Του Πάρη Παπακανάκη
Η καταπάτηση της «Συνθήκης της Λωζάννης» από την Τουρκία άρχισε πριν στεγνώσει το μελάνι της υπογραφής της από τον Ισμέτ πασά, αγαπητοί φίλοι!
Κατά την παράδοση των νησιών Ίμβρου και Τενέδου (τον Σεπτέμβριο του 1923) παραβιάστηκε το άρθρο 14 με τον διορισμό Τούρκου διοικητή αντί κάποιου που θα προερχόταν από τον τοπικό ελληνικό πληθυσμό, όπως προβλεπόταν σαφώς στη Συνθήκη, Ακολούθησε σε σύντομο χρονικό διάστημα η ανάκληση όλων των δικαιωμάτων των μειονοτήτων με τη νομοθέτηση του νέου “Αστικού Κώδικα της Τουρκίας”.
Η δε συνέχεια συνιστά έναν μακροσκελέστατο κατάλογο γεγονότων παραβιάσεων και αναθεωρητικών υποκριτικών αιτιάσεων, από τον οποίο και ο πιο επιμελής συντάκτης του κάτι θα παραλείψει…
Πού να πρωτοαναφερθεί κανείς; Στον συστηματικό αφελληνισμό της Ίμβρου και Τενέδου, στον προβοκατόρικο διωγμό των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης το 1955, στην απαίτηση εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων δυτικά των νησιών μας Σαμοθράκης, Λήμνου, Αγίου Ευστρατίου, Λέσβου, Ψαρών και Χίου (άρχισε να διατυπώνεται το 1973 και δύο φορές έφεραν τις δύο χώρες στα πρόθυρα στρατιωτικής σύρραξης το 1976 και το 1987), στην εισβολή στην Κύπρο το 1974, στις εναέριες παραβιάσεις του FIR Αθηνών και του εθνικού εναέριου χώρου, στην κήρυξη ως αφορμή πολέμου (casus belli) εναντίον της Ελλάδας την ενδεχόμενη εφαρμογή της Διεθνούς Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας το 1995, στην προβοκατόρικη κρίση των Ιμίων του 1996 για την διατύπωση του ευφυολογήματος των “γκρίζων ζωνών”…
Και όλα αυτά με την παράθεση “νομικών επιχειρημάτων” που κυμαίνονται μεταξύ τραγέλαφου και εξωφρενικού:
«Τα ελληνικά νησιά δεν δικαιούνται υφαλοκρηπίδας, επικάθονται στην τουρκική υφαλοκρηπίδα…» (θαρρείς και τα νησιά είναι διακοσμητικά οικιακά αντικείμενα)
«Η Τουρκία με τη “Συνθήκη της Λωζάνης” παραιτήθηκε από δικαιώματα μόνο επί των καταγραφόμενων νησιών του Αιγαίου, υπάρχουν επομένως νησιά απροσδιόριστης κυριότητας…», αλληθωρίζοντας υποκριτικά στο περιεχόμενο του άρθρου 16: «Η Τουρκία δήλοι ότι παραιτείται παντός τίτλου και δικαιώματος πάσης φύσεως επί των εδαφών ή εν σχέσει προς τα εδάφη άτινα κείνται πέραν των προβλεπομένων υπό της παρούσης Συνθήκης ορίων (τρία μίλια), ως και επί των νήσων, εκτός εκείνων ων η κυριαρχία έχει αναγνωρισθή αυτή δια της παρούσης Συνθήκης (Ίμβρος, Τένεδος, Λαγούσες), της τύχης των εδαφών και των νήσων τούτων κανονισθείσης ή κανονισθησομένης μεταξύ των ενδιαφερομένων…».
