Γράφει ο
Θωμάς Γαβριηλίδης
Το σημερινό μου σημείωμα γράφεται με αφορμή μία συζήτηση ενός νεαρού πατέρα με την 3-4 ετών κορούλα του, η οποία έγινε ενώ περνούσαν μπροστά από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Βέροιας, προπορευομένης της μικρούλας 2-3 μέτρα.
Σε ερώτηση του πατέρα «ποιανού είναι αυτό το μεγάλο μαρμάρινο κεφάλι στην είσοδο του Μουσείου;» η απάντηση της κορούλας του ήταν κατηγορηματική: «Είναι η κακιά η Μέδουσα!». Και, όταν ο καλός μπαμπάς, θέλοντας να εμπεδώσει η κορούλα του την άποψή της, σχολίασε «εγώ νόμιζα πως είναι ο Μέγας Αλέξανδρος», η απάντηση της μικρούλας ήταν η ίδια «είναι η κακιά η Μέδουσα».
Το μάθημα πήγε πολύ καλά. Ο σκοπός πέτυχε απόλυτα. Η μικρούλα τώρα ξέρει ότι το κολοσσιαίο μαρμάρινο αρχαίο κεφάλι που είναι τοποθετημένο μπροστά στην κύρια είσοδο του Αρχαιολογικού Μουσείου της Βέροιας είναι της Μέδουσας και όχι όπως πολλοί περαστικοί, όταν το πρωτοβλέπουν, νομίζουν ότι είναι του Μεγάλου Αλεξάνδρου, επειδή του μοιάζει πολύ. Και πράγματι θα μπορούσε να λέγεται ότι είναι του Μ. Αλεξάνδρου, αν εκείνοι που το βρήκαν έπειτα από ανασκαφές στην περιοχή του βόρειου τείχους της Βέροιας δεν έλεγαν ότι είναι το κεφάλι της Μέδουσας, που είχε τοποθετηθεί εκεί ως αποτρόπαιο για να διώχνει τους εχθρούς μακριά από την πόλη.
Κρίθηκε λοιπόν ότι επρόκειτο για κεφάλι Γοργόνας Μέδουσας, αλλά όχι της άσχημης και της κακιάς, που όποιος άνθρωπος την έβλεπε στα μάτια απολιθωνόταν, παρά της ωραίας Γοργόνας Μέδουσας, η οποία γοήτευε, μάγευε και καθήλωνε με την τρομερή και απόκοσμη ομορφιά της όχι μόνο τους εχθρούς αλλά και το κακό μάτι και κάθε κακό από τους ανθρώπους που πίστευαν στη δύναμή της και φορούσαν σαν φυλαχτό το γοργόνειό της, τη μορφή της δηλαδή χαραγμένη ή ζωγραφισμένη πάνω σε ένα εγκόλπιο ή σε οποιοδήποτε άλλο κόσμημά τους ή σε κάποιο εξάρτημα της φορεσιάς ή της στολής τους.
Με την κρίση όμως αυτή δεν συμφωνούν όλοι οι μελετητές της κολοσσιαίας κεφαλής, η οποία χρησιμοποιήθηκε ως αποτρόπαιο σύμβολο στα βόρεια τείχη της Βέροιας. Υπάρχουν και εκείνοι οι οποίοι πιστεύουν ότι μπορεί να είναι το κεφάλι του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που χρησιμοποιήθηκε μετά το θάνατό του, ως αποτρόπαιο σύμβολο η απεικόνισή του, επειδή όταν ο Μ. Αλέξανδρος ζούσε προκαλούσε το φόβο και τον τρόμο στους εχθρούς του. Εξάλλου λένε δείχνοντάς το, ότι δεν έχει φίδια για μαλλιά, και κάποιο στοιχείο της κόμης, που από άλλους νομίστηκε φιδίσιο σώμα, λένε ότι είναι απλώς αναπαράσταση του διαδήματος που συνήθιζαν να φορούν στο κεφάλι τους οι Μακεδόνες βασιλείς.
