Γράφει ο Ηλίας Χασιώτης,
Ιστορικός ερευνητής
Δυτικής Μακεδονίας
Ξημερώματα, στις 3 Φεβρουαρίου 2022, άφησε την τελευταία του πνοή, σε ηλικία 93 ετών, στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας του Λαϊκού Νοσοκομείου Αθηνών, από αναπνευστική ανεπάρκεια ο τ. Πρόεδρος Δημοκρατίας, Χρήστος Σαρτζετάκης.
Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΣΑΡΤΖΕΤΑΚΗ
Ο Χρήστος Σαρτζετάκης γεννήθηκε το 1929 στη Νεάπολη Θεσσαλονίκης. Ο πατέρας του καταγόμενος από τα Χανιά, ήταν αξιωματικός της χωροφυλακής, και υπηρετούσε ως ενωμοτάρχης στον Σταθμό Χωροφυλακής στο Σκλήθρο Αμυνταίου, όταν γνώρισε την Πετρούλα Γώγου, κόρη του Μακεδονομάχου Κοσμά Γραμμενόπουλου, την οποία και παντρεύτηκε. Πτυχιούχος Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, εισήλθε στον δικαστικό κλάδο το 1955. Πρωτοδιορίστηκε ως ειρηνοδίκης στη «Μαρτυρική Κλεισούρα», ελάχιστα χιλιόμετρα από το χωριό της μητέρας του (μαρτυρία Κλεισουριώτη, Γεώργιου Παρτάλη). Ήταν παντρεμένος με την Έφη Αργυρίου και έχουν μαζί μια κόρη την Πετρούλα, αξιόλογη νομικό σήμερα.
Νεαρός ανακριτής το 1964, ο Χρήστος Σαρτζετάκης δεν ενέδωσε στις πιέσεις του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Κόλλια, κατά την πολύκροτη υπόθεση της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη, η οποία έγινε διεθνώς γνωστή με την ταινία του Κώστα Γαβρά. Επι Χούντας το 1968 απολύθηκε από το δικαστικό σώμα, χωρίς σύνταξη, στηριζόμενος βιοποριστικά αποκλειστικά στην πατρική του οικογένεια.
Τον Σεπτέμβριο του 1974, αποκαταστάθηκε στην υπηρεσία του με τον βαθμό του Εφέτη. Εξελέγη Πρόεδρος της Δημοκρατίας στις 29 Μαρτίου 1985, θέση στην οποία παρέμεινε ως τις 5 Μαΐου 1990.
Η ΤΑΙΝΙΑ ΤΟ «Ζ»
Εμπνεόμενος από το βιβλίο του Βασίλη Βασιλικού, ο Κώστας Γαβράς το 1968 γυρίζει στο Παρίσι την ταινία το «Ζ». Στον ρόλο του ειρηνιστή βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη ο Υβ Μοντάν. Στον ρόλο του κινηματογραφικού «Σαρτζετάκη» ως γνωστόν, ο Ζαν-Λουί Τρεντινιάν, σε μία έξοχη ερμηνεία, για την οποία το 1969 πήρε στο φεστιβάλ των Καννών το βραβείο ανδρικής ερμηνείας.
Η ΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΑΡΤΖΕΤΑΚΗ: ΕΘΝΟΣ ΑΝΑΔΕΛΦΟΝ
Ήταν Πάσχα του 1985, η πρώτη επίσημη εμφάνιση του ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, όταν έκανε την πρώτη δήλωση του, χωρίς χειρόγραφο, σαν να τη σκέφτηκε-εμπνεύστηκε εκείνη την ώρα, δήλωση που σήμανε καμπάνα αφύπνισης και αποτίναξης εφησυχασμού των Ελλήνων «Η ψηλαφητή αλήθεια είναι ότι εμείς οι Έλληνες είμεθα έθνος ανάδελφον, αφού συγγενικά μα ς έθνη δεν υπάρχουν, κατ’ αντίθεση προς άλλους λαούς, που δεν είναι μόνοι, αλλά διαθέτουν συγγενείς, όπως οι Σλαβικοί λαοί, οι Αραβικοί, οι Αγγλοσάξονες, οι Λατινογενείς κ.α.’
ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΝΝΟΙΑΣ
Αμέσως έγινε γρήγορα αντιληπτό και έτυχε καθολικής αποδοχής, ότι ο Πρόεδρος είχε αναδείξει ένα πολύ ΚΡΙΣΙΜΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΝΕΟΤΕΡΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ. Είχε προβάλει σε αντιδιαστολή με τον Ελληνισμό τους Λατίνους, Αγγλοσάξονες, Άραβες και Σλάβους. Ακόμη και όλοι οι Σκανδιναβοί στον Βορρά κινούνται όταν οι περιστάσεις το απαιτούν ενωμένοι στη λογική μια ευρύτερης μεγαλύτερης εθνότητας. Εμείς έχουμε πεδία αναφοράς ΜΟΝΟ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΜΟΓΕΝΕΙΑ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ. Ο Μητροπάνος έκανε την ρήση τραγούδι «η εθνική μας μοναξιά» και η ρήση Σαρτζετάκη κατεγράφη στην ιστορία.
ΕΠΑΛΗΘΕΥΣΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΗΣ ΡΗΣΗΣ ΣΑΡΤΖΕΤΑΚΗ
Αυστραλοί, Βρετανοί, Ηνωμένες Πολιτείες πρόσφατα έκαναν τη συμμαχία των AUKUS, κατά της Κίνας, χωρίς να πάρουν υπόψη την Ευρώπη. Η Τουρκία από τις στέπες της Μογγολίας ως την Κασπία και την Αλβανία μετράει Τουρκογενείς πληθυσμούς.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Είμαστε λίγοι, να είμαστε επιφυλακτικοί, στις προθέσεις των άλλων και κάθε φορά να περιφρουρούμε την εθνική συνοχή και ομοψυχία.
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΤΕΚΜΗΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
ΓΡΑΜΜΕΝΟΠΟΥΛΟΥ
1. Αρχείο Παντελή Οικονόμου. Επίτιμου επιθεωρητή Δημοτικών Σχολείων, βιβλίο «ΤΑ ΑΣΠΡΟΓΕΙΑ (ΣΤΡΕΜΠΕΝΟ) Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΟΙ ΘΥΣΙΕΣ ΤΟΥ» σελ. 32 «Η Επιτροπή του Ελληνικού Εθνικού Αγώνα στο Σκλήθρο (Ζέλενιτς) αποτελούνταν από τους: Γιώργη Γώγο δάσκαλο, Στέφανο Γραμμενόπουλο δάσκαλο, που υπηρέτησε στα Ασπρόγεια και στον Άγιο Αθανάσιο Εδέσσης, Κοσμά Γραμμενόπουλο, Βασίλη Γραμμενόπουλο, Παπαδημήτρη Οικονομίδη από το Ζέλενιτς και Δημήτρη Γ. Γώγο».
Οι Επιτροπές Εθνικού Αγώνα είχαν συσταθεί στον άξονα Αμυνταίου-Νυμφαίου-Καστοριά, προσωπικά από τον Ίωνα Δραγούμη, όταν αυτός υπηρετούσε υποπρόξενος στο Μοναστήρι 1902-1904. Ο Παντελής Οικονόμου γράφει στην εισαγωγή «όταν υπηρετούσα δάσκαλος στ’ Ασπρόγεια συγκέντρωσα τους εν ζωή Μακεδονομάχους Καπετάν Γρηγόρη Βαηνά, Καπετάν Μαλέτσκο (Χρήστο Παναγιωτίδη), Βασίλη Νικολαΐδη, Βασίλη Βολιώτη, Τρύφωνα Σισκόπουλο». Μετά από συζητήσεις και διασταυρώσεις στοιχείων κατέγραψε όσα αναφέρονται στο βιβλίο.
