικής Παλιγγενεσίας, αυθόρμητος, αυτοφυής και αυτοθυσιαστικός.

Αυτός ο Αγώνας, ωστόσο, στα πρώτα χρόνια, υποτιμήθηκε, παρασιωπήθηκε και παραποιήθηκε όσο κανένας άλλος.

Όταν παραμερίζουμε την Ιστορία και την Παράδοση πάσχουμε από ιστορική αμνησία.

Η ιστορία και η παράδοση είναι δώρο του παρελθόντος προς το παρόν και το μέλλον.

Δυστυχώς δεν αξιοποιήθηκε όσο έπρεπε ο Μακεδονικός Αγώνας που είχε προϊστορία πολλών ετών και αποτελούσε μεγάλο κατόρθωμα του Ελληνισμού.

Ο Μακεδονικός Αγώνας (1904-1908) είχε την ίδια σημασία με τον αγώνα του 1821, χωρίς αυτόν ο Ελληνισμός της Μακεδονίας θα είχε εξοντωθεί.

Τιμή και δόξα στην Εκκλησία και στους Μακεδονομάχους που με τους αγώνες τους έσωσαν και διατήρησαν την ελληνικότητα της Μακεδονίας(1) .

Η εργασία μου αυτή δεν εξαντλεί το Συναξάρι των γηγενών αφανών Μακεδόνων μαρτύρων και ηρώων του ημαθιώτικου χώρου. Απομένουν ακόμη και άλλοι πολλοί.

Αποτελεί προσπάθεια ανάδειξης και καταγραφής αφανών, ξεχασμένων γηγενών Ημαθιωτών Μακεδονομάχων (ως και της δράσης τους) και να είναι απότιση φόρου τιμής και ευγνωμοσύνης προς όλους τους Μακεδονομάχους (γνωστούς και αγνώστους). Τους ανήκει τιμή και δόξα, έτσι θα αγαλλιάσουν οι ψυχές τους.

Τακτοποιώντας το αρχείο μου, σε νέα βάση, ήρθαν στην επιφάνεια δύο φάκελλοι που περιέχουν αιτήσεις (με φωτογραφίες των αιτούντων) Ημαθιωτών που ζητούσαν να εγγραφούν στον νεοϊδρυθέντα στη Βέροια Μακεδονικό Σύλλογο «ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ» (1925) που ήταν Παράρτημα της Εθνικής Οργάνωσης «ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ» Θεσσαλονίκης (2).

Η Εθνική Οργάνωση του Μακεδονικού Συλλόγου Βέροιας «ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ» ιδρύθηκε το 1925.

Για το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο δεν έχουμε πληροφορίες. Το μόνο που γνωρίζουμε είναι ότι ο σύλλογος ήταν «νεκρός».

Η ίδρυση του Συλλόγου οφείλεται στο Βεροιώτη Μακεδονομάχο Γεώργιο Μάντση, γραμματέα και λογιστή του Ιερού Ναού Αγίου Αντωνίου.

Ο Γεώργιος Μάντσης κάλεσε το Στέφανο Ζάχο, γιό του Εμμανουήλ Ζάχου, γιο εθνοδιδασκάλου και Μακεδονομάχου, να προσφέρει τις υπηρεσίες του για την καλύτερη οργάνωση των Μακεδονομάχων Βέροιας και Περιχώρων σε σύλλογο.

Ο Στέφανος Ζάχος αναδιοργάνωσε το «νεκρό» Σύλλογο και κατόπιν εύστοχων ενεργειών λύθηκαν σοβαρά ζητήματα για τους Μακεδονομάχους (3).

Την 25η Ιουλίου 1928 εξελέγη νέο Διοικητικό Συμβούλιο που απαρτίστηκε από τους:

1.     Γεώργιο Μάντση, πρόεδρο

2.     Μιχαήλ Παληό, αντιπρόεδρο

3.     Αθανάσιο Τζιόλα, ταμία

4.     Γεώργιο Περδίκη, γεν. γραμματέα

5.     Στέφανο Ζάχο, ειδ. Γραμματέα

6.     Αναστάσιο Βεργιώτη

7.     Αργύριο Τσικερδάνο

8.     Θεόδωρο Καλαϊτζή

9.     Ιωάννη Αντωνιάδη

10.Γρηγόριο Σύρπη και

11.Ιωάννη Χατζίκο ως μέλη

Από τους δύο φακέλλους των αιτήσεων στον νεοϊδρυθέντα Σύλλογο Εθνικής Οργάνωσης «ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ», που ανέφερα παραπάνω, ο πρώτος περιέχει 62 αιτήσεις Βεροιωτών Μακεδονομάχων και ο δεύτερος 109 από τα χωριά της περιοχής Βέροιας. Σύνολο από τους δύο φακέλλους γράφτηκαν:

