ΚΟΝΤΑΚΙΟ: «Τη Υπεράαχω Στρατηηγώ τα νικητήρια
Ως λυτρωθείσα των δεινών ευχαριστήρια
Ίνα κράζωσι: Χαίρε Νύμφη Ανύμφεττε»
Μετάφραση « Εγώ η πόλη σου σε Σένα, Θεοτόκε Στρατηγέ, που πολέμησες για μένα, χρωστάω τη νίκη και σου απευθύνω τις ευχαριστίες μου, γιατί λυτρώθηκα από τον κίνδυνο. Μα επειδή έχεις δύναμη ανίκητη, γλύτωσέ με από τους κάθε λογής κινδύνους, για να σου φωνάζω: Χαίρε, Νύμφη Ανύμφευτη.»
Το τροπάριο αυτό αποτελεί το προοίμιο του Ακάθιστου Ύμνου στο οποίο ο ποιητής εκφράζει την πίστη του λαού της Κωνσταντινούπολης στην απόκρουση των εχθρών στην Παναγία την οποία παρακαλεί να συνεχίσει την προστατευτική της ιδιότητα και στο μέλλον. Ο Ακάθιστος ύμνος αποτελεί αδιάψευστη μαρτυρία για τη δύναμη της προσευχής προς την Υπέρμαχο Στρατηγό. Ο Ύμνος «είναι ένα από τα λαοφιλέστερα ποιητικά δημιουργήματα της ελληνορθόδοξης παράδοσης. Βρισκεται θησαυρισμένο στην ακολουθία του Ακάθιστου ύμνου που ψάλλεται την εσπέρα της παρασκευής της Ε’ εβδομάδος των νηστειών και τμηματικά τις τέσσερις Παρασκευές της Τεσσαρακοστής». Είναι με άλλα λόγια, ένα επικολυρικό κείμενο της ποιητικής φαντασίας του δημιουργού του. Αποτελείται από24 «Οίκους» στροφές με διαφορετική μορφή και καταλήγουν με το εφύμνιο «Χαίρε νύμφη Ανύμφευτε» και «Αλληλούια». Για τον συγγραφέα του Ύμνου οι εκτιμήσεις των ιστορικών διχάζονται. Αναφέρονται πολλά ονόματα μεταξύ αυτών και της ποιήτριας Κασσιανής. Ωστόσο επικρατέστερη άποψη είναι η έκφραση της πίστης και της ευγνωμοσύνης του Πατριάρχου Σεργίου προς την «Κεχαριτωμένη» Παναγία. Στον προτελευταίο Οίκο στο γράμμα Ψ αναφέρονται οι φράσεις : «Χαίρε χρωτός του εμού θεραπείας, Χαίρε, ψυχής της εμής σωτηρίας». Λέγεται δε ,ότι έπασχε ο πατριάρχης από κάποια μορφή λέπρας ώστε με τον παραπάνω στίχο ευχαριστούσε την Παναγία για την θεραπεία του. Να θυμίσουμε ότι τους 7ο και 8ο αιώνες το Βυζάντιο ζει την περίοδο της θρησκευτικής εποποιίας της λογοτεχνίας με επίκεντρο τις συνθέσεις των Οίκων και του Κανόνος. Είναι η περίοδος που εμπλουτίστηκε η θεία Λειτουργία του Ιερού Χρυσοστόμου με πολλά τροπάρια και Ύμνους, ιδιαίτερα τη Μ. Τεσσαρακοστή του Πάσχα, ώστε σήμερα να αισθανόμαστε το θρησκευτικό βίωμα υπό την μορφή του τραγουδιού που πήρε. Το πιο σημαντικό είναι ότι οι ερευνητές θεωρούν ότι το Βυζάντιο αποτέλεσε τον θεματοφύλακα της πνευματικής κληρονομιάς της αρχαιότητας και ότι αποτελεί τον συνδετικό κρίκο της αρχαίας και νεότερης Ελλάδας.1
«Το Βυζάντιο δεν είναι αυτοφυής πολιτισμός, ούτε γεννήθηκε από την τέφρα ενός άλλου πολιτισμού. Είναι η συνέχεια μια μακραίωνης ιστορικής ζωής που βρήκε την τελική της έκφραση σε ό, τι αποκαλούμε ελληνορωμαϊκό πολιτισμό». (Εβδομαδιαίο περιοδικό )