Δεν θα προχωρήσω σε πολυσύνθετες και κουραστικές νομικές αναλύσεις (το έχουν κάνει άλλωστε κατ’ επανάληψη αρμοδιότεροι), αλλά θα περιοριστώ στην αφήγηση δύο μεστών σε νοήματα βεροιώτικων λαϊκών ιστοριών που συνειρμικά ήρθαν στον νου μου, καθώς σκεφτόμουν το θέμα τελευταία. Μας τις διέσωσε ο συμπατριώτης μας ιστοριογράφος Αναστάσιος Χριστοδούλου:
ΕΝΑΣ ΔΙΚΑΙΟΣ ΚΛΕΠΤΗΣ
Στην εβραϊκή συνοικία της πόλης μας ο Χανανιά Πιπανό είχε το μπακάλικό του κάτω από το σπίτι του. Συγκοινωνούσε δε αυτό με την όχθη του ποταμού “Τριπόταμου” δια μέσου υπόγειας καταπακτής και διόδου. Ο Μεμέτ Νταρταμάς είχε ανακαλύψει τη μυστική υπόγεια διαδρομή και ανηφορίζοντας συχνά έκλεβε διάφορα είδη. Δεν έμεινε βέβαια απαρατήρητο το γεγονός από τον Εβραίο παντοπώλη και ένα βράδυ που αντιλήφθηκε τον κλέφτη από μια χαραμάδα του πατώματος βρήκε το θάρρος να φωνάξει: «Μεμέτ αγά, με οίκτο παίρνε!». Και εκείνος του απάντησε: «Σώπα, βρε τσιφούτη! Εγώ δεν είμαι σαν εσένα. Τίμια τα ζυγίζω και τα παίρνω».
Ο ΑΝΑΞΙΟΣ ΜΗΝΑΣ
Κάποιος Αβνή Εφέντης, κακοπληρωτής, είχε δανεισθεί χρήματα από τον σαράφη (ράφτη) Ασέρ και αργούσε να τα επιστρέψει. Μια μέρα στο Φαρμακείο του Αριστοτέλη Βλάχου ο Ασέρ του υπενθύμισε την οφειλή και την πάροδο τριών μηνών από τότε μετρώντας χαρακτηριστικά με τα δάχτυλα: «Δεκέμβριος, Ιανουάριος, Φεβρουάριος». Και απτόητος ο Τούρκος Αβνή πέρασε στην αντεπίθεση λέγοντας: «Βρε Τσιφούτη! Τον Φεβρουάριο για μήνα τον λογαριάζεις;»…
Παρά το βεβαρυμμένο παρελθόν στο Αιγαίο, παρά τη συνέχιση της κατοχής του βορείου τμήματος της Κύπρο και τα υποκριτικά προσκόμματα στην εξεύρεση λύσης, για αρκετά χρόνια θέλαμε να πιστεύουμε ότι η Τουρκία έψαχνε να βρει τον βηματισμό της (έστω και αργοκίνητα) για να οικοδομήσει μια ευρωπαϊκή προοπτική. Μας προέκυψε όμως κατά την επίσκεψη του ηγέτη της Ρ.Τ. Ερντογάν στην Αθήνα το 2017 ευθεία αμφισβήτηση πλέον της “Συνθήκης της Λωζάννης”. Θυμίζω ότι σε διακαναλική μάλιστα τηλεοπτική σύνδεση και παρουσία της πολιτικής ηγεσίας της χώρας μας, δήλωσε:
«Η “Συνθήκη της Λωζάννης” δεν περιλαμβάνει μόνο την Ελλάδα, αλλά ολόκληρη την περιοχή. Αφορά ολόκληρη την περιοχή και ακριβώς εξαιτίας αυτού, πιστεύω συγχρόνως ότι όλες οι συνθήκες χρειάζονται μία επικαιροποίηση. Και η Λωζάννη, σύμφωνα με τα τελευταία γεγονότα, χρειάζεται επικαιροποίηση... Όταν μιλάω για επικαιροποίηση των συνθηκών, μπορούμε να συζητήσουμε τα πάντα. Από το Α ως το Ω. Μπορεί η Ελλάδα να ενοχλείται με ορισμένα θέματα, με συγκεκριμένες προβλέψεις, αλλά μπορούμε να καθίσουμε κάτω και να συζητήσουμε».
Εμβρόντητοι αλλά και αγανακτισμένοι από τη θρασύτητα των λόγων και των εν συνεχεία έργων, παρακολουθήσαμε να γίνεται λόγος επεξηγηματικά για: «δηλώσεις προς εσωτερική κατανάλωση», «μέτρηση των ελληνικών αντιδράσεων», «παζάρια με τις ΗΠΑ για την επίθεση στη Συρία και το Ιράκ», «πιέσεις στις υπό εξέλιξη διερευνητικές συζητήσεις μεταξύ εμπειρογνωμόνων των δύο χωρών»… Κάποιοι μάλιστα χρησιμοποίησαν τον απαξιωτικό (πλην όμως επιπόλαιο όπως αποδεικνύεται από τη συνέχεια) χαρακτηρισμό του Ρ.Τ. Ερντογάν ως «απρόβλεπτου κι ανεξέλεγκτου Προέδρου με μύχιους πόθους σουλτάνου» και έκαναν λόγο για «επαρμένες νέο-οθωμανικές φαντασιώσεις…». Παραμείναμε εφησυχασμένοι (κομψός ο χαρακτηρισμός) και επικεντρωθήκαμε (όχι αναίτια βέβαια) στην αντιμετώπιση των οικονομικών προβλημάτων μας σε οικογενειακό και εθνικό επίπεδο.