1926: 90 άτομα

1927: 45 άτομα

1928: 28 άτομα

1929: 1 άτομο και

Χωρίς τόπο καταγωγής: 7 άτομα

Σύνολο 171 άτομα

Στο σημερινό σημείωμα θα ασχοληθούμε με τον πρώτο φάκελλο, τους Μακεδονομάχους της Βέροιας που γράφτηκαν στο Σύλλογο, καταρτίζοντας τον παρακάτω πίνακα Α’

Πίνακας Α’

Η εγγραφή των Μακεδονομάχων Βέροιας στο Σύλλογο κατά χρονολογική σειρά

Καταγράφεται το ονοματεπώνυμο, η ημερομηνία εγγραφής, η κατηγορία, η περιφέρεια και πότε κατετάγη

1)     Ακρίβου Στέφανος, 5-11-1926, μάχιμος, Βεροίας, 1906

2)     Νταλάκος Στέργιος, 4-11-1926, καπετάνιος, Βέροιας, 1906

3)     Ακριβόπουλος Θωμάς του Κων/νου, 4-11-1926, μάχιμος, Βέροιας – Νάουσας, 1906

4)     Μπουρδένας Θωμάς, 4-11-1926, μάχιμος, Βέροιας, 1906

5)     Νικολαΐδης Αντώνιος, 4-11-1926, μάχιμος διμοιρίτης, Βέροιας – Νάουσας, 1906

6)     Τρούπκος Αντώνιος, 4-11-1926, οπλίτης, Θεσσαλονίκης, Λίμνης Γιαννιτσών - Γουμένισσα, 1905

7)     Βεργιώτης Αναστάσιος, 5-11-1926, μάχιμος, Καβάλα, Καστοριά, Ήπειρος, 1905

8)     Μαντζιόκας Αναστάσιος, 5-11-1926, μάχιμος, Καρατζιόβας, 1906

9)     Πουλιός Μιχαήλ, 5-11-1826, οδηγός, Σέρρες, 1905

10)                        Γεωργίου Ευθύμιος, 5-11-1926, μάχιμος, Βέροιας – Νάουσας, 1905

11)                        Λούρης Εμμανουήλ, 5-11-1926, μάχιμος Βέροιας, 1905

12)                        Μπαλτζής Γρηγόριος του Αντωνίου, 6-11-1924, μάχιμος, Λίμνης Γιαννιτσών, 1905

13)                        Τζιόλας Αναστάσιος του Γεωργίου, 6-11-1925, μάχιμος, Λίμνης Γιαννιτσών, 1905

14)                        Σταφίδας Νικόλαος, 8-11-1926, οδηγός, Βέροιας, 1905

15)                        Τόλιος Ιωάννης, 8-11-1926, οδηγός, Βέροιας, 1906

16)                        Ζήσης Κωνσταντίνος, 8-11-1926, οδηγός, Βέροιας, 1905

17)                        Μπαρμπαργύρης Νικόλαος, 8-11-1926,αγγελιοφόρος, Βέροιας – Νάουσας, 1902-1903

18)                        Σύρπης Γρηγόριος, 8-11-1926, οδηγός, Βέροιας, 1907

19)                        Τσικερδάνος Αργύριος, 6-11-1926, οδηγός, Βέροιας, 1904

20)                        Καρακώστας Αργύρης, 14-11-1926, οδηγός, Βέροιας, 1906

21)                        Βασιλόπουλος Αστέριος, 17-11-1926, τροφοδότης, Λίμνης Γιαννιτσών, 1905

22)                        Καραμήτσιος Φώτιος του Δημ., 20-11-1926, οδηγός, Βέροιας, 1905

23)                        Πατσαβούρας Κων/νος του Νικ., 22-11-1926, οδηγός, Βέροιας, 1906

24)                        Πήκος Γιάννης, 1-12-1926, μάχιμος, Βέροιας, 1907

25)                        Καραμανώλης Αντώνιος, 1-12-1926, μάχιμος, Λίμνης Γιαννιτσών, 1905