Η Κωνσταντινούπολη, η πρωτεύουσα του Βυζαντίου και του τότε γνωστού κόσμου, ήταν το κέντρο του εμπορίου, του πολιτισμού και των παραδόσεων της Ορθοδοξίας. Η Πόλη στην ιστορική της πορεία έζησε κρίσιμες καταστάσεις και επικίνδυνες καταστροφικές επιδρομές διάφορων βαρβαρικών λαών μέχρι που υπέκυψε το 1453 στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Αφορμή για να γίνει γνωστός ο Ακάθιστος Ύμνος στάθηκε ένα ιστορικό γεγονός: Η πολιορκία της Πόλης από τους Αβάρους, λαός που προέρχονταν από τα βάθη της κεντρικής Ασίας. Ήταν 8 Αυγούστου του 626. Η σκέψη του λαού ήταν στραμμένη στην τύχη της εκστρατείας του Βυζαντινού στρατού. Ο Αυτοκράτορας Ηράκλειος απουσίαζε στον πόλεμο εναντίον των Περσών για την αρπαγή του Τιμίου Σταυρού από τα Ιεροσόλυμα. Επειδή ο πόλεμος θα διαρκέσει μεγάλο χρονικό διάστημα ο Αυτοκράτορας εμπιστεύτηκε τη φρούρηση της Κωνσταντινούπολης στον μάγιστρο (πρωθυπουργό) Βώνο. Η κατάσταση τότε στην Πόλη ήταν τραγική. Ο μάγιστρος με την ελάχιστη φρουρά ενισχυμένη και από τους λοιπούς κατοίκους κατέλαβε θέσεις πάνω στα κάστρα. Ο Πατριάρχης Σέργιος κρατώντας την εικόνα της Παναγιάς του μικρού Ναού των Βλαχερνών έξω από τα τείχη περιερχόταν τα κάστρα και εμψύχωνε τους ολίγους υπερασπιστές της Πόλης. Η πίστη και η αφοσίωση στην Παναγία στάθηκε δυνατή ,ώστε να αντέξουν στην πολιορκία μέχρι τις 15 Αυγούστου 626. Την ημέρα εκείνη, ενώ οι Άβαροι βοηθούμενοι και από τους Πέρσες ετοιμάζονταν για την τελική τους επίθεση. Μια ξαφνική θαλασσοταραχή διέλυσε τον εχθρικό στόλο και τον ανάγκασε να λύσει την πολιορκία. Οι υπερασπιστές της Πόλης απέδωσαν τη νίκη αυτή στην Υπέρμαχο Στρατηγό. Την ίδια μέρα κατευθύνθηκαν με την εικόνα στο Ναό και έψαλαν τον Ύμνο χωρίς να καθίσουν γι αυτό πήρε την ονομασία αυτή. «Εάν σήμερα υπάρχει Ελληνισμός, μάς θυμίζει ο ιστορικός, αυτό οφείλεται πρώτιστα στη ματαίωση της πρώτης πολιορκίας της Κωνσταντινουπόλεως από τους βαρβάρους». 2
«Στον Ακάθιστο ύμνο χρησιμοποιούνται άφθονα και ποικίλα εκφραστικά και αισθητικά στοιχεία. Ιδιαίτερη εντύπωση κάνουν οι αλλεπάλληλες παρομοιώσεις, εικόνες , οι αντιθέσεις» και πολλών άλλων καλολογικών στοιχείων. 3 Ο έμπειρος στη λογοτεχνική γλώσσα δημιουργός του προσπάθησε και μας έδωσε την πνευματική εικόνα των χριστιανών της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Η συμμετοχή τους στην μυστηριακή ζωή της εκκλησίας και η τήρηση όλων των θρησκευτικών παραδόσεων, διαμόρφωσαν ένα λαό βαθιά θρησκευόμενο. Σήμερα, όπως κάθε χρόνο, θα μεταβούν στις εκκλησίες να βιώσουν άλλη μια φορά τη θεία χάρη της Παναγίας και να επιβεβαιωθούν για την ανταπόκρισή της από την Παναγία. Η πίστις είναι η δύναμη της ζωής. (Τολστόι)
Βιβλιογραφία 1.Εγκ. ΠΑΠΥΡΟΣ- LAROUSSE- BRITANNICA, τ. 15ος σελ.387
2. Κ. Παπαρηγόπουλος ".Ιστορία του ελληνικού έθνους" τ. 7ος εκδόσεις LIBERIS 3 Εγκ. ΠΑΠΥΡΟΣ ό.π. τ. 5ος σελ.207.
Βέροια 8 Απριλίου 2022 Παναγιώτης Παπαδόπουλος, Θεολόγος-Φιλόλογος.