2. Ο Πέτρος Γκοσιόπουλος (1879-1972) είναι ο πατέρας του γνωστού ποιητή Τάκη Γκοσιόπουλου (Στέφανου Χρυσού). Διετέλεσε πρόεδρος Κοινότητος Λεχόβου στη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα 1903-1908 και αργότερα. Στο σπίτι του όπως και στο σπίτι του Χρήστου Κόττη πεθερού του δασκάλου Φίτζιου, φιλοξενήθηκε το 1904 το σώμα του Παύλου Μελά και ήταν εκ των τελευταίων επιζώντων Μακεδονομάχων. Αμύνταιο κατά την οκταετία 1962-1970 και τα καλοκαίρια στο καφενείο του Πέτρου Χασιώτη παρέα με τον ε.α. υποστράτηγο Κώστα Λιάνη πατέρα της κυρίας Δήμητρας Λιάνη-Παπανδρέου, Στέργιο Μπινόπουλο, Λεχοβίτη, ε.α. συν/χη υπασπιστή του αρχιστράτηγου Παπάγου, τρεις φορές βουλευτή Φλωρίνης με το Λαϊκό Κόμμα, τον Ιωάννη Χατζή βουλευτή το 1920 στη θέση του αδικοχαμένου διπλωμάτη-συγγραφέα Ίωνα Δραγούμη και Ιωάννη Δανάκα ανάπηρου συν/χη, ήρωα του Αλβανικού Έπους, αποτελούσαν πόλο έλξεως εντόπιων και ξένων.
Τάκη Γκοσιόπουλου (Στέφανου Χρυσού) Μαρτυρίες
για το Ηρωϊκό Λέχοβο
Απομνημονεύματα Πέτρου Γκοσιόπουλου σελ. 59-60:
«Το Σκλήθρο (Ζέλενιτς), ήταν στα παλιά χρόνια ελληνικό. Είχε ελληνικά σχολεία και εκκλησίες. Με τη διείσδυση της Βουλγαρικής προπαγάνδας, προσχώρησαν πολλοί κάτοικοι στην Εξαρχία, έτσι οι κομιτατζήδες επι τουρκοκρατίας κατέλαβαν το σχολείο και την κεντρική εκκλησία και άφησαν στους Έλληνες μόνο την έξω στο νεκροταφείο εκκλησία. Ασκούσαν μεγάλη πίεση και βία μαζί με τους Τούρκους στους Έλληνες, έτσι προσχώρησαν αρκετοί στην Εξαρχία εκτός από πέντε-έξι οικογένειες, που με φανατισμό αρνήθηκαν να δεχτούν τα κυρήγματα των Κομιτατζήδων. Θυμάμαι τις οικογένειες αδερφών Γραμμενόπουλου (Στέφανου δασκάλου, Κοσμά Βασίλη), οικογένεια Τσότσου, οικογένεια Στάσιου, οικογένεια Γώγου (Γιώργη Γώγου δάσκαλο, Δημήτρη Γώγου), Ιερέως Παπαμακρή κ.α.»
3. Ο Φεβρουάριος του 1903, βρίσκει τον Στέφανο Γραμμενόπουλο δάσκαλο στα Ασπρόγεια μαζί με τον αδερφό του Κοσμά, υποψήφιο ιερέα, όταν γράφει ο Παντελής Οικονόμου στο βιβλίο του, παραπομπή αυτολεξεί σελίδες 137-138: «Ο Σταμάτκος, κορυφαίο στέλεχος της κομιτατζίδικης προπαγάνδας στο Σκλήθρο, έστειλε επιστολή στον Νικόλαο Νάτση στ’ Ασπρόγεια να πάψει να εργάζεται υπέρ του ελληνισμού. Αυτός δεν υπάκουσε... στις 13 του Φλεβάρη 1903, καθώς εργαζόταν στο αμπέλι τον, βρήκαν την ευκαιρία, οι κομιτατζήδες από το Σκλήθρο Βασίλης Κοτόρτσεφ και Φώτης Κύρτσεφ και τον δολοφόνησαν. Η κόρη του όταν αντίκρυσε τον κατακρεουργημένο πατέρα της, έπαθε παράλυση των ποδιών της και ο μικρός γιος του, ακράτεια κύστης.
Σελ.55 «Αργότερα τον Κομιτατζή Κύρτσεφ τον σκότωσε ο Καπετάν Βαγγέλης Στρεμπενιώτης, στο βουνό Ράδος».