26)                        Τσαμήτρος Γεώργιος του Ιωάννη, 10-12-1926, μάχιμος, Βέροιας, 1905

27)                        Τσαμήτρος Γιάννης, 10-12-1926, οδηγός, Βέροιας, 1905

28)                        Πατσιαβούρας Δημήτριος, 10-12-1926, οδηγός, Βέροιας, 1905

29)                        Πατσιαβούρας Γούσιος, 10-12-1926, οδηγός, Βέροιας, 1905

30)                        Σαμαράς Κων/νος, 27-12-1926, Βέροιας (Καλύβια), 1905

31)                        Αχτσής Θωμάς, 1-12-1926, οδηγός – Αγγελιοφόρος, Βέροιας, 1905

32)                        Πατσιαβούρας Ιωάννης Γούσιας, 13-12-1926, οδηγός, Βέροιας, 1904

33)                        Αλαμπουρινός Αθανάσιος, 3-2-1927, οδηγός, Βέροιας, 1900

(Αικατερίνη χήρα Αλαμπουρινού)

34)                        Λουδρίτος Ευάγγελος Φωτίου, 3-2-1927, μάχιμος, Λίμνης Γιαννιτσών, 1905

35)                        Γιανοπούλου Μαρία του Βασιλείου, - , οδηγός, Βέροιας, 1906

36)                        Μάντσης Γεώργιος του Α., 28-3-1927, εσωτερική & εξωτερική οργάνωση, Βέροιας, 1903

37)                        Μπουζινόπουλος Πέτρος, 27-3-1927, μάχιμος, Βέροιας, 1906

38)                        Αντωνιάδης Ιωάννης, 27-5-1927, Βέροιας – Νάουσας, 1906

39)                        Ζάχος Στέφανος του Εμμ., 22-2-1928, πατέρας Επιτρόπου, Βέροιας, 1904

40)                        Καρανάτσιος Εμμανουήλ, 21-3-1928, αυτί του αδελφού του, Βέροιας, 1904

41)                        Θωμαΐδης Αναστάσιος, 3-9-1928, ως υποθάλπων αγωνιστές, Βέροιας – Θεσ/νίκης, 1904

42)                        Μαρία χήρα Ν. Ρεπιδώνη Παπαγεωργίου, 10-4-1028, σύζυγος Πρ., - , 1904

43)                        Καλαϊτζής Θεόδωρος, 10-4-1928, αγωνιστής – προπαγανδιστής, - ,1904

44)                        Παρναβέλας Αντώνιος, 10-4-1928, αγγελιοφόρος, - , 1904

45)                        Κατινάς Δημήτριος του Δημ., 17-4-1928, προπαγανδιστής, - , 1904

46)                        Ελένης Δραγουμάνου σύζ. Αθ. Τσικερδάνου, 6-5-1928, οδηγός – σύζυγος, Βέροιας, 1905

47)                        Παπαδήμου Μενέλαος του Αθαν., 29-3-1928, γιός Μακεδονομάχου, Βέροιας, 1906

48)                        Μπορτένας Δημήτριος του Εμμ., 25-4-1928, οδηγός, Βέροιας, 1906

49)                        Περδίκης Γεώργιος του Στεργίου, 5-5-1928, προπαγανδιστής, Βέροιας, 1906

50)                        Χαρίσης Φώτης του Γ., 23-5-1928, οδηγός, Βέροιας, 1905

51)                        Σαμαράς Δημήτριος του Εμμ., 28-5-1928, οδηγός ως γιος Εμμανουήλ, Βέροιας, 1906

52)                        Πίκος Απόστολος, 31-5-1928, οδηγός, Βέροιας, 1906

53)                        Καραμήτρου Γεώργιος του Δ., 6-6-1928, αγγελιοφόρος, Βέροιας, 1905

54)                        Χατζίκος Ιωάννης, 17-6-1928, Επιτροπή – τροφοδότης, Βέροιας (Μελίκης), 1905

55)                        Λάζος Ιωάννης, 25-6-1928, μάχιμος – τροφοδότης, Βέροιας – Νάουσας, 1905

56)                        Κορδοκαγκέλης Γεώργιος, 5-11-1928, μάχιμος, Βέροιας – Νάουσας, 1905

57)                        Παπανίδης Κων/νος, 21-9-1928, μέλος Κομιτάτου, Βέροιας, 1905

