Της Χρύσας Μπέκα, ψυχολόγου – ψυχοθεραπεύτριας
Η αυτοεκτίμηση είναι ένας ψυχολογικός όρος που περιγράφει την προσωπική αίσθηση που έχει κανείς για το πόσο αξίζει. Είναι η εσωτερική εμπειρία της σημαντικότητας και της αξίας μας. Αποτελεί τον πυρήνα της ατομικότητάς, καθώς αντικατοπτρίζει τον τρόπο που σκεφτόμαστε, νιώθουμε και ενεργούμε και καθορίζει την δυναμική των σχέσεων μας με τον εαυτό μας και τους άλλους. Η αυτοεκτίμηση είναι η άνευ όρων αποδοχή της αξίας του εαυτού, ανεξάρτητα από τις περιστασιακές αποτυχίες και λάθη, και η αδιαμφισβήτητη αίσθηση ότι οι δυνατότητες του εαυτού να ενεργεί αποτελεσματικά και επιτυχημένα είναι απεριόριστες. Οι άνθρωποι με υγιή αυτοεκτίμηση νιώθουν ότι είναι πολύτιμοι και σημαντικοί ακόμη και όταν έρχονται αντιμέτωποι με την απόρριψη, εξαπατώνται, έχουν μεταβολές στην εξωτερική τους εμφάνιση ή γίνονται αντικείμενο έντονης κριτικής. Η αναγνώριση της αξίας μας παραμένει σταθερή καθώς εξαρτάται από αυτό που είμαστε, ανεξάρτητα από τα επιτεύγματα μας ή από τη γνώμη που έχουν οι άλλοι για εμάς. Αυτό σημαίνει ότι το οικοδόμημα της αυτοεκτίμησης είναι σταθερό και έχει γερά θεμέλια που δημιουργούνται ήδη από τα βιώματα της παιδικής ηλικίας. Θετικές εμπειρίες μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον και υγιείς συναισθηματικοί δεσμοί ενισχύουν την εσωτερική αντίληψη ότι είμαστε πλάσματα που αξίζουν σεβασμό και εκτίμηση για τις ξεχωριστές ικανότητές τους. Η αυτοεκτίμηση διδάσκεται από τους γονείς μέσα από την άνευ όρων αποδοχή τους που αργότερα γίνεται μέρος της άποψης που έχει το παιδί για τον εαυτό του.
Άτομα που έχουν ανατραφεί σε δυσλειτουργικό οικογενειακό περιβάλλον εμφανίζουν δυσκολίες με την αυτοεκτίμησή τους κινούμενοι ανάμεσα σε δυο άκρα. Είτε παρουσιάζουν χαμηλή ή ανύπαρκτη αυτοεκτίμηση, νιώθοντας ότι αξίζουν λιγότερο και είναι εσωτερικά ελαττωματικοί ή ανεπαρκείς, είτε εμφανίζονται ως υπερόπτες, βιώνοντας μια αίσθηση μεγαλείου που τους καθιστά ανώτερους από τους άλλους. Στην πρώτη περίπτωση συναντούμε περιπτώσεις ανθρώπων με αγχώδες, καταθλιπτικό ή ενοχικό προφίλ λειτουργικότητας, ενώ στο άλλο άκρο προσεγγίζουμε συμπτώματα της ναρκισσιστικής διαταραχής προσωπικότητας. Αντίθετα, τα άτομα με υγιή αυτοεκτίμηση χαρακτηρίζονται από:
• επίγνωση των δυνάμεων και των περιορισμών τους,
• έχουν τη διάθεση να μαθαίνουν από τα λάθη τους,
• είναι ευέλικτα και ευπροσάρμοστα στις αλλαγές,
• αναλαμβάνουν, αποκλειστικά, τις ευθύνες των επιλογών τους,
• έχουν την ικανότητα να διαχειρίζονται με ευκολία ακόμη και τα αρνητικά ή επώδυνα συναισθήματά τους,
• είναι ανεξάρτητα, ενώ μπορούν να απολαμβάνουν την ζεστασιά της οικειότητας,
• θέτουν λειτουργικά όρια και προστατεύουν τον εαυτό τους,
• συγχωρούν και αποδέχονται τους περιορισμούς και τις αδυναμίες των άλλων,
• ατενίζουν με αισιοδοξία το μέλλον, ενώ έχουν ρεαλιστική αντίληψη των ενδεχόμενων κινδύνων και
• αποδέχονται ότι η φύση τους είναι τέλεια ατελής.
