Γράφει ο Αναστάσιος
Βασιάδης
Το επίκαιρο ενδιαφέρον της κοινής γνώμης στρέφεται κυρίως στα σημαντικά ζητήματα της εποχής, όπως είναι η επιτεινόμενη πολεμική σύρραξη στην Ουκρανία, οι διαρκείς απειλές από τον εξ ανατολών γείτονα, η ενεργειακή κρίση εν όψει του χειμώνα, η μεγάλη ακρίβεια βασικών προϊόντων, το ενδεχόμενο μιας νέας επιδημικής έξαρσης κλπ.
Παρά την επικέντρωση του γενικότερου ενδιαφέροντος στα σημαντικά αυτά ζητήματα, σημαντικό μέρος της καθημερινής ειδησεογραφίας καταλαμβάνει η εν δυνάμει προεκλογική περίοδος που αφορά όχι μόνο τις προσεχείς εθνικές εκλογές, τις ευρωεκλογές και τις αυτοδιοικητικές εκλογές, αλλά και τις αρχαιρεσίες διαφόρων φορέων όπως είναι οι επιστημονικοί σύλλογοι, τα επιμελητήρια, οι επαγγελματικές και εργασιακές ενώσεις, οι κοινωνικοί και πολιτιστικοί φορείς κλπ.
Οι διάφορες εκλογικές διεργασίες που εξελίχθηκαν το προηγούμενο διάστημα εν μέσω της επιδημικής κρίσης και των περιοριστικών μέτρων υγειονομικής προστασίας, αναζωπύρωσαν και την συζήτηση για την ηλεκτρονική ψηφοφορία. Είναι γνωστό ότι η ηλεκτρονική τεχνολογική εξέλιξη, χαρακτηρίζει την εποχή μας και υπεισέρχεται πλέον όχι μόνο στις κοινωνικές δραστηριότητες αλλά και στην ιδιωτικότητα των πολιτών. Αναγνωρίζεται ωστόσο ότι αποτελεί και ένα προηγμένο βήμα, το οποίο δίνει την δυνατότητα μέσω των ψηφιακών διαδικτυακών εφαρμογών να επιτελούνται σε ελάχιστο χρόνο και με άνεση, λειτουργίες που παλαιότερα απαιτούσαν χρόνο, κόπο και δαπάνες για να προχωρήσουν
. Η ηλεκτρονική ψηφοφορία είναι μία από τις ηλεκτρονικές εφαρμογές που ξεκίνησαν πριν από χρόνια και συνεχίζονται πειραματικά, ενώ υπάρχει σχετική νομοθετική πρόβλεψη και αναμένεται η γενίκευση της, αφού εξασφαλιστούν οι αναγκαίες προϋποθέσεις, που θα διασφαλίζουν την ιδιωτικότητα του ψηφοφόρου και την μυστικότητα της ψήφου. Τα θεμελιώδη στοιχεία που συνθέτουν την ηλεκτρονική ψηφοφορία και την διαφοροποιούν από τα συστήματα της λεγόμενης συμβατικής διαδικασίας που γενικώς εφαρμόζονται, είναι η δυνατότητα άσκησης του εκλογικού δικαιώματος από απόσταση και η χρήση υπολογιστικού συστήματος για την οργάνωση και διεξαγωγή της όλης εκλογικής διαδικασίας. Απαραίτητη προϋπόθεση για την συνολική εφαρμογή της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας στις εκλογικές διαδικασίες, είναι η διασφάλιση της μυστικότητας της ψήφου, η οποία αποτελεί συνταγματική επιταγή και συνδέεται άμεσα με την ιδιωτικότητα του πολίτη.