58)                        Παναρίτης Κων/νος του Νικολάου, 30-10-1928, τροφοδότης, Μέγα Ρέμα, 1905

59)                        Παρναβέλα Ελένη σύζυγος Μαντά Στέφανου, 14-3-1928, εντός της πόλεως εργάστηκε, Βέροιας, 1905

60)                        Τζαφέρας Βασίλειος, 20-6-1928, αγγελιοφόρος – οδηγός, Βέροιας – Νάουσας, 1905

61)                        Δημούλης Ιωάννης του Δημ., 25-4-1928, ο πατέρας του φονεύθη από Ρουμανίζοντες του  Ξηρολιβάδου, 1907

62)                        Γκαλίτσιου Μαριγούλα, 5-2-1929, - , εντός της πόλης, 1904

Διευκρινίσεις – Παρατηρήσεις

1.     Οι επεμβάσεις μου στην κατάρτιση του Πίνακα Α’, έγιναν κατά τέτοιο τρόπο που δεν επηρέασαν καθόλου την περιγραφικότητα των εγγραφέντων στο Σύλλογο Μακεδονομάχων.

Περιορίστηκαν στη σειρά των ονοματεπωνύμων (επίθετο, όνομα και όνομα πατρός) και στη διόρθωση ορθογραφικών λαθών.

2.     Κάθε αίτηση εγγραφής, εκτός από το ονοματεπώνυμο, έχει ημερομηνία υποβολής – εγγραφής, το έτος κατάταξης στον Μακεδονικό Αγώνα, την κατηγορία (τι πρόσφερε και υπό ποίαν ιδιότητα), την περιφέρεια δράσης και στο κάτω δεξιό μέρος της αίτησης τις υπογραφές (υποχρεωτικά) δύο μαρτύρων ότι ήταν Μακεδονομάχος (4).

Μόνο σε τρείς αιτήσεις (αύξ. Αριθμοί πίνακας Α’ 4, 27 και 52) οι ενδιαφερόμενοι προσεκόμισαν βεβαιώσεις ότι πρόσφεραν υπηρεσίες στον Μακεδονικό Αγώνα. Οι δύο πιστοποιητικά με υπογραφή του Ιωάννη Δεμέστιχα (Νικηφόρου) και του Νομάρχου Πέλλας Γκαίτε Τζοβαρόπουλου, ο δε τρίτος αίτηση στην οποία οι γιατροί Ν. Αντωνιάδης και Εμμ. Βελτσίδης πάνω στην οποία βεβαιώνουν περιγραφικά τα αίτια του τραυματισμού του που είχε ως αποτέλεσμα να μείνει ανάπηρος στο δεξιό βραχίονα (βλέπε φωτό και τις βεβαιώσεις).

3.     Από παρατήρηση και σύγκριση του πίνακα Α’ με πίνακες Μακεδονομάχων άλλων συγγραφέων (Αναστασίου Χριστοδούλου, Ιωάννη Στάϊκου, Αφανείς, Γηγενείς Μακεδονομάχοι της Ε.Μ.Σπουδών, Αντ. Μ. Κολτσίδα)(5), διαπιστώνεται ότι: από τους 62 εγγραφέντες στο Σύλλογο Μακεδονομάχων (1925 – 1929) οι 34, με αύξοντα αριθμό Πίνακας Α’ 3, 4, 5, 18, 19, 22, 23, 24, 26, 27, 28, 30, 31, 36, 37, 38, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50, 51, 52, 57, 59, 61 και 62, είναι γνωστοί Μακεδονομάχοι.

Ανάμεσα σ’ αυτούς, με αύξοντα αριθμό 42, 46, 51, 59 και 61 είναι και συγγενείς (πατέρας, αδελφός ή σύζυγος) αποθανόντων Μακεδονομάχων.

Επομένως έχουμε νέα ονόματα Μακεδονομάχων (62 – 34 =  28).

Η έρευνα αυτή ανέδειξε νέους Μακεδονομάχους της Βέροιας και παραδίδει τα ονόματά τους να γραφτούν με ανεξίτηλα γράμματα στις ένδοξες σελίδες του Μακεδονικού Αγώνα για τις πολύτιμες υπηρεσίες που πρόσφεραν, με άδολο εθνικό ενθουσιασμό, για την απελευθέρωση της Μακεδονίας.