Η αυτοεκτίμηση επηρεάζει τα συναισθήματα, τις διαπροσωπικές σχέσεις, την ικανότητα προσαρμογής και την αίσθηση της ασφάλειας στην καθημερινότητα.
Συναισθήματα: Άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση διακατέχονται από αισθήματα μειονεκτικότητας και ανασφάλειας. Επιτρέπουν στον εαυτό τους να είναι ευάλωτος και, συχνά, καταφεύγουν σε εθισμούς και εξαρτήσεις στην προσπάθειά τους να επιβληθούν στον άγχος ή τη θλίψη που προκαλεί η αίσθηση της ανεπάρκειας. Ασυνείδητα, υπονομεύουν τον εαυτό τους και προδικάζουν πως, κάθε εγχείρημα που καλούνται να φέρουν εις πέρας, θα καταλήξει σε αποτυχία. Συνεπώς, καταδικάζουν κάθε ευκαιρία να νιώσουν ευτυχισμένοι.
Διαπροσωπικές σχέσεις: Οι άνθρωποι που νιώθουν ότι δεν αξίζουν είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικοί με τους άλλους. Δυσκολεύονται να πιστέψουν ότι οι κοντινοί τους άνθρωποι τους εκτιμούν και για το λόγο αυτό βρίσκονται μόνιμα σε επιφυλακή περιμένοντας την απόρριψή τους. Αποφεύγουν να εκφράσουν τις πραγματικές σκέψεις και τα αυθεντικά συναισθήματά τους, με αποτέλεσμα να δημιουργούν ένα αδιόρατο τείχος στις στενές τους σχέσεις. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση συντηρεί το φαύλο κύκλο της αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Η αρχική αίσθηση της προσωπικής μειονεξίας κάνει το άτομο απόμακρο απέναντι στους άλλους, οι οποίοι αντιλαμβανόμενοι αυτό το τείχος δεν τολμούν να πλησιάσουν πιο κοντά και το ίδιο το άτομο μεταφράζει αυτή την απόσταση ως απόρριψη από τους άλλους, εξαιτίας της μειονεξίας του. Επιπλέον, τα άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση συχνά επιλέγουν, ασυνείδητα, να συναναστρέφονται με επικριτικούς και απορριπτικούς φίλους που ενισχύουν το προσωπικό αίσθημα της αναξιότητας.
Οπτική της καθημερινότητας: Η χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι τροχοπέδη στην ανάληψη νέων ευθυνών και στην αναζήτηση νέων εμπειριών. Κάθε νέα προσπάθεια κρύβει τον κίνδυνο της αποτυχίας ή της γελοιοποίησης και, συνεπώς, αποτελεί απειλή. Έτσι, το άτομο μένει καθηλωμένο στα οικεία και στερεί από τον εαυτό του τη δυνατότητα εξέλιξης. Τα άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση αποφεύγουν τις εργασιακές προκλήσεις και κυριεύονται διαρκώς από αμφιβολίες και αναστολές. Ως συνέπεια, χάνουν την ευκαιρία να απολαύσουν τα αγαθά του «τώρα» και όλες τις αμέτρητες δυνατότητες που φέρνει κάθε αύριο.
Στο εργαστήριο της Δευτέρας 20/03/17 στις 5:30 θα διερευνήσουμε:
Τι είναι η αυτοεκτίμηση και πως ενισχύεται η θετική εικόνα εαυτού;
Ποιοι παράγοντες είναι υπεύθυνοι για τη χαμηλή αυτοεκτίμηση;
Ποιες είναι οι αντιλήψεις μας σχετικά με την προσωπική μας αξία;