Η μυστικότητα της ψήφου διασφαλίζεται πλήρως κατά την συμβατική ψηφοφορία που πραγματοποιείται υπό την εγγύηση και εποπτεία της εφορευτικής επιτροπής, η οποία και έχει την ευθύνη της εκάστοτε εκλογικής διαδικασίας. Σύμφωνα με αυτήν την διαδικασία, ο ψηφοφόρος εισέρχεται υποχρεωτικά μόνος στον ειδικό απομονωμένο χώρο (paravan), που είναι διαμορφωμένος κατά τρόπο ώστε να αποτρέπονται φαινόμενα άσκησης πιέσεων επί των εκλογέων, όπως διλήμματα, απειλές, εκφοβισμοί, ή άσκηση βίας, προκειμένου να διαμορφώσουν την ψήφο τους σύμφωνα με υποδείξεις.
Εντός του ειδικού χώρου, ο ψηφοφόρος ασκεί το εκλογικό του δικαίωμα και τοποθετεί το ψηφοδέλτιο στον ειδικό αδιαφανή φάκελο, που στην συνέχεια ρίπτει στην κάλπη. Η εποπτεία της εφορευτικής επιτροπής διασφαλίζει εν προκειμένω, ότι οι ψηφοφόροι δεν θα συναντήσουν προσκόμματα κατά την άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος, ενώ ταυτόχρονα αποτρέπεται η εκδήλωση φαινομένων πλαστοπροσωπίας. Αυτή η παραδοσιακά εφαρμοζόμενη διαδικασία εγγυάται απόλυτα για την μυστικότητα της ψήφου και δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Δεν ισχύει όμως απόλυτα το ίδιο για την ηλεκτρονική ψηφοφορία, παρά το γεγονός ότι νομικά προβλέπεται ως εκλογική διαδικασία. Και αυτό διότι, παρά την ύπαρξη ψηφιακών εξυπηρετητών και σταθμών εργασίας που επικοινωνούν με θεωρητικώς ασφαλείς υποδομές, παρά την ενεργοποίηση κρυπτογραφικών πρωτοκόλλων και παρά την πρόβλεψη φραγών ασφαλείας, πάντα υπάρχουν οι ελλοχεύοντες παράμετροι που απειλούν ανά πάσα στιγμή την μυστικότητα της ψηφοφορίας, όπως οι επιδέξιοι εισβολείς των υπολογιστικών συστημάτων του διαδικτύου, τα κακόβουλα λογισμικά, η ορθότητα του εφαρμοζόμενου λογισμικού κλπ. Η ηλεκτρονική ψηφοφορία πραγματοποιείται είτε στα καθορισμένα εκλογικά τμήματα, είτε σε οποιοδήποτε άλλο χώρο στον οποίο υπάρχει η δυνατότητα πρόσβασης στο διαδίκτυο. Προκύπτει επομένως μια ουσιαστική διάκριση μεταξύ των τρόπων που μπορεί να πραγματοποιηθεί η ηλεκτρονική ψηφοφορία, που συναρτάται με το χώρο από τον οποίο ο ψηφοφόρος επιλέγει να ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα. Καταρχήν προβλέπεται η διενέργεια της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας εντός των εκλογικών τμημάτων.
Στην περίπτωση αυτή, η ψηφοφορία γίνεται στα εκλογικά τμήματα, υπό την εποπτεία και εγγύηση της αρμόδιας εφορευτικής επιτροπής, η οποία έχει και την ευθύνη για τον έλεγχο της καλής λειτουργίας του λογισμικού του υπολογιστικού συστήματος.
Ο ψηφοφόρος εισέρχεται στον ειδικό χώρο όπου υπάρχει ηλεκτρονική συσκευή, δια της οποίας με την χρήση του ειδικού λογισμικού, επιτελείται η μυστική ψηφοφορία, όπως συμβαίνει και με τον συμβατικό τρόπο. Η εποπτεία της εφορευτικής επιτροπής, διαφυλάσσει τον μυστικό χαρακτήρα της διαδικασίας. Επιφύλαξη πλέον υπάρχει για την εξασφάλιση της μυστικότητας της ψηφοφορίας, ως προς την ηλεκτρονική επεξεργασία της ψήφου, λόγω του ενδεχομένου ενεργοποίησης των παραμέτρων που περιγράφησαν προηγουμένως. Το ίδιο ισχύει και για τις περιπτώσεις όπου η άσκηση του εκλογικού δικαιώματος γίνεται με ηλεκτρονικό τρόπο σε κατάλληλα διαμορφωμένα περίπτερα ή θαλάμους, που έχουν προσδιοριστεί και βρίσκονται σε χώρους όπου είναι ευχερής η προσέγγιση από τους ψηφοφόρους και λειτουργούν ως απομακρυσμένα εκλογικά τμήματα, πάντα υπό την εποπτεία και ευθύνη της εφορευτικής επιτροπής.