Όμως σύντομα βρεθήκαμε αντιμέτωποι με: πρωτόγνωρες απόπειρες μη εμπόλεμης κατάλυσης των χερσαίων και θαλασσίων συνόρων της χώρας μας από εργαλειοποιημένους μετανάστες, τη σύναψη ενός εκτός πάσης νομιμότητας και λογικής τουρκολυβικού μνημονίου, την προκλητική (“νταηλίδικη”, για τη συμφωνία γλώσσας και έργων) παραβίαση κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας μας στην ανατολική Μεσόγειο. Παραμείναμε ψύχραιμοι (πάλι κομψός ο χαρακτηρισμός) και “ανυποχώρητοι στις κόκκινες γραμμές” (τις οποίες είδαμε παραδόξως να οριοθετούνται στα 6 ναυτικά μίλια και την εθνική μας αξιοπρέπεια να διασώζει o ικανότατος κυβερνήτης της φρεγάτας “ΛΗΜΝΟΣ”, ο αντιπλοίαρχος Ιωάννης Σαλιάρης)…
Τελευταία κυριάρχησε η επίμονη απαίτηση του τουρκικού στρατιωτικο-πολιτικού καθεστώτος για αποστρατικοποίηση όλων των νησιών του ανατολικού Αιγαίου (διευκρινίζω αμέσως: κατάφορα υποκριτική, αφόρητα ιδιοτελής και παντελώς αβάσιμη νομικά γενίκευση) συνδυασμένη με νέα ευφυολογήματα αμφισβήτησης της κυριότητάς τους από την Ελλάδα.
Το σημείο όπου πρέπει να εστιάσουμε την προσοχή μας, αγαπητοί φίλοι, είναι η αθρόα πλειοδοσία από κοινού συμπολιτευόμενων- αντιπολιτευόμενων προσώπων της τουρκικής πολιτικής και στρατιωτικής σκηνής (κι όχι μόνο, μέχρι και μοντέλες επιστρατεύθηκαν για να τοποθετηθούν, δεν άντεξα και το έγραψα…) για εκδήλωση ενεργειών αποκλεισμού ή και κατάληψης νησιών του Αιγαίου (!!!)
Εύλογα λοιπόν τίθεται το ερώτημα:
Ποια σκοπιμότητα εξυπηρετεί η γενικευμένη επιμονή του τουρκικού στρατιωτικο-πολιτικού καθεστώτος στο ζήτημα αυτό; Με απλούστερα λόγια: γιατί με τόσο πάθος επικαλούνται μια Συνθήκη Ειρήνης που ουσιαστικά θέλουν να καταργήσουν δια της “επικαιροποίησής” της;
Κατ’ αρχήν δεν μπορούμε να αγνοούμε το ενδεχόμενο της συστηματικής επιδίωξης για εξασφάλιση της απαιτούμενης εξωτερικής νομιμοποίησης, ώστε με σχετική ευκολία να επιχειρηθεί η κατάληψη νησιών όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν (κι όχι απαραίτητα με προτεραιότητα τη διεξαγωγή πολεμικών επιχειρήσεων). Προσωπικά είμαι πεπεισμένος ότι αν αισθανόταν ότι μπορούσαν, θα το είχαν ήδη επιχειρήσει…
Περισσότερο πιθανή όμως γίνεται η ερμηνεία ότι τα τελευταία χρόνια η (αρραγής πάντα επισημαίνω) τουρκική εξωτερική πολιτική οικοδομείται απαρέγκλιτα πάνω στο “όραμα” του πρώην Πρωθυπουργού και Υπουργού Εξωτερικών καθηγητή Νταβούτογλου, όπως αυτό περιγράφεται στο βιβλίο του “Στρατηγικό Βάθος”.
