Γράφουν οι Κώστας Μησιάλης και Ηλίας Χασιώτης
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΤΩΝ ΕΓΚΛΗΜΑΤΩΝ
ΤΩΝ ΤΟΤΕ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΣΚΛΗΘΡΟΥ
1. Τον Φεβρουάριο 1903 κομιτατζήδες του Σκλήθρου δολοφονούν στ’ Ασπρόγεια τον Νικόλαο Νάτση (3) σελ.137-138, (4), (5)
2. Φόνος του Δημήτριου Παπαπέτρου από την Κλεισούρα (3) σελ. 31-32.
3. Επί 25 έτη ως το 1903 κανένας Ορθόδοξος Μητροπολίτης δεν μπήκε στο Σκλήθρο. Τον Ιούνιο του 1903 έρχεται στην Καστοριά το πρώτο ελληνικό αντάρτικο σώμα του Καούδη με δέκα Κρητικούς. Ο Μητροπολίτης Γερμανός Καραβαγγέλης το συνενώνει με το σώμα του Καπετάν Βαγγέλη αποτελούμενο από εννιά Ασπρογείτες και επτά Λεχοβίτες. Ενωμένα τα δύο σώματα συνόδευσαν τον Μητροπολίτη στα χωριά. Στο Σκλήθρο ο αρχικομιτατζής δεν παραδίνει τα κλειδιά της εκκλησίας, ο Καούδης τον χτυπά, παίρνει τα κλειδιά και ο Μητροπολίτης Γερμανός ανοίγει την εκκλησία και λειτουργεί! (6)
4. Κατά τα γεγονότα της ψευδοεπανάστασης του Ήλιντεν τον Ιούλιο 1903, ο Βοεβόδας του Σκλήθρου Κότσο Τσόκνατα πηγαίνει στον Άλωνα, κάνει επανάσταση και οι Τούρκοι καταστρέφουν τα Άλωνα! (7), (8)
5. Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΩΝ ΕΠΤΑ ΛΕΧΟΒΙΤΩΝ
Γράφει ο Πέτρος Γκοσιόπουλος στα απομνημονεύματα του «Συνεργάστηκαν οι Σκληθριώται στη δολοφονία των επτά Λεχοβιτών στον Αετό... αλλά δεν έμειναν ατιμώρητοι. Σε έναν γάμο στο Ζέλενιτς (εννοεί τους 31-47 νεκρούς στον Ματωμένο Γάμο που προαναφέραμε) των οργάνων της Βουλγαρικής προπαγάνδας, στη μάχη αυτή πήραν μέρος από το Λέχοβο οι Κώστας Βλάχος, Ζήσης Δημουλιός, Κοσμάς Μπάλιος κ.α. Ήταν η εκδίκηση για τους επτά νεκρούς του Λεχόβου. (εννέα)
6. ΣΧΙΣΜΑΤΙΚΟΙ ΚΟΜΙΤΑΤΖΗΔΕΣ ΛΕΗΛΑΤΟΥΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ
Νοέμβριος 1912, Αναφορά 1ου Συντάγματος Ευζώνων (10) «Εις το χωρίον Ζέλενιτς, εις το οποίον εκτός 240 σχισματικών οικογενειών υπήρχαν και 150 Οθωμανικαί, λεηλατηθήσαι τελείως. Οι Τούρκοι καταπονημένοι δεν εξήρχοντο των οικιών... Προς προστασίαν των Οθωμανών και πρόληψην δυσάρεστων συμβάντων μεταξύ των σχισματικών κατοίκων και των ολίγων Ελλήνων κατοίκων εγκατεστάθη Αστυνομικός Σταθμός». Στον αστυνομικό σταθμό Σκλήθρου υπηρετούσε ο πατέρας του προέδρου, όταν γνώρισε την Πετρούλα, κόρη του Μακεδονομάχου Τάσου Γραμμενόπουλου.
7. Στις 16 Αυγούστου 1944, στο ύψος του χωριού Σκλήθρου, ένοπλοι Βουλγαρίζοντες έδειραν και Παρ ολίγον να εκτελέσουν τον Λεχοβίτη καθηγητή γυμνασίου Αμυνταίου Ηλία Φίντζο, ο οποίος ως μέλος του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού είχε πάει βοήθεια στους πυροπαθείς, της Μαρτυρικής Κλεισούρας!
8. Αναφορά του Προέδρου Κοινότητας Ασπρογείων προς Νομαρχία Φλώρινας 54/7-6-1944 «Σκλήθρον εις το οποίον, κατά την ημέραν της διανομής όπλων (από τους Γερμανούς εις τους Βουλγαρίζοντες) ανηρτήθη εις το Σχολείον η Βουλγαρική σημαία και απαγορεύεται η έξοδος των κατοίκων, άνευ αδείας του Βουλγαρικού Κομιτάτου.»