Ισχυρή ωστόσο επιφύλαξη ως προς την διασφάλιση της μυστικότητας της ψηφοφορίας εγείρεται στις περιπτώσεις όπου η ηλεκτρονική ψηφοφορία πραγματοποιείται από απόσταση και από μη διασφαλισμένους χώρους. Σε αυτές τις περιπτώσεις η άσκηση του εκλογικού δικαιώματος με ηλεκτρονικό τρόπο γίνεται από οποιοδήποτε ιδιωτικό χώρο, χωρίς τον έλεγχο και την εποπτεία της αρμόδιας εφορευτικής επιτροπής.
Ο χώρος που βρίσκεται η ηλεκτρονική συσκευή, μέσω της οποίας ο ψηφοφόρος καταθέτει την ψήφο του, εποπτεύεται από τον ίδιο αλλά και από οποιοδήποτε τρίτο πρόσωπο που μπορεί να βρίσκεται πλησίον. Ο χώρος αυτός μπορεί να είναι η οικία, ο επαγγελματικός χώρος του ψηφοφόρου, κάποιος δημόσιος χώρος όπως τα «internet cafe», η οποιοδήποτε σημείο που υπάρχει πρόσβαση στο διαδίκτυο.
Το σύστημα αυτό της ψηφοφορίας είναι προφανές ότι μεγιστοποιεί την ευκολία συμμετοχής στην εκλογική διαδικασία, ενώ ταυτόχρονα ικανοποιεί την ανάγκη προστασίας της ατομικής και δημόσιας υγείας με την τήρηση των μέτρων πρόληψης και προστασίας από τις ενδεχόμενες επιδημικές απειλές. Εγείρει, όμως, σημαντικές επιφυλάξεις για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ο ψηφοφόρος ασκεί το δικαίωμα του, καθώς και για το εάν η σύγχρονη τεχνολογία, είναι σε θέση να εγγυηθεί ότι το περιεχόμενο της ψήφου θα παραμείνει μυστικό και αναλλοίωτο. Οι ίδιες επιφυλάξεις διατυπώνονται και για την επιστολική ψήφο εξ αποστάσεως. Σε κάθε περίπτωση η διάκριση μεταξύ της εποπτευόμενης και μη εποπτευόμενης ηλεκτρονικής και επιστολικής ψήφου είναι ουσιαστική και καθοριστική για την εκλογική διαδικασία, καθόσον συνδέεται άμεσα με το επίπεδο ελέγχου που ασκούν στην όλη διαδικασία οι εφορευτικές επιτροπές ως αρμόδια όργανα.
Η απουσία της απαραίτητης εποπτείας που πρέπει να ασκείται από την εφορευτική επιτροπή σε κάθε στάδιο της εκλογικής διαδικασίας, ενέχει το ενδεχόμενο παραβίασης της μυστικότητας και της ελευθερίας της ψήφου, καθώς δεν υφίσταται ασφαλής εγγύηση για την γνησιότητα και εγκυρότητά της.
Εξ αυτών συμπεραίνεται ότι έως ότου εξασφαλιστούν όλες οι προϋποθέσεις, που θα μπορούν να εγγυηθούν εκ του ασφαλούς για την μυστικότητα, την εγκυρότητα και το αναλλοίωτο της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας, κυρίως κατά την εξ αποστάσεως ψηφοφορία, αυτή παραμένει σε πειραματικό στάδιο, με αμφισβητούμενη την γνησιότητα των αποτελεσμάτων που προκύπτουν, όπου αυτή εφαρμόζεται ως έχει.