Ο θεμέλιος λίθος της έννοιας του “Στρατηγικού Βάθους” είναι κατά τον Νταβούτογλου το πολιτικό αξίωμα: «Κάθε κοινωνία που έχει το ιδανικό και τη φιλοδοξία να περάσει στην ιστορία όχι ως παθητική, αλλά ως ασκούσα επιρροή και να γρά¬φει την ιστορία αντί να τη διαβάζει, είναι υποχρεωμένη κατ’ αρχάς να ερμηνεύσει εκ νέου τον χρόνο και τον χώρο, που αποτελούν τα σταθερά δεδομένα εντός των οποίων βρίσκεται». Και συμπληρωματικά ότι «σε μια περίοδο που συντελείται ένας ολόκληρος κόσμος αλληλεπίδρασης, τους πυρήνες των νέων κέντρων ισχύος θα αποτελέσουν οι κοινωνίες οι οποίες θα κατορθώσουν να διατηρήσουν ακμαία την αυτοπεποίθησή τους. Αντιθέτως, εκείνες οι κοινωνίες που, έχοντας χάσει την αυτοπεποίθησή τους, αποδέχθηκαν να γίνουν τα περιφερειακά στοιχεία άλλων κοινωνιών, μετά από μια ψυχολογική κατάρρευση, θα μείνουν αντιμέτωπες και με τον κίνδυνο της στρατηγικής τους διάλυσης».
Εξειδικεύοντας δε στην περιοχή μας, αναφέρει: «Το Αιγαίο αποτελεί το σημαντικότερο θαλάσσιο κομβικό σημείο της “Ευρασιατικής” ηπείρου στην κατεύθυνση Βορρά-Νότου. Η στρατηγική του σημασία δεν αφορά μόνο την Ελλάδα και την Τουρκία αλλά τις παρευξείνιες χώρες καθώς επίσης και τις περιφερειακές και παγκόσμιες δυνάμεις» και συμπερασματικά καταλήγει «χωρίς τον έλεγχο του Αιγαίου και της Κύπρου η Τουρκία δεν μπορεί να διεκδικήσει το ρόλο Περιφερειακής δύναμης».
Το διακύβευμα επομένως δεν είναι πλέον μόνο η πειρατική διαρπαγή κάποιων και όποιων θαλασσίων περιοχών ή νησιών προς οικονομική εκμετάλλευση, αλλά το “γονάτισμα” της ψυχής μας και η επιβολή στη χώρα μας ρόλου υποταγμένου δορυφόρου.
Η αποστρατικοποίηση λοιπόν των νησιών όχι από επιλογή αλλά με επιβολή ισχύος σημαίνει από μέρους μας: κατ’ αρχήν φοβική παραδοχή περιορισμένης κυριαρχίας, σε δεύτερο χρόνο παράδοση του ελέγχου όλου του Αιγαίου και μακροπρόθεσμα υιοθέτηση της στάσης του «φραγκοράφτη Μιχαήλου»* !!!
* ΥΓ. Αν και έχω αναφερθεί στο παρελθόν, οφείλω να διευκρινίσω πάλι ότι ο τοπικός όρος προέρχεται από κείμενο του Αναστάσιου Χριστοδούλου: «Ο φραγκοράφτης Μιχαήλος είχε κάμει τρία κουστούμια εις τα παιδιά του τσιφλικιούχου Ατά Μπέη, όστις ήτο γνωστός ως κακοπληρωτής. Μια μέρα κατεβαίνοντας ο Ατά Μπέης με τον φίλον του Αμέτ Κιούρτογλου, προς την αγοράν, ο Μιχαήλος βγήκεν από το ραφείον του και κάμνοντας τεμενά εζήτησε την αξία των κουστουμιών. Εκείνος όμως τον έδιωξε λέγων: “Άι σιχτίρ μπρε γκιαούρ”. Και ο Μιχαήλος κάμνων πάλιν τεμενά είπε: “Τεσεκιούρ ιτέριμ εφέντη μ’” και γύρισε στο ραφείον του.
Δεν επέρασε όμως πολλή ώρα και ο Αμέτ Κιούρτογλου γύρισε στο ραφείον και ηρώτησε τον Μιχαήλον, γιατί εις την εξύβρισιν του Ατά Μπέη απήντησε “ευχαριστώ”; Και ο ράπτης με την διακρίνουσαν αυτόν δεικτικήν ειρωνίαν του είπε: “Εφέντη μ’, στον καιρό του παππού μου, εάν ο χριστιανός εζητούσε το δίκαιόν του, εσφάζετο. Στον καιρό του μπαμπά μου, εδέρετο. Τώρα εγώ εγλύτωσα με ένα “σιχτίρ” και μόνο… Πώς να μην είμαι ευχαριστημένος; ” …»