Υπέρ της παραπάνω άποψης είναι οι πληροφορίες από αρχαίες πηγές ότι νομίσματα αρχαία με την κεφαλή του Μ. Αλεξάνδρου, χρησιμοποιούνταν σαν εγκόλπια όχι μόνο από Έλληνες και Ελληνίδες αλλά και από Ρωμαίους και Ρωμαίες, μια συνήθεια που ήταν γενικευμένη και τον 4ο μ.Χ. αιώνα, όπως μαρτυρεί και ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος.
Το πρόβλημα της ταυτότητας της κολοσσιαίας μαρμάρινης κεφαλής του Αρχαιολογικού Μουσείου της Βέροιας φαίνεται λοιπόν ότι παραμένει μέχρι τώρα άλυτο. Τον τελευταίο λόγο έχουν βέβαια οι ειδικοί αρχαιολόγοι.
ΠΩΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΘΗΚΕ Η ΓΟΡΓΟΝΑ ΜΕΔΟΥΣΑ
ΣΕ ΑΔΕΛΦΗ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΕΞΑΝΤΡΟΥ;
Αλλά και για τους λαογράφους υπάρχει επίσης ένα εξίσου, θα έλεγα, πρόβλημα πολύ ενδιαφέρον, που κι αυτό περιμένει κάποια λύση.
Πώς έγινε η Γοργόνα Μέδουσα, από αρχαίος θαλάσσιος δαίμων, που θεωρούνταν από την Ελληνική Μυθολογία, αδερφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου και μπήκε στις παραδόσεις των Ελλήνων και εκείνων που κατοικούν κοντά σε θάλασσα και εκείνων που βρίσκονται αρκετά μακριά της;
Θα ήταν πράγματι κάτι θαυμάσιο, αν έπειτα από εμπεριστατωμένη έρευνα – κάτι που ο γράφων και λόγω ηλικίας αδυνατεί να κάνει – αποδεικνυόταν ότι στη μεταμόρφωση της ωραίας Γοργόνας Μέδουσας σε αδερφή του Μεγαλέξαντρου και τη σχετική με αυτήν πανελλήνια παράδοση σημαντικό ρόλο, αν όχι καθοριστικό, έπαιξε το κολοσσιαίο αποτρόπαιο κεφάλι της όμοιας με τον Μ. Αλέξανδρο Γοργόνας Μέδουσας, ή και του ίδιο του αποτρόπαιου Μεγάλου Αλεξάνδρου, των τειχών της αρχαίας Βέροιας.
ΟΙ ΑΔΕΡΦΕΣ ΤΟΥ Μ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ
Ίσως πρέπει όμως να σημειωθεί εδώ ότι ο Μέγας Αλέξανδρος δεν είχε μόνο μία αδερφή, αλλά τέσσερις, όλες ετεροθαλείς (από διαφορετικές μητέρες), την Κυννάνη, την Κλεοπάτρα, τη Θεσσαλονίκη και την Ευρώπη, τη νεότερη, από την έβδομη και τελευταία, λόγω δολοφονίας του, γυναίκα του.
Ποια άραγε από τις τέσσερις αδερφές του έκανε το λάθος να πετάξει ή να πιει το αθάνατο νερό, που ο Μεγαλέξανδρος φύλαγε σ’ ένα «γυαλί», με συνέπεια να μεταμορφωθεί σε Γοργόνα;
Οι Θεσσαλονικείς θέλουν να πιστεύουν ότι αυτή ήταν η Θεσσαλονίκη, ενώ ο Νίκος Καζαντζάκης έγραψε στο έργο του: «Καπετάν Μιχάλης» ότι αυτή ήταν… η Κρήτη:
«Δεν ήταν νησί (η Κρήτη), ήταν θεριό που κείτονταν στη θάλασσα, ήταν η Γοργόνα η αδερφή του Μεγαλέξαντρου, που θρηνούσε και καταχτυπούσε με την ουρά της και φουρτούνιαζε το πέλαγο…».
Η απάντηση είναι μάλλον πολύ δύσκολη.
Συνεχίζεται
Υ.Γ. Επειδή αναφερθήκαμε σε θαλάσσιο δαίμονα, δράττομαι της ευκαιρίας να υπενθυμίσω ότι υπάρχει και «δαίμων» του τυπογραφείου, ο οποίος φαίνεται ότι τα έχει βάλει με τα δημοσιεύματά μου! Βάζω «Γοργόνειον!».