9. Ο γράφων αισθάνεται εθνικά περήφανος για το Αμύνταιο και την περιφέρεια του, για τον λόγο ότι κατά τα έτη της κατοχής 1942-1944, με εξαίρεση το Σκλήθρο, κανένα από τα 25 χωριά της περιφέρειας Αμυνταίου ΔΕΝ ΕΣΤΕΙΛΕ ΟΥΤΕ ΕΝΑΝ ΜΑΘΗΤΗ ΣΕ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΣΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ. Σύμφωνα με το βιβλίο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, Η ΚΑΤΟΧΗ ΕΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, ΒΙΒΛΙΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟΝ. Η ΔΡΑΣΙΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΗΣ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ διαβάζουμε στις σελ. 82, 84 ότι το 1942 αυτολεξεί παραπομπή «Οι εκ της περιοχής Φλωρίνης, ενεγράφησαν εις τα Βουλγαρικά σχολεία Μοναστηρίου εκ Σκλήθρου οι Ευαγγ. Κοσμά Τσίλκος, Ευαγγ. Αργ. Καραπαλίδης, Κων. Αργ. Καραπαλίδης, Δημ. Τρ. Φωτιάδης, Κων. Παναγ. Γροσδάνης, Αριστ. Μιχ. Γροσδάνης, Ευαγγ. Γρηγ. Καλλίνος, Χρ. Ηλία Σταματόπουλος,, Γεώργιος Βασ. Γκόγκης, Ευαγγ. Ιωάνν. Καλέας, Ευτ. Ευαγγ. Μπίσκαρη, Ελευθ. Ευαγγ. Μπίσκαρη, Αλέξ. Στεφ. Γκίκξα, Δημ. Λαζ. Γκίκξα, Κων. Αντ. Κουμπούρτης, Αργ. Γεωργ. Στεφάνου, Κων. Γεωργ. Στεφάνου, Αικατ. Γεωργ. Στεφάνου, Μιχ. Πετρ. Πετσόπουλος, Ανασ. Πετρ. Πετσόπουλος, Αικατ. Πετ. Πετσοπούλου, Δημ. Βασ. Γκόγκης, Αφρ. Βασ. Γκόγκη, Παν. Κοσμά Τσίλκα». (12)
10. Ο ΑΦΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΚΟΜΙΤΑΤΖΗΔΩΝ ΤΟΥ ΣΚΛΗΘΡΟΥ,
Ο ΦΟΝΟΣ ΑΝΤΑΡΤΩΝ ΤΟΥ ΕΛΑΣ
Διοικητής στο 2ο τάγμα του ΕΛΑΣ Βιτσίου τον Σεπτέμβριο 1944, κατά τον αφοπλισμό των Κομιτατζήδων του Σκλήθρου, ο Λεχοβίτης Κοσμάς Σπανός (Καπετάν Αμύντας) γράφει στο βιβλίο του ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ-ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΕΛ.106-107, παραπομπή αυτολεξεί « Η μάχη κράτησε ώρες... Ο Γκόγκης λέγονταν πως ήταν αρχηγός των οπλισμένων... έβαλα και έριξαν δύο χειροβομβίδες στην αυλή του σπιτιού του... Στη μάχη αυτή είχαμε δύο νεκρούς και έξι τραυματίες... τους νεκρούς τους θάψαμε στο Λέχοβο... όταν αποκαταστάθηκε η Αγγλική τάξη πραγμάτων στην Ελλάδα, ο Βασίλης Γκόγκης και ο Αργύρης Καραπαλίδης στάλθηκαν στη φυλακή και πέθαναν εκεί».
Ανακοίνωση Ο.Μ.Μ. του ΕΛΑΣ (Ομάδα Μεραρχιών Μακεδονίας). 03/09/1944 «Κατά Κομιτατζήδων αντιστάσεως Σκλήθρου δυνάμεως διακοσίων ανδρών ΥΠΟ ΔΙΟΙΚΗΣΙΝ ΒΟΥΛΓΑΡΟΥ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΥ, είχαμε δύο νεκρούς και έξι τραυματίες».
Σημειώσεις: Ο Αργύρης Καραπαλίδης αποφυλακίστηκε το 1959 και ο Χρήστος Καραπαλίδης εκτελέστηκε τον Αύγουστο 1949 με απόφαση του Στρατοδικείου Φλώρινας.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Οι προβολείς της ιστορίας ήταν φυσιολογικό να πέσουν πάνω στην προσωπικότητα του Χρήστου Σαρτζετάκη δεδομένης της σθεναρής στάσης του κατά την πολύκροτη υπόθεση Λαμπράκη και της ελληνοκεντρικής-αφυπνιστικής τοποθέτησης του περί ανάδελφου ελληνικού έθνους.
