Τα λαογραφικά μας - Τα Κάλαντα. Το αρχαίο έθιμο της «Ειρεσιώνης»

Τα λαογραφικά μας - Τα Κάλαντα. Το αρχαίο έθιμο της «Ειρεσιώνης»

Γράφει ο δάσκαλος, Μάκης Δημητράκης

 

Καλήν ημέρα άρχοντες

αν είναι ορισμός σας,

Χριστού τη Θεία Γέννηση

να πω στ’ αρχοντικό σας…

 

Τα Κάλαντα είναι τα λαϊκά τραγούδια που αιώνες τώρα ψάλλουν τα παιδιά αλλά και χορωδίες ενηλίκων, την παραμονή των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς, των Φώτων αλλά και της Κυριακής των Βαΐων σε ορισμένα μέρη της πατρίδας μας.

Τα Κάλαντα πήραν την ονομασία τους από τη λατινική λέξη Calenda που πιθανότατα διαμορφώθηκε από το ελληνικό ρήμα «καλώ». Το λατινικό calendare μας θυμίζει τις πρώτες πέντε με επτά ημέρες κάθε μήνα και κυρίως την 1η ημέρα του Ιανουαρίου – Τις καλένδες – που ήταν από τα μέσα του 2ου π.Χ. αιώνα η ρωμαϊκή Πρωτοχρονιά κατά την οποία οι Ρωμαίοι συνήθιζαν να ανταλλάσσουν πλούσια δώρα για να υποδεχθούν έτσι τον καινούργιο χρόνο.

Πριν το 2ο π.Χ. αιώνα η Πρωτοχρονιά γιορταζότανε την 1η Μαρτίου.

Το έθιμο όμως τα παιδιά να γυρίζουν στις γειτονιές και να τραγουδούν μαζεύοντας δώρα υπήρχε και στην αρχαία Ελλάδα. Τότε τα παιδιά τριγύριζαν στους δρόμους της αρχαίας Αθήνας και όχι μόνο κρατώντας την «Ειρεσιώνη» και τραγουδώντας τις Καλένδες = τα Κάλαντα.

Η «Ειρεσιώνη» (από το είρος = έριον, μαλλί) ήταν κλαδί άγριας ελιάς (κότινος), στολισμένο με άσπρο και κόκκινο μαλλί αλλά και με τους πρώτους φθινοπωρινούς καρπούς (σύκα, καρύδια, αμύγδαλα, κάστανα κ.ά. εκτός από μήλα και αχλάδια).

Ήταν το έθιμο αυτό μία έκφραση ευχαριστίας για την γονιμότητα και πλούσια παραγωγή του χρόνου που τελείωνε και ταυτόχρονα μια παράκληση για συνέχιση της ευφορίας και της παραγωγικότητας και για τον επόμενο χρόνο.

Η Ειρεσιώνη ήταν αφιερωμένη στην Αθηνά και τον Απόλλωνα αλλά και τις Ώρες (Ευνομία, Δίκη, Ειρήνη).

Το στολισμένο κλαδί ελιάς της «Ειρεσιώνης» που συχνά πλεκόταν και με κλαδιά δάφνης μπορεί να χαρακτηρισθεί πρόγονος του χριστουγεννιάτικου δέντρου. Το έθιμο πιθανότατα μεταδόθηκε από Έλληνες μετανάστες ή ταξιδευτές στους βόρειους λαούς της Ευρώπης, οι οποίοι μη έχοντας κλαδιά ελιάς χρησιμοποίησαν κλαδιά δέντρων που φύτρωναν στους τόπους τους.

Από την αρχαία Ελλάδα το έθιμο «πέρασε» στους Ρωμαίους και αργότερα στους Βυζαντινούς όπου τα παιδιά κρατούσαν ραβδιά ή φανάρια ή ομοιώματα πλοίων ή κτιρίων. Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα κατά τη βυζαντινή περίοδο τα Κάλαντα απαγορεύτηκαν από τους Πατέρες της Εκκλησίας γιατί θύμιζαν αρχαία ειδωλολατρικά και ρωμαϊκά έθιμα.

Τα Κάλαντα ή Κόλιντα αλλά και Κόλιντας και Κόλεντας είναι ευχητικά και εγκωμιαστικά τραγούδια που ψάλλονται εθιμικά και φέρνουν στα σπίτια μας την είδηση της Γέννησης του Θεανθρώπου Χριστού, ή τον ερχομό της νέας χρονιάς. Αρχίζουν με χαιρετισμό στους άρχοντες του σπιτιού, στη συνέχεια αναγγέλλουν τη μεγάλη χριστιανική γιορτή και τελειώνουν με ευχές.

Χαρακτηριστικό σημείο είναι η γλώσσα στην οποία ψάλλονται τα Κάλαντα. Στην καθαρεύουσα κάτι που δηλώνει και τη βυζαντινή τους καταγωγή (σήμερον – εν Βηθλεέμ τη πόλει – εν τω σπηλαίω τίκτεται – εν φάτνη).

Την αρχαία «Ειρεσιώνη» στα κατοπινά χρόνια αλλά και στις μέρες μας αντικατέστησε στα νησιά και στα παράλια το «καραβάκι» και στις χερσαίες περιοχές το αστέρι και η φωτισμένη βυζαντινή εκκλησιά που σε πολλά μέρη της πατρίδας μας αποκαλείται Αγιά Σοφιά.