Μετά τα γεγονότα προφανώς με υπόδειξη του Ελληνικού Προξενείου Μοναστηρίου, ο Στέφανος Γραμμενόπουλος πήγε δάσκαλος στον Άγιο Αθανάσιο (Τσέγανι, σημερινό χειμερινό τουριστικό θέρετρο) έχοντας μαζί τον αδερφό του Κοσμά.
4. Η πατριαρχική πολυμελής οικογένεια Τζίκα από τον Άγιο Αθανάσιο, της οποίας πολλά μέλη από το 1903 διαβιούν στο Αμύνταιο έχει προσφέρει πολλά θύματα-θυσία υπέρ του ελληνισμού. Επιφανέστερος εξ’ όλων ο Χρήστος Τζίκας, μικροί τιμητικά τον φωνάζαμε Μπάητσε Ίτσκο (θείε Χρήστο), ο οποίος σε συνέντευξη του το 1963 στο Αμύνταιο στον ιστορικό Άγγελο Ανεστόπουλο αναφέρει (1) « Εμείς οι Έλληνες εις τον Άγιο Αθανάσιον επήραμε έναν Έλληνα διδάσκαλόν , τον Στέφανο Γραμμενόπουλον, που ήτο και καλός ψάλτης»
Ο γνωστός δημοσιογράφος Φρέντυ Γερμανός είχε μεγάλη ακροαματικότητα παρουσιάζοντας ΣΤΗΝ ΕΡΤ δύο υπερήλικες Μακεδονομάχους με πνευματική διαύγεια, τον Γεώργιο Αργυρίου (Κυπραίο) τον Μάρτιο 1974 (Αφιέρωμα στη Μακεδονική Ζωή Μάιος 1974) και τον Χρήστο Τζίκα (τον Οκτώβριο;) το 1978, να αναφέρει λεπτομερώς.
5. ΤΟ ΣΚΛΗΘΡΟ (ΖΕΛΕΝΙΤΣ) ΕΙΝΑΙ Η ΦΩΛΙΑ ΤΩΝ ΛΥΚΩΝ ΤΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ, γράφει στα απομνημονεύματα του ένας από τους πλέον έμπιστους του Ελευθερίου Βενιζέλου, ο Παύλος Γύπαρης ο οποίος κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα έδρασε ως οπλαρχηγός στην περιφέρεια Αμυνταίου, διότι «φρίκη σκορπά στους Έλληνες κατοίκους των γύρω χωριών». (2)
Τον Νοέμβριο του 1904, λόγω των πολλών εγκλημάτων των τότε κατοίκων του Σκλήθρου, κατά των γύρω ελληνικών χωριών, τα ελληνικά ανταρτικά σώματα των Καραβίτη Καούδη, Γύπαρη σε μια καταδρομική επιχείρηση σε έναν γάμο σκότωσαν 31-47 επιφανή στελέχη της Βουλγαρικής προπαγάνδας του Ζέλενιτς και της περιοχής, γεγονός που σήμερα στην Ελληνική, Σκοπιανή και Βουλγαρική ιστοριογραφία αναφέρεται ως «ο Ματωμένος Γάμος του Ζέλενιτς.’
Σύμφωνα με τον Παντελή Οικονόμου (3) σελ. 31 «Τα ελληνικά ανταρτικά σώματα, ήσαν ειδοποιημένα από τους αδελφούς Κοσμά και Στέφανο Γραμμενόπουλο» και σελ. 32 «την άλλη μέρα κατέφθασαν θορυβημένοι, οι πρεσβευτές Ρωσίας, Βουλγαρίας και Αυστρίας.. Η Τουρκική Χωροφυλακή συνέλαβε τους αδελφούς Ανδρέα, Ηλία και Νικόλα Γραμμενόπουλο μαζί με άλλους επτά κατοίκους της Ελληνικής παρατάξεως του Ζέλενιτς με την κατηγορία της συνεργασίας και υποθάλψεως Ελλήνων ανταρτών.»
Η συνέχεια στο επόμενο τεύχος της εφημερίδας μας...