Οπωσδήποτε, όμως είναι άδικο ιστορικά να μην έχει φωτιστεί η εθνική προσφορά της οικογένειας Γραμμενοπούλου, της μητέρας του Προέδρου, Πετρούλας;. Πρώτον γιατί είναι αξιοθαύμαστο το πως10 (δέκα) ελληνικές οικογένειες επέζησαν ανάμεσα σε 240 (διακόσιες σαράντα) Εξαρχικές-Βουλγαρικές και 150 (εκατόν πενήντα) Τούρκικες. Δεύτερον, γιατί δεν μπορεί να είναι τυχαίο γεγονός, ότι κατά τη διάρκεια της παραμονής του Στέφανου και του Κοσμά Γραμμενόπουλου στ’ Ασπρόγεια ανεδείχθησαν μορφές Μακεδονομάχων όπως οι Βαγγέλης Στρεμπενιώτης (Νάτσης), Γρηγόρης Βαενάς, Χρήστος Παναγιωτίδης (Μαλέτσκος) και στον Άγιο Αθανάσιο η αιματοβαμμένη πολυπληθής οικογένεια Τζίκα, οικογένειες Σιάντση, Τόϊτιου κ.α. Εξάλλου η λεπτομερής παράθεση των εγκλημάτων των τότε κατοίκων του Σκλήθρου, ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΣΚΟΠΟ ΕΧΕΙ (Επί 25 έτη δεν τόλμησε να μπει στο χωριό Έλληνο-Ορθόδοξος Μητροπολίτης κλπ.) ,δηλαδή, να καταδειχθεί η εθνική συνεισφορά της οικογένειας Γραμμενοπούλου, της μητέρας του αείμνηστου Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας.
Από την εφημερίδα «ΦΩΝΗ ΦΛΩΡΙΝΗΣ» του αείμνηστου Θεόδωρου Βόσδου:
«Κατά την επίσημη επίσκεψη του Προέδρου, στην Αυστραλία το 1988, κατά τη διάρκεια των εγκαινίων έκθεσης με θέμα την Αρχαία Μακεδονία, στο Μουσείο Βικτωρίας της Μελβούρνης, ξαφνικά μια ομάδα φιλοσκοπιανών συγκεντρώθηκε μπροστά στο Μουσείο, με απειλητικές διαθέσεις. Οι Αυστραλιανές αστυνομικές αρχές ζήτησαν από τον Χρήστο Σαρτζετάκη να αποχωρήσει, για λόγους ασφαλείας από την πίσω πόρτα του Μουσείου Βικτωρίας. Ο Πρόεδρος αρνήθηκε ανταπαντώντας « Ένας Σαρτζετάκης δεν πρόκειται να φύγει σαν διαρρήκτης». Μάλιστα προκληθείς από ένα αναρτημένο πανό που έγραφε « Σαρτζετάκη η μάνα σου δεν ήταν Ελληνίδα αλλά Μακεδόνισσα», μπροστά στους έκπληκτους αστυνομικούς, πήγε πήρε το μικρόφωνο και τους απάντησε « Η ΜΗΤΕΡΑ ΜΟΥ ΗΤΑΝ ΕΛΛΗΝΙΔΑ ΓΙΑΤΙ ΗΤΑΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΣΣΑ». (13)
Υ.Γ 1.: Ευχαριστίες οφείλονται στους απογόνους: Εξαιρετική κυρία Ζωή Γραμμενοπούλου, Λευτέρη Γραμμενόπουλο και Παντελή Χατζηιωάννου, απογόνους της οικογένειας Γραμμενοπούλου και κυρία Μένη Δρίλη Οι βιβλιογραφικές παραπομπές λόγω όγκου, παραμένουν στην εφημερίδα και είναι στη διάθεση των αναγνωστών μας.
Στους ΑΦΑΝΕΙΣ ΓΗΓΕΝΕΙΣ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΟΥΣ της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών σελ. 176, διαβάζουμε « Κοσμάς Γραμμενόπουλος, πράκτορας Γ ’τάξης, συνεργάτης του Κατεχάκη, προσπάθησαν οι Βούλγαροι να τον δηλητηριάσουν, Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Καούδη Ημερολόγιο σελ.27. Στέφανος Γραμμενόπουλος, Πράκτορας Γ ‘τάξης, συνεργάστηκε με όλους τους οπλαρχηγούς που πέρασαν πέριξ του Σκλήθρου. Οι Εξαρχικοί του Σκλήθρου, προσπάθησαν να δολοφονήσουν τον Στέφανο και τον τραυμάτισαν σοβαρά στον ώμο. αφγ«Για τον λόγο αυτό, η κόρη του, Αλεξάνδρα, σύζυγος Παντελή Χατζηιωάννου, στο Αμύνταιο, γειτόνισσα των γραφώντων, πανύψηλη και ωραιότατη σε όλα τα σακάκια και πανωφόρια του έβαζε βάτες ώστε να φαίνονται ίσιοι οι ώμοι του».
Για την κυρία Αλεξάνδρα και την αδερφή της Αθανασία, σύζυγο του Ιωάννη Χατζή, βουλευτή Φλωρίνης- Καστοριάς το 1920, θα κάνουμε ειδικό αφιέρωμα