Τιμής ένεκεν αναφέρω τα ονόματά τους:

1.     Ακρίβου Στέφανος

2.     Νταλέκος Στέργιος

3.     Τρούπκος Αντώνιος

4.     Βεροιώτης Αναστάσιος

5.     Μαντζιόκας Αναστάσιος

6.     Παληάς Μιχαήλ

7.     Γεωργίου Ευθύμιος

8.     Λούρης Εμμανουήλ

9.     Μπαλτζής Γρηγόριος Αντ.

10.Τζιόλας Αναστάσιος Γεωργ.

11.Σταφίδας Νικόλαος

12.Τόλιος Ιωάννης

13.Ζήσης Κωνσταντίνος

14.Μπαρμπαργύρης Ν.

15.Καρακώστας Αργύριος

16.Βασιλόπουλος Αστέριος

17.Καραμανώλας Αντώνιος

18.Πατσιαβούρας Γούσιος]

19.Πατσιαβούρας Ιωάννης Γούσιος

20.Αλαμπουρινός Αθανάσιος

21.Λουδράτος Ευάγγελος Φωτίου

22.Γιανοπούλου Μαρία Βασιλείου

23.Καραμήτρου Γεώργιος Δ.

24.Χατζίκος Ιωάννης

25.Λάϊος Ιωάννης

26.Κορδοκαγκέλης Γέωργιος

27.Παναρίτης Κων/νος Νικόλαος και

28.Τζαφάρας Βασίλειος

ΣΕ ΑΙΩΝΙΑ ΜΝΗΜΗ

Σπάνια (ή και ανύπαρκτη) φωτογραφία Μακεδονομάχων Βέροιας:

Πρώτη σειρά (όρθιοι) από αριστερά: Άγνωστος, Άγνωστος, Γ. Κανάκης, Καλαϊτζής, Άγνωστος, Άγνωστος. Καθιστοί από αριστερά: Κ. Ρέππας, Μερκούριος Καρακωστής και Θεόδωρος Καλαϊτζής.

(Παράκληση, εάν αναγνωρίσετε κάποιον τηλεφωνήστε στο 6973815432).

Σημείωση:

Στον επόμενο εορτασμό του Μακεδονικού Αγώνα θα παρουσιάσω τους άγνωστους Μακεδονομάχους των χωριών της περιφέρειας Βέροιας. 

Αρχειακές Πηγές. Ενδεικτική Βιβλιογραφία

1.     Παύλου Δ. Πυρινού, το 1984: «Ετος Μακεδονικού Αγώνα», «ΛΑΟΣ» Πέμπτη 14 Οκτωβρίου 1984

Μάκη Δημητράκη, Μακεδονικός Αγώνας «ΛΑΟΣ», 15-16 Οκτωβρίου 2016

Αλέκου Χατζηκώστα, Μακεδονομάχοι (1903-1913) προερχόμενοι από την Ημαθία, Η άλλη άποψη, 7-1-2013

Γεωργίου Χ. Χιονίδη, Έρευνα, Μακεδονική Ζωή, τεύχος 97, Ιούνιος ‘74

2.     Αρχειακές Πηγές: α) Εθνική Οργάνωση «ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ», Παράρτημα εν Βεροία, αρχείο αιτήσεων εγγραφής μελών κατοίκων Βέροιας, β) και Περιχώρων Βέροιας. Φάκελλοι δύο και γ) Αρχείο Αναστασίου Καρατζόγλου, φάκελλος Μακεδονικός Αγώνας

3.     Στέφανου Ε. Ζάχου, Αναμνήσεις ενός Βεροίωτης, σσ 71-74, Βέροια 1979

4.     Αρχειακές Πηγές, ό.π. σημείωση 2

5.     α) Αναστασίου Εμμ. Χριστοδούλου, Ιστορία της Βέροιας, Βέροια 1960, σ. 131 και η Συμβολή της Βέροιας εις τον Μακεδονικό Αγώνα 1902-1908. αβ) Ιωάννη Στάϊκου, πρώην Υπουργού, Μισός Αιώνας Πολιτικών Αγώνων και Εθνικής Δράσεως, Αθήναι 1970 (Πρόλογος του κ. Γ. Χιονίδη), γ) Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Αφανείς Γηγενίες Μακεδονομάχοι (1903 – 1913), Θεσσαλονίκη 1908 και δ) Αντ. Μ. Κολτσίδα, Ιστορία της Βέροιας, τόμος Α + Β, σ. 1096.