Υπάρχουν πολλές παραλλαγές των Καλάντων, που συνοδεύονται σε πολλές περιοχές και από παραδοσιακά μουσικά όργανα όπως το λαούτο, το νταούλι, η τσαμπούνα, η φλογέρα, η λύρα και κυρίως το τρίγωνο. Στα δικά μας Κάλαντα, αξίζει να σημειωθεί, ότι στη σύγχρονη εποχή έχουν «εισαχθεί» και άλλα ξενόφερτα χριστουγεννιάτικα τραγούδια μεταγλωττισμένα και μη φυσικά, που αντικαθιστούν ενίοτε τα παραδοσιακά μας Κάλαντα.

Και του χρόνου!

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ανθοέκθεση στον πεζόδρομο Πλατέος

Ανθοέκθεση στον πεζόδρομο Πλατέος

Ο Σύλλογος γονέων και κηδεμόνων του Δημοτικού...

Πρόσκληση της Ομοσπονδίας Γυναικών Ελλάδος σε εκδήλωση στην Βέροια

Πρόσκληση της Ομοσπονδίας Γυναικών Ελλάδος σε...

Η ομάδα γυναικών Βέροιας, μέλος της Ομοσπονδίας...

Το Σάββατο 30 Μαρτίου στην Βιβλιοθήκη Βέροιας η παρουσίαση του βιβλίου «Ο πόλεμος των κάστρων!» της Εύας Ιεροπούλου

Το Σάββατο 30 Μαρτίου στην Βιβλιοθήκη Βέροιας η...

Η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Βέροιας και οι εκδόσεις ...

Το Λύκειο των Ελληνίδων Βέροιας στην εκδήλωση της Ιεράς Μητροπόλεως για την 25η Μαρτίου

Το Λύκειο των Ελληνίδων Βέροιας στην εκδήλωση της...

Το Λύκειο των Ελληνίδων Βέροιας συμμετείχε το Σάββατο...

ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ 31 ΜΑΡΤΙΟΥ: Ενημερωτική εκδήλωση του 2ου Γυμνασίου Βέροιας «ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ»

ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ 31 ΜΑΡΤΙΟΥ: Ενημερωτική εκδήλωση του 2ου...

Η Εθελοντική Δωρεά Μυελού των Οστών χαρίζει νέα ελπίδα...

7ο Δημοτικό Σχολείο Αλεξάνδρειας - Εκδήλωση αφιερωμένη στην 25η Μαρτίου 1821

7ο Δημοτικό Σχολείο Αλεξάνδρειας - Εκδήλωση αφιερωμένη...

Το Σάββατο 16-3-2024 στις 18.30 πραγματοποιήθηκε στην ...

ΚΕΠΑ ΔΗΜΟΥ ΒΕΡΟΙΑΣ ΙΙ ΣΧΟΛΗ ΧΟΡΟΥ - Διακρίσεις στο BCC FESTIVAL

ΚΕΠΑ ΔΗΜΟΥ ΒΕΡΟΙΑΣ ΙΙ ΣΧΟΛΗ ΧΟΡΟΥ - Διακρίσεις στο BCC...

Στο  Balkan Classic Contemporary Festival στο Μέγαρο Μουσικής...

Με 2 παραστάσεις την Κυριακή 31 Μαρτίου:  Το έργο

Με 2 παραστάσεις την Κυριακή 31 Μαρτίου: Το έργο "Μας...

Θεατρική Παράσταση με το έργο "Μας χωρίζει μια...

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΣΧΕΤΙΚΩΝ ΑΡΘΡΩΝ

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ # ΝΕΑ

Σχετικά άρθρα

BEΡΟΙΑ | ΓΙΟΡΤΕΣ ΠΟΛΗΣ | Άλσος ‘23Από Παρασκευή 30/6 έως Τετάρτη 4/9Η Κ.Ε.Π.Α. Δήμου Βέροιας παρουσιάζει το θερινό πρόγραμμα εκδηλώσεων στο ανοιχτό θέατρο «Μελίνα Μερκούρη» στο Άλσος Παπάγου. Θέατρο, συναυλίες,...

Συνεχίζονται οι προβολές κινηματογραφικών ταινιών Α’ προβολής στο Θερινό Δημοτικό Θέατρο Νάουσας "Μελίνα Μερκούρη" για την θερινή περίοδο 2022, με την ταινία  "Φανταστικά Ζώα: Τα Μυστικά του...

Την Τρίτη 21 Ιουνίου στις 21:30«ΚΑΙ ΜΕΙΝΑΜΕ ΑΝΘΡΩΠΟΙ»Οι συναυλίες της ‘Αλκηστις Πρωτοψάλτη είναι πάντα  ένα σπουδαίο μουσικό γεγονός που κανείς δεν θέλει να χάσει!Έτσι και φέτος, «μοναδική» καλλιτέχνης  με...

Με επιτυχία πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Δευτέρας (28/2) στην μεγάλη αίθουσα εκδηλώσεων του ξενοδοχείου ΑΙΓΕΣ στη Βέροια, η παρουσίαση του νομικού βιβλίου του δικηγόρου Μιχάλη Χασιώτη με τίτλο «Η Αρχή